اگزیستانسیالیم خداباورانه و تذکره‌الاولیای عطار
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
فاطمه طاهری
1
,
مرجان علی اکبرزاده زهتاب
2
,
علیرضا قوجه زاده
3
1 - دانشجوي دکتری، گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشكدۀ ادبیات و علوم انساني، دانشگاه آزاد اسلامي واحد ورامين- پيشوا، ايران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین- پیشوا، ایران.
3 - - استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشكدۀ ادبیات و علوم انساني، دانشگاه آزاد اسلامي واحد ورامين- پيشوا، ايران.
کلید واژه: ادبیات عرفانی, مکتب اگزیستانسیالیسم, تذکره‌الاولیای عطار, عرفان ایرانی- اسلامی, نقد ادبی.,
چکیده مقاله :
مسئلۀ اصلی این پژوهش که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی فراهم آمده بررسی محتوای تذکره‌الاولیای عطار از دیدگاه نقد ادبی اگزیستانسیالیستی است. هدف اصلی؛ یافتن قرابت‌هایی میان مکتب اگزیستانسیالیسم و تذکره‌الاولیا از دیدگاه نقد ادبی است و اهداف فرعی آن؛ آشنایی هرچه بیش‌تر با این مکتب فکری و شناخت زوایای پنهان تذکره‌الاولیا است. مهم‌ترین موارد برآیند این پژوهش: تذکره‌الاولیای عطار بر اصول بنیادین اگزیستانسیالیسم منطبق است؛ آزادی اگزیستانسیالیستی در شرح حال عرفا در انتخاب مسئولانۀ ایشان و تغییر مسیر اعتقادی (انقلاب درونی) ایشان مشهود است. تنهایی که در این مکتب رنجی بالذات است حضور دارد اما برای عارف، موهبتی در مسیر تسهیل وصال دوست و مرگ‌اندیشی که موجب اضطراب بشر است بسیار یافت می‌شود اما برای عارف شادمانی و وصال است. معناآفرینی همچون مکتب اگزیستانسیالیسم راه‌کاری برای مواجهه با رنج‌‌‌‌های هستی است که انتخاب مسئولانۀ عارف، معناگرایی عرفانی؛ قرب الی الله و ترک ما سوی الله در سیر الی الله است.
The main issue of this research, which is provided in a descriptive-analytical manner, is to examine the content of Attar's Tazkirat-al-Awliya from the perspective of existentialist literary criticism. The main goal is to find similarities between the school of existentialism and Tazkirat-al-Awliya from the perspective of literary criticism, and its secondary goals are to become more familiar with this school of thought and to recognize the hidden angles of Tazkirat-al-Awliya. The most important outcomes of this research: Attar's Tazkirat-al-Awliya is consistent with the fundamental principles of existentialism; existentialist freedom is evident in the biography of the mystics in their responsible choices and changing their belief path (inner revolution). Loneliness, which is an inherent suffering in this school, is present, but for the mystic, it is a gift in facilitating the reunion of friends, and death thoughts, which cause human anxiety, are often found, but for the mystic, it is happiness and reunion. Meaning-making, like the school of existentialism, is a solution to confront the sufferings of existence, which is the responsible choice of the mystic, mystical semanticist; approaching God and abandoning ourselves to God in the journey to God.
• الف) کتاب‌ها
• قرآن كريم.
• امن‌خانی، عيسی، (1392)، اگزیستانسیالیسم و ادبیات معاصر ایران، چاپ اول، تهران: علمی.
• اونز، سی‌استیون، (1397)، سورن کی‌یرکگور: پاره‌‌‌‌های فلسفی، ترجمۀ محمدهادی حاجی‌بیگلو، چاپ اول، تهران: زندگی روزانه.
• بارت، ویلیلم، (1401)، اگزیستانسیالیسم چیست؟ ترجمۀ منصور مشکین‌پور، چاپ نهم، تهران: آگاه.
• پورنامداریان، تقی، (1391)، دیدار با سیمرغ: شعر و عرفان و اندیشه‌‌‌‌های عطار، چاپ پنجم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• جاسلسن، روتلن، (1393)، اروین د. یالوم، ترجمه سپیده حبیب، تهران: دانژه.
• دستغيب، عبدالعلی، (1380)، كيركگارد و مشكل شناخت حقيقت، چاپ اول، تهران: كيهان فرهنگي.
• سارتر، ژان پل، (1386)، اگزيستانسياليسم و اصالت بشر، ترجمۀ مصطفی رحيمی، چاپ دوازدهم، تهران: نيلوفر.
• عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم، (1395)، تذکره‌الاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، چاپ بیست و ششم، تهران: زوار.
• فلین، توماس، (1395)، درآمدی بر اگزیستانسیالیسم، ترجمۀ علیرضا فرجی، ایلام: ریسمان.
• مصلح، علي‌اصغر، (1387)، فلسفه‌های اگزيستانس، چاپ دوم، تهران: فرهنگ و انديشۀ اسلامی.
• وارنوك، مری، (1395)، اگزيستانسياليسم و اخلاق، ترجمه مسعود عليا، تهران: ققنوس.
• یالوم، اروین دیوید، (1399)، روان‌درمانی اگزیستانسیال، ترجمۀ سپیده حبیب، چاپ چهاردهم، تهران: نی.
• ب) مقالات
• طاهری، قدرت‌الله، (1389)، «شهسوار ايمان در ديدگاه عطار نيشابوری و سورن كي‌یركگور»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی سال 7، بهار، شمارۀ 27، صص 37-58.
• مرادزاده مقدم، طاهره؛ غیبی، سید محمود رضا؛ کوشان، ایوب؛ صراطی، ژیل، (1401)، «بررسی تمثیلات عرفانی در نهج‌البلاغه و تذکره‌الاولیای عطار»، فصل‌نامۀ تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، شمارۀ 53، صص 95- 111.
• مشتاق مهر، رحمان؛ برزی، اصغر، (1390)، «محتوا و ساختار در تذکره‌الاولیای عطار»، فصل‌نامۀ زبان و ادب فارسی، دانشگاه تبریز، بهار و تابستان، شمارۀ 223، صص 191- 220.
• مهری مالفجانی، طاهره؛ علی‌اکبرزاده زهتاب، مرجان، (1402)»، مواجهه با تنهایی اگزیستانسیالیستی از منظر شمس تبریزی بر اساس دیدگاه اروین یالوم، هجدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، بهمن ماه، صص 2093- 2113.
• ولی‌زاده، فرشاد؛ دهقان، علی؛ فرضی، حمیدرضا، (1398)، «بررسی تطبیقی مفهوم مرگ و نمود‌‌‌های آن در عرفان اسلامی و مکتب اصالت وجود (با تکیه بر مصیبت‌نامۀ عطار و رمان تهوع سارتر)»، فصل‌نامۀ زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال یازدهم، پاییز، شمارۀ ۴۰، صص 86- 126.
• پ) منابع انگلیسی
• Chittick, William C. (1995) "The Existentialist Themes in Rumi's Mathnawi", Journal of the American Oriental Society, Vol. 115, No. 4. pp. 34-49.
• Kierkeɡaard, Soren (1990) eighteen upbuilding discoures, New Jersey: Princeton University Press.
• Stack, George (2003) "The Existentialist Tradition", Alabama: Blackwell Publishing.