بررسی تطبیقی سبک روح¬الارواح سمعانی و کشف¬الاسرار میبدی (در سه سطح زبانی، ادبی و فکری)

محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

سکینه ایزدی شریف آباد ¹ , عفت نجار نوبری ² , فریده محسنی هنجی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی،واحد تهران جنوب ،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ،ایران.
2 - Department of English, Islamic Azad University , South Tehran Branch, Tehran, Iran
3 - دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب

تاریخ دریافت : 1403/01/15 تاریخ پذیرش : 1403/05/20 تاریخ انتشار : 1403/05/28

کلید واژه: سبک¬شناسی, احمد سمعانی, رشیدالدّین میبدی, روح¬الارواح, کشف-الاسرار‌‌.,

چکیده مقاله :

روح¬الارواح سمعانی و کشف¬الاسرار میبدی دو اثر در ادبیات عرفانی فارسی هستند که اوّلی به شرح اسماءالحسنی می¬پردازد و دومی تفسیر قرآن کریم است‌‌. با وجود این که اساس کار دو نویسنده با یک¬دیگر متفاوت است می¬توان گفت میبدی در تفسیر خود از روح¬الارواح سمعانی تأثیر پذیرفته است و نثر میبدی، از نظر ویژگی¬های سبکی شباهت زیادی به¬ویژه در نوبت الثالثه، به نثر روح¬الارواح دارد‌‌. نثر آهنگین و مسجّع سمعانی در روح¬الارواح، تأثیر شگفت¬انگیز بر نثر میبدی داشته است‌‌. نگارندگان در این پژوهش به این نتیجه رسیده است که تشابهاتی در سه سطح زبانی، ادبی و فکری میان روح¬الارواح و کشف¬الاسرار وجود دارد‌‌. کاربرد واژه‌های سرۀ فارسی و ایجاز در کلام از شباهت¬های زبانی دو کتاب است‌‌. استفاده از صنایع ادبی مثل سجع، تمثیل، تشبیه، استعاره و بهره¬گیری از شیوۀ مناظره و شعر در خلال نثر از اشتراکات ادبی این دو کتاب است‌‌. درنهایت، بیان مطالب به شیوۀ واعظان و مجلس¬گویان و تأثیر از مکتب عارفانۀ ابوسعید ابوالخیر و پرهیز از تعصّبات خشک و زاهدانه از مشترکات فکری سمعانی و میبدی است.

چکیده انگلیسی:

Samaani's Rooh-al-Rawah and Kashf-al-Asrar Meybdi are two works in Persian mystical literature, the first of which deals with the description of Asma-ul-Hosni and the second is the interpretation of the Holy Qur'an. Despite the fact that the basis of the work of the two authors is different from each other and the subject of one of the books, i.e. Rooh-ul-Rawah, is specifically the description of Asma al-Hasani and the other book, i.e. Kashf-ul-Asrar, is the interpretation of the Surahs of the Holy Quran, but It can be said that Meybodi was influenced by Samani's Ruh-al-Rawah in his interpretation, and Meybdi's prose is very similar to Ruh-al-Rawah's prose in terms of stylistic features, especially in the third verse. Samani's melodious and melodious prose in Rooh-al-Rawah has had a surprising effect on Meibdi's prose. In this research, the authors have come to the conclusion that there are similarities between the spirits and the discovery of secrets on three linguistic, literary and intellectual levels. The use of Farsi words and Ijaz in the speech is one of the linguistic similarities of the two books. The use of literary techniques such as simile, allegory, simile, metaphor and the use of debate and poetry in prose is one of the literary commonalities of these two books. Finally, expressing the contents in the manner of preachers and assembly speakers and being influenced by the mystical school of Abu Saeed Abu Al-Khair and avoiding dry and ascetic prejudices are the intellectual commonalities of Samaani and Meybidi.

منابع و مأخذ:

• آذرنوش، آذرتاش (1375) تاریخ ترجمه از عربی به فارسی، تهران: سروش.
• انزابی¬نژاد، رضا (1376) نواخوان بزم صاحبدلان، گزیدۀ کشف¬الاسرار و عدّه¬الابرار، چاپ چهارم، تهران: جامی‌‌.
• پورجوادی، نصرالله (1385) زبان حال، تهران: هرمس.
• جبری، سوسن، محمّدی، عباسقلی، تقوی، محمّد (1388) «اشکال، ساختار و کارکرد تمثیل در تفسیر عرفانی میبدی»، مجلّۀ جستارهای ادبی، شمارۀ 164، صص 17-42‌‌.
• خرّمشاهی، بهاء الدّین (1374) زبان اهل اشارت، مجموعه مقالات دربارۀ تفسیر کشف¬الاسرار و عدّه¬الابرار تألیف ابوالفضل رشیدالدّین میبدی، یزد: انتشارات یزد.
• دانش¬پژوه، محمّدتقى (1346) «روح¬الارواح سمعانی»، مجله دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه تهران، سال ۱۵، شمارۀ ۲ ـ ۳، صص 407 تا 418.
• رکنی یزدی، محمّدمهدی (1387) لطایفی از قرآن کریم، برگزیدۀ کشف¬الاسرار و عدّه¬الابرار، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
• روان فرهادی، عبدالغفور (1377) خواجه عبدالله انصاری، ترجمۀ مجدالدّین کیوانی، تهران: مرکز.
• ریاحی، محمّدامین (1375) بگشای راز عشق، گزیدۀ کشف¬الاسرار میبدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
• زرّین¬کوب، عبدالحسین (1362) نقش بر آب، تهران: انتشارت سخن.
• سُبْكى، عبدالوهّاب¬بن¬على (1964 م.) طبقات الشافعيه الكبرى، قاهره: چاپ محمود محمد طناحى و عبدالفتاح محمّد حلو.
• سرمدی، مجید، شیخ، محمود (1387) «توصیف شیوۀ میبدی در تفسیر عرفانی قرآن»، فصل¬نامۀ پژوهش¬های ادبی، سال 5، شمارۀ 21، صص 69-88.
• سمعانى، شهاب¬الدّین ابوالقاسم احمدبن ابی المظفر منصور (1368) روح¬الارواح فى شرح اسماء الملك الفتّاح، چاپ نجيب مايل هروى، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی‌‌.
• شریعت، محمّدجواد (1383) سخنان پیر هرات، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
• ـــــــــــــــــــــ (1363) فهرست کشف¬الاسرار، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.
• شمس، حامد، براتی خوانساری، محمد (1399) «تحلیل زبان عرفانی روح¬الارواح سمعانی بر اساس نشانه¬شناسی لایه¬ای»، مطالعات عرفانی، شمارۀ 31، صص 209-238.
• فروزانفر، بدیع¬الزّمان (1373) شرح مثنوى شريف، دفتر ۱، جزء سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• قاسم¬پور، محسن (1381) پژوهشی در جریان¬شناسی تفاسیر عرفانی، تهران: موسسۀ فرهنگی ثمین.
• محیط طباطبایی، محمّد (1328) داستان تفسیر خواجه عبدالله انصاری، مجلۀ دانش، سال اوّل، شماره¬های 2 و 3، صص 193 تا 200 و صص 243 تا 245.
• مرتضایی، عزّت¬الله (1389) میبدی و تفسیر کشف¬الاسرار، چاپ اوّل، تهران: خانۀ کتاب.
• مسرّت، حسین (1389) پرده‌گشا، رازنما (مروری بر زندگی و آثار رشیدالدّین میبدی)، تهران: همشهری‌‌.
• میبدی، ابوالفضل رشیدالدّین (1382) کشف¬الاسرار و عدّه¬الابرار، معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
• نوری، سیّد مسعود (1375) «روح¬الارواح فی شرح اسماء الملک الفتّاح»، نامۀ مقید، شمارۀ 7، صص 216- 224‌‌.