بررسی واژه‌ها و اصطلاحات فرانسوی در اشعار فارسی شهریار
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
حسن علیزاده
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران)
رامین صادقی نژاد
2
(استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران)
مریم محمد زاده
3
( گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.)
کلید واژه: تحوّلات زبانی, دورۀ مشروطه تا پهلوی دوم, زبان فرانسه, شهریار, واژه‌ها و اصطلاحات فرانسوی.,
چکیده مقاله :
در دورۀ مشروطیّت، شاهد هجوم انبوه واژه‌ها و اصطلاحات فرانسوی به زبان و ادب فارسی می¬باشیم که در شعر شاعران دورۀ اوّل مشروطه، همانند ادیب الممالک فراهانی و حسن وحید دستگردی، بسیار فراوان¬تر از دیگر شاعران است. با گذار از دورۀ بیداری و رسیدن به دورۀ پهلوی اوّل و دوم، این واژه‌ها و اصطلاحات؛ دست¬خوش تغییرات زبانی می¬شوند. پرسش اصلی این نوشته که به شیوۀ اسنادی و به روش کتاب¬خانه¬ای درصدد پاسخ آن برآمده-ایم آن است که واژه‌ها و اصطلاحات فرانسوی در شعر شهریار، چه تغییراتی یافته است؟ نتیجۀ این بررسی نشان می¬دهد، بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات فرانسوی از همان آغاز ورود به زبان و فرهنگ فارسی، تثبیت و مورد پذیرش و استفاده واقع شده، بعضی کم¬رنگ و به حاشیه رانده شده، برخی محو و از دایرۀ استعمال خارج گشته و بعضی با تغییرات آوایی مواجه شده و برخی به ضرورت وزن شعری دچار ترخیم و برخی برای رشته¬های خاصّی تخصیص یافته، در موارد اندکی برخی از واژه‌ها به دو زبان فارسی و فرانسوی با یک صورت نوشتاری و معنایی به کار رفته¬اند، بعضی واژه¬ها و اصطلاحات از حوزۀ محدود خارج شده و توسّع معنایی یافته و برخی از واژه‌ها و اصطلاحات نیز معادل فارسی تراش¬خورده، خوش¬آواتر و قابل فهم¬تری در شعر شهریار یافته¬اند.
Throughout the Constitutional era, a great deal of French words and expressions were entered into Persian language and literary works and many examples of such items could be found in poems composed by great poets such as Adibolmamalek Farahani and Hassan Vahid Dastgerdi much more that other poets’ works during the first constitutional period. These words and expressions were changed linguistically as the awakening period was over and we entered the outstanding historical periods of First and Second Pahlavi dynasty era. The major question in the present research done using documentation and a library study method is that how French words and expressions have changed in poems composed by Shahryar? The results of the present study showed that many of French words and expressions were fixed and accepted and then utilized in Persian language and culture from the very start of its entrance into the language, some faded away and were marginalized, some were extinct and no more were in use, still others encountered phonological changed. There were also some others changed in tone due to the necessities felt in poetry weights and finally some were appropriated to certain specific fields of study. There were a few words which were used in the same written and conceptual formats both in Persian and French. Some words and expressions were delimited and developed regarding novel conceptual uses and some of words and expressions were trivially changed in Persian language and were made to sound better and more understandable in poems composed by Shahryar.
• آدمیّت، فریدون (1355)، ایدئولوژی نهضت مشروطیّت ایران، تهران: پیام.
• آژند، یعقوب (1384)، تجدّد ادبی در دورۀ مشروطه، تهران: مؤسسۀ تحقیقات علوم انسانی.
• اجتماعی جندقی،کمال (1384)، سرود آبشار، تهران: سخن با همکاری موسسه انتشارات نگاه.
• امین پور، قیصر (1384)، سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران: علمی و فرهنگی.
• اوستا، مهرداد (1362)، «شهریار و شیوۀ سخن او»، کیهان فرهنگی، سال اوّل، ش 2،صص 14-11.
• بهادری، محمد جلیل (1386)، شهریار شعر (بررسی آفاق شعر شهریار)، ایلام: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام.
• جلالی، تهمورث (1354)، فرهنگ پایه (واژه¬های پارسی و بیگانۀ زبان¬زد در فارسی کنونی)، تهران: ابن سینا.
• شهریار، محمد حسین (1366)، کلیات دیوان شهریار، 2ج، تهران: زرّین- نگاه.
• صادقی نژاد، رامین (1393)، «بازتاب هنری واژه‌ها و اصطلاحات اداری (بانک و ثبت اسناد) در شعر شهریار»، مجموعه مقالات نهمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه پیام نور بجنورد.
• قائم مقامی (ژاله)، عالم تاج (1374)، دیوان عالم تاج، به کوشش احمد کرمی، تهران: ما.
• معین، محمد (1371)، فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر.
• یوسفی، غلامحسین (1377)، چشمۀ روشن، تهران: علمی