از پیر خرد یونگ تا پیر مغان حافظ
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
کلید واژه: حافظ, یونگ, پیر مغان, کهن الگو, پیر خرد,
چکیده مقاله :
یکى از کهن الگوهاى ضمیر ناخودآگاه جمعى که یونگ آن را در روان شناسى تحلیلى خود مطرح کرده، پیر خرد است. این کهن الگو غالبا به صورت شخصیتى که جنبه راهنما دارد، در وجود فرد ظاهر مى شود. یونگ این کهن الگو را در دوران جوانى به صورت یک شخصیت مسن و مقتدر در ساختار وجودى خویش کشف کرد و آن را شخصیت شماره دو نام نهاد. به اعتقاد یونگ پیر خرد در وجود مرد به صورت یک راهنماى مذکر یا پیرمرد خردمند و در وجود زن به شکل یک زن برتر مانند راهبه، ساحره و الهه طبیعت ظاهر مى شود. پیر خرد مى تواند از برخى جهات با یکى از شخصیت هاى مطرح شده در دیوان حافظ یعنى پیر مغان مورد مقایسه قرار گیرد. پیر مغان را مى توان یکى از کلیدى ترین شخصیت هاى دیوان حافظ به شمار آورد. فرضیه اى که این پژوهش به اثبات آن پرداخته، این است که پیر مغان از برخى جنبه ها با کهن الگوى پیر خرد نزدیک است. نتیجه حاصل از این پژوهش آن است که با توجه به پیشینه کاربرد شخصیت پیر مغان در آثار ادبى که زمینه ساز بسیارى از اندیشه هاى حافظ به شمار مى آید، این شخصیت على رغم شباهت هایى که با کهن الگوى پیر خرد دارد به طور کامل قابل تطبیق با این کهن الگو نیست.