جعل یا الگوبرداری از سخنان و کردارِ سلفِ صالح و نقشِ آن در شکل‌گیری حکایاتِ نظیرهدار، در برخی از مقامه‌های مشایخ طریقت
محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
امیرحسین همتی
1
(
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.
)
کلید واژه: اسرارالتوحید, ابوسعید, حکایاتِ نظیرهدار,
چکیده مقاله :
مقامه، کتابی است که در شرح احوال، بیانِ اقوال و ذکر کراماتِ یکی از مشایخ طریقت به نگارش درآمده باشد. اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید یکی از معروف‌ترین این مقامه‌هاست. در این کتاب، افزون بر ذکر احوال ابوسعید، حکایت‌هایی چند در باب برخی از کردار و سخنانِ بوسعید مندرج است که در محتوا و مضمونِ آن‌ها، شباهت‌هایی فراوان با رفتار و سخنان سلفِ صالح مشاهده می‌شود. به دلیل همانندی‌های بسیار این روایات به یکدیگر، برخی از محققان به این باور دست یافته‌اند که این نوع از حکایت‌ها را در حقِ اَخلاف می‌بایست جعل و نظیره‌سازی مریدان ـ در حق مشایخِ خویش ـ به شمار آورد. برای آشکار شدن وجاهتِ این باور، نیاز است تا پژوهشی مستقل دربارۀ حکایت‌هایی که در احوال پیشینیان، نظایری برای آن‌ها می‌توان یافت، صورت گیرد. نتایج حاصل از این تحقیق، مؤید آن است که شکل‌گیریِ همانندی‌های مذکور، بر جعل و انتساب، نمی‌توانند به‌عنوانِ دلیلِ قاطع قرار گیرند. علّتِ متصوّر و مترتّب بر شکل‌گیری این نظیره‌ها، به الگو قرار دادنِ آگاهانه از بهترین اقوال و تقلید از پسندیده‌ترین احوال برای بهره‌مندی از عالی‌ترین منش‌ها، مربوط بوده است.
A maqamah is a book that is written in the description of the status, expression of the sayings and mention of the virtues of one of the elders of the tariqat. Asrar al-Tawheed in the maqamas of Sheikh Abi Said is one of the most famous of these maqamas. In this book, in addition to the mention of Abu Sa'id's condition, there are several anecdotes about some of Bus Sa'id's deeds and words, which in their content and theme show many similarities with the behavior and words of Salaf Saleh. Due to the many similarities between these narrations, some researchers have come to the belief that this type of anecdotes should be considered as falsification and imitation of the disciples in favor of their elders. In order to reveal the validity of this belief, it is necessary to conduct an independent research on the stories that can be found similar to those of the predecessors. The results of this research confirm that the formation of the aforementioned similarities cannot be considered as a conclusive proof of forgery and attribution. The imagined and orderly reason for the formation of these examples was related to the conscious setting of the best sayings and imitating the most favorable circumstances to benefit from the highest morals.
_||_