تحلیل عوامل مؤثر بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی در پروژه‌های کشت گلخانه‌ای (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان جیرفت)
ابراهیم رستگار
1
(
استادیار بخش جغرافیا دانشگاه شیراز
)
کلید واژه: معیشت پایدار, کشت گلخانه‌ای, سرمایه‌های معیشتی, توسعه روستایی, شهرستان جیرفت,
چکیده مقاله :
معیشت پایدار به‌عنوان رویکردی نوین در توسعه پایدار روستایی، با هدف کاهش فقر و بهبود رفاه جوامع دنبال می‌شود. این پژوهش به تحلیل عوامل مؤثر بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی فعال در پروژه‌های کشت گلخانه‌ای در بخش مرکزی شهرستان جیرفت می‌پردازد. روش تحقیق کمی و از نظر هدف، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری شامل 358 خانوار روستایی فعال در کشت گلخانه‌ای بوده که با روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده‌اند. روایی پرسشنامه توسط متخصصان دانشگاهی و کارشناسان کشاورزی تأیید شد و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (0.773) در بعد معیشت پایدار محاسبه گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمون‌های تی تک‌نمونه‌ای و رگرسیون خطی تحلیل شدند. نتایج نشان داد که سرمایه‌های معیشتی (مالی، انسانی، اجتماعی و نهادی، فیزیکی، طبیعی)، عوامل ساختاری-کارکردی، و فشارهای محیطی و تکانه‌های اقتصادی-اجتماعی تأثیر معناداری بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی دارند و در مجموع، 41.5٪ از واریانس آن را پیش‌بینی می‌کنند. همچنین، عوامل ساختاری-کارکردی بیشترین تأثیر را بر معیشت خانوارها داشته، درحالی‌که فشارهای محیطی و تکانه‌های اقتصادی-اجتماعی تأثیری منفی و معکوس بر سرمایه‌های معیشتی دارند. یافته‌ها نشان می‌دهد که وضعیت معیشت پایدار خانوارهای روستایی فعال در کشت گلخانه‌ای پایین‌تر از سطح متوسط قرار دارد. بنابراین، علاوه بر بهبود شرایط داخلی تولید در نظام‌های کشت گلخانه‌ای، توجه به عوامل بیرونی برای ارتقای پایداری معیشت ضروری است.
چکیده انگلیسی :
This study examines the factors influencing the sustainable livelihood of rural households engaged in greenhouse cultivation projects in the central district of Jiroft County. Using a quantitative and descriptive-analytical research method, the statistical population consisted of 358 rural households selected through a simple random sampling method. The validity of the questionnaire was confirmed by experts, and its reliability was measured with a Cronbach's alpha coefficient of 0.773, indicating satisfactory consistency. Data analysis, conducted using SPSS software, involved one-sample t-tests and linear regression tests to assess the relationships between variables.
The results revealed that livelihood capitals (financial, human, social and institutional, physical, and natural), structural-functional factors, and environmental pressures and socio-economic shocks significantly impact the sustainable livelihood of rural households. Together, these factors explained 41.5% of the variance in livelihood sustainability. Among these, structural-functional factors had the greatest positive influence on household livelihoods, while environmental pressures and socio-economic shocks negatively affected livelihood capitals. Furthermore, the findings indicated that the overall sustainable livelihood status of rural households engaged in greenhouse cultivation is below average.
To address these challenges, the study emphasizes the need to improve internal production conditions within greenhouse farming systems while also considering external factors that influence livelihood sustainability. This dual approach is critical for reducing poverty, enhancing community well-being, and fostering sustainable rural development in the region.
• Aryon, S., Sahneh, B., & Khajeh Shahkouhi, A. (2022). The role of greenhouse agriculture development in the sustainable livelihood of rural households: A case study of Deland District, Ramian County. Journal of Human Geography Research, 54(1), 155-172. https://doi.org/10.22059/jhgr.2020.307576.1008155 [In Persian].
• Deng, Q., Li, E., & Zhang, P. (2020). Livelihood sustainability and dynamic mechanisms of rural households out of poverty: An empirical analysis of Hua County, Henan Province, China. Habitat International, 99, 102160.
• Ding, J., Wang, Z., Liu, Y., & Yu, F. (2020). Rural households’ livelihood responses to industry-based poverty alleviation as a sustainable route out of poverty. Regional Sustainability, 1(1), 68-81.
• Fang Yi-p.; Fan, Jie.; Shen, Mao-Ying. and Sng, Meng-giang(2014)4Sensitivity of livelihood strategy to livelihood capital in mountain areas: Empirical analysis based on different settlements in the upper reaches of the Minjiang River, China, Ecological Indicators, VoL. 38, PP. 225-235.
• Horsley, Julia.; Prout, Sarah.; Tonts, Matthew. and Ali, Saleem. H(2015), Sustainable livelihoods and indicators for regional development in mining economies. The Extractive Industries and Society. No. 2, P368-380. P
• Javid, S. (2021). Investigation of economic factors affecting the development of greenhouse vegetable cultivation in rural areas (Selected counties of Razavi Khorasan Province). In 12th National Conference on Agricultural Economics. [In Persian].
• Mir Aref, Sadeq(2016), Improving Livelihood of Rural Community Through Greenhouse Farming A Case Study of INJIL District HERAT Afghanistan, Thesis Presented to the Higher Degree Committee Of Ritsumeikan Asia Pacific University.15.
• Motiei Langerudi, S., Ghadiri Masoum, M., Rezvani, M., Nazari, A., & Sahneh, B. (2011). The impact of return migration to rural areas on the improvement of residents' livelihoods: A case study of Aq Qala County. Journal of Human Geography Research, 43(78), 67-83.
• Moulton, A. (2015). Greenhouse Governmentality: Discourses of Rural Development and the Negotiation of Farmer Subjectivity in Jamaica. East Carolina University.
• Moustafa, Ahmed T(2007), Improving Family Incomes and Livelihoods in Rural Afghanistan through promotion of Sustainable Production Systems for high Value Crops with less Water. International Center for Agricultural Research in the Dry Areas, ICARDA, Aleppo, Syria. VII + 24 pp.
• Natarajan, N., Newsham, A., Rigg, J., & Suhardiman, D. (2022). A sustainable livelihoods framework for the 21st century. World Development, 155, 105898.
• Nikolaeva, Elena D(2018), Efficiency Analysis of Agricultural Cooperation in Russia. Chelyabinsk State University, Kashirinykh Br, Russia, 1, PP 364-373-.
• Raei Ebrahimabadi, R. (2013). Economic analysis of greenhouse products in Yazd province (Master’s thesis, Payame Noor University of Tehran Province, Faculty of Agriculture). Ministry of Science, Research, and Technology. [In Persian].
• Sajasi Qidari, H., Sadeghloo, T., & Shokouhifard, A. (2016). Measuring the level of livelihood assets in rural areas with a sustainable livelihood approach: A case study of villages in Taybad County. Rural Research and Planning, 5(1), 197-215.
• Serrat, O., & Serrat, O. (2017). The sustainable livelihoods approach. Knowledge solutions: Tools, methods, and approaches to drive organizational performance, 21-26.
• Sharifi, O., & Adeli, M. (2009). Advantages and challenges of greenhouse cultivation in the Jiroft and Kahnuj region. National Congress of Hydroponics and Greenhouse Products. SID. https://sid.ir/paper/809668/fa [In Persian].
• Sharifi, O., Rezaei, R., & Boromand, N. (2011). Investigating factors affecting the sustainability of greenhouse cultivation systems in the Jiroft and Kahnuj region. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 42(1), 143-152. [In Persian].
• Tang, Qing.; Bennett, Sean.J.; Xu, Yong. and Li, Yang(2013), Agricultural practices and sustainable livelihood: Rural transformation within the Loess Plateau, China, Applied Geography, PP 15-23.