سنجش توسعه پایدار استان‌های ایران بر مبنای برنامه‌ریزی محیطی

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علی عشقی چهاربرج ¹ , حسین نظم فر ² , سعیده علوی ³

1 - دانشجوی دکتری دانشگاه محقق اردبیلی
2 - استاد دانشگاه محقق اردبیلی
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی

تاریخ دریافت : 1395/04/02 تاریخ پذیرش : 1397/12/29 تاریخ انتشار : 1398/02/01

کلید واژه: ایران, توسعه پایدار, تحلیل شبکه, پرومته,

چکیده مقاله :

        ایجاد تعادل بین ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی فعالیت‌های جامعه انسانی، توسعه پایدار و یافتن راه و روش رسیدن به این تعادل، موضوع برنامه‌ریزی محیطی و هدف نهایی آن رسیدن به توسعه پایدار می‌باشد. دستیابی به توسعه پایدار، یکی از مباحث عمده کشورها به ‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه است. کشورهای درحال‌توسعه به‌منظور جبران عقب‌ماندگی‌ها، رهایی از فقر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیره و برای رسیدن به توسعه‌ای متعادل و همه‌جانبه که بتواند به بهبود وضع زندگی همه مردم منجر شود، به شناخت صحیح پتانسیل‌ها، توان‌ها و محدودیت‌ها در تمامی زمینه‌ها و مناطق خود نیاز دارند.پژوهش حاضر با هدف سنجش توسعه پایدار استان­های کشور ایران انجام‌ شده است. روش تحقیق، ترکیبی از روش‌های توصیفی، اسنادی و تحلیلی با ماهیت توسعه‌ای_کاربردی است. جامعه آماری شامل 31 استان ایران بر مبنای آمارگیری سال 1390 می‌باشد. جهت ارزیابی از 4 مؤلفه نهادی، اقتصادی، محیطی و اجتماعی و 30 شاخص ترکیبی مثبت و منفی استفاده‌شده و جهت بیان اهمیت نسبی هریک از شاخص‌ها از مدل ANP استفاده‌شده است. مدل بکار گرفته‌شده برای تحلیل داده‌ها PROMETHEE V می‌باشد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که استان اصفهان با Phi+(612/0)، Phi-(359/0) و Phi (253/0) در رتبه اول و استان سیستان و بلوچستان با Phi+(355/0)، Phi-(619/0) و Phi(264/0-) در رتبه آخر قرار دارد. در مجموع از کل استان­های ایران به لحاظ شاخص­های توسعه پایدار 8 استان در رتبه بالا (26 درصد)، 5 استان رتبه متوسط (16 درصد)، 10 استان رتبه پایین (32 درصد) و 8 استان در رتبه خیلی پایین (26 درصد) از توسعه قرار دارند.

چکیده انگلیسی:

Create a balance between social, Environmental and economic activities of human society, Sustainable development and find ways and means to achieve this balance, the theme environmental planning and its ultimate goal Achieve sustainable development. Achieving sustainable development, one of the main issues countries, especially developing countries. Today, sustainable development, one of the main issues countries, especially developing countries. Developing countries to catch up on, freedom from poverty, political, economic, cultural, etc. And to achieve all-round development of temperature and that can improve the lives of all people lead, In recognition of the potential power and limitations in all areas and regions need. Therefore, this study Iran is conducted in order to measure sustainable development. He study, a combination of descriptive and analytical by nature practical development. The population consisted of 31 provinces of Iran is based on the 2012 census. 4 factors to assess the institutional, economic, environmental and social and 30 indicators used a combination of positive and negative ANP model to express the relative importance of each indicator is used. PROMETHEE V model used to analyze the data is taken. The results showed that Isfahan Province Phi + (0.612), Phi- (0.359) and Phi (0.253) in the first place and Sistan and Baluchistan Phi + (0.355), Phi- (0.619) and Phi (-0.264) is in last place.Create a balance between social, Environmental and economic activities of human society, Sustainable development and find ways and means to achieve this balance, the theme environmental planning and its ultimate goal Achieve sustainable development. Achieving sustainable development, one of the main issues countries, especially developing countries. Today, sustainable development, one of the main issues countries, especially developing countries.

منابع و مأخذ:

1. آذر، عادل و علی رجب‌زاده(1393): تصمیم­گیری کاربردی رویکرد MADM، انتشارات نگاه دانش، چاپ ششم،


2. آسایش، حسین (1388): اصول و روش­های برنامه­ریزی ناحیه‌ای، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.


3. پاگ، سدریک (1383): شهرهای پایدار در کشورهای درحال‌توسعه، تهران، ترجمه ناصر محرم نژاد، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری ایران، چاپ اول.


4. پرمن،­راجریو و جیمز مک گیل­ری(1382): اقتصاد محیط­زیست و منابع طبیعی، ترجمه احمدرضا ارباب، نشر نی.


5. پورزال، مریم (1390): نقش مدیریت شهری در توسعه پایدار گردشگری شهرهای ساحلی در سالهای1388-1386(مطالعه موردی: نوشهر)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مازندران، دانشگاه پیام نور مرکز ساری.


6. پورطاهری، مهدی (1393): کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه در جغرافیا، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها.


7. تقوایی، مسعود و اعظم صفرآبادی (1392): «عنوان توسعه پایدار شهری و برخی عوامل مؤثر بر آن(مطالعه مورد: شهر کرمانشاه)»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال سوم، شماره ششم، بهار1392: ص 22-1.


8. جمعه پور، محمود (1392): برنامه‌ریزی محیطی و پایداری شهری و منطقه‌ای (اصول، روش‌ها و شاخص‌های محیطی پایداری سرزمین)، انتشارات سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.


9. حمیده، سارا و محمدرضا نوید­پور (1386): پایداری در شهرها از دیروز تا امروز، نشریه هفت شهر، شماره 21-22، صص 20-5.


10. خسروبیگی، رضا؛ شایان، حمید؛ سجاسی قیداری، حمدالله و طاهره صادقلو (1390): «سنجش و ارزیابی پایداری در مناطق روستایی با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری چندمتغیرة فازی- تاپسیس»، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، سال 2، شماره 1، صص 151-186.


11. رائو، پی نینی کریشنا (1385): توسعه پایدار، اقتصاد و سازوکارها، ترجمه احمدرضا یاوری، دانشگاه تهران.


12. رکن الدین افتخاری، علیرضا؛ سجاسی قیداری، حمدالله و طاهره صادقلو (1390): «سنجش پایداری روستایی با استفاده از الگوی راهبردی مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خدابنده»، برنامه ریزی و آمایش فضا، شماره پانزدهم، صص104-85.


13. زاهدی، شمس السادات و غلامعلی نجفی (1385): بسط مفهومی توسعه پایدار، فصلنامه مدرس علوم انسانی.


14. 14.  سپهوند، رضا و محسن عارف نژاد (1392): «اولویت‌بندی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با رویکرد تجزیه‌وتحلیل سلسله مراتبی گروهی (مطالعه موردی در شهر اصفهان)»، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال  1، شماره‌ی اول، صص 59-43.


15. سیف­الدینی، فرانک و حسین منصوریان (1390): «تحلیل الگوی تمرکز خدمات شهری و آثار زیست­محیطی آن در شهر تهران»، محیط‌شناسی، شماره 60، ص 64-53.


16. محقر، علی و امیر مصطفوی (1386): «ارائه مدلی برای انتخاب گروه پروژه با استفاده از رویکرد فازی»، فصلنامه مدرس، دوره 11، شماره 3، ص 231-207


17. مشکینی، ابوالفضل؛ برهانی، کاظم و رضا شعبان زاده نمینی (1392): «تحلیل فضایی سنجش پایداری اجتماعی شهری(موردمطالعه: مناطق 22 گانه شهر تهران)»، جغرافیا(فصلنامه بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال یازدهم، شماره 39، زمستان 1392، ص 186-211.


18. مضطرزاده، حامد و وحیده حجتی (1393): «تحلیلی بر روند شکل‌گیری پارادایم توسعه شهری با تأکید بر جریان‌های زیست‌محیطی، دو فصلنامه پژوهش‌های منظر شهری»، سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1393، ص 79-89.


19. ملکی، سعید؛ منفرد، سجاد؛ احمدی، رضا و محمد معتوگی (1393): «بررسی پایداری توسعه زیست‌محیطی با استفاده از آزمون­های آماری در شهرستان­های استان مرزی خوزستان»، فصلنامه جغرافیایی(سپهر)، دوره 23، شماره 90، صص 72-61.


20. مومنی، منصور و علیرضا شریفی سلیم (1391): مدل­ها و نرم‌افزارهای تصمیم­گیری چندشاخصه، تهران، تابستان 1391.


21. نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان‌های استان اردبیل، (1390).


22. نوری پور، مهدی و منصور شاه ولی (1390): «ارزیابی معیارهای پایداری روستایی شهرستان دنا بر اساس فرایند ارتباطات: کاربرد تحلیل سلسله مراتبی»، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، سال دوم، شماره اول، ص 92-63.


23. نیک پور، عامر؛ علیزاده، هادی و مهناز حسینی سیاه گلی (1394): «تحلیل آماری ابعاد توسعۀ پایدار شهری در شهر ارومیه»، پژوهش‌های جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دوره 3، شماره 1، بهار 1394، ص 19-31.
    
    
    1. Babic,Z. and Plazibat, N.(1998): Ranking of enterprises based on multicriterial analysis, International Journal of Production Economics, Vol56-57, 29-35
    
    
    2. Barton, H. et al. (2003): "Shaping neighbourhoods: A guide for healt, sustainability and vitality", Spon Press, London and New York.
    
    
    3. Bell.S&Morse.S. (2003), Measuring Sustainability; Learning From Doing. Routledge Press,London,206 pages
    
    
    4. Bogdanovic, D. Nikolic, D. & Ilic, I. (2012): Mining method selection by integrated AHP and PROMETHEE method. Anais da Academia Brasileira de Ciências, 84(1), 219-233, 2012.
    
    
    5. Brans, J. and Mareschal, B. (2005): "PROMETHEE method cited at: Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys, Springer, NewYork.
    
    
    6. Brans, J.P. and Mareschal, B.(1994): The PROMCALE- GAIA decision support system for multicriteria decision aid: Decision Support Systems, vol.12, No 4/5, p 297- 310
    
    
    7. Brans, J.P.(1996): The space of freedom of the decision maker Modeling the human brain: European Journal Operational Research, vol.92, p593-602
    
    
    8. Caterino, I. Iervolino, G. Manfredi and E. Cosenza. (2008): a comparative analysis of decision making methods for the seismic retrofit of rc buildings, The 14th World Conference on Earthquake Engineering, October 12-17, 2008, Beijing, China
    
    
    9. Chou, T.Y. Lin, W.T. Lin, Ch. Y. Chou, W.Ch. and Huang, P. (2004): Application of the PROMETHEE technique to determine depression outlet location and flow direction in DEM. Journal of Hydrology, 287(1–4), 49–61.
    
    
    10. Cowen & R.W.Shenton. (2005): "doctrines of development" Taylor & Francis e-Library.
    
    
    11. De Leeneer,I. and Pastijn, H. (2002): Selecting land mine detection strategies by means of outranking MCDM techniques, European Journal Operational Reasearch, Vol.139, 327-338.
    
    
    12. Diaz.R.A. (2011): Planning for sustainable development: strategic alignment in Peruvian region and cities,futures 43.pp908-918.jurnal homepage:www.elsevier.com/locatelfutures.
    
    
    13. Figueira, J., Smet, Y., Brans, J.P. (2004): "MCDA methods for sorting and clustering problems: PROMETHEE TRI and PROMETHEE cluster":www.vub.ac.be
    
    
    14. Gilliams, s, Raymaekers, D, Muys, B, Orshven, J.V,(2005): comparing multiple creteria decision methods to extand geographical information system on afforestation, computer and electronic in agrecltlure, vol:49, pp142-158
    
    
    15. Gilman, R. (1996): Sustaiability, http://www.context.org/iclib/defs/aiadef.htm.
    
    
    16. Haughton, G. and Hunter, C. (2005): Sustainable Cities, Published in the Taylor & Francis e- Library.
    
    
    17. Hopwood, B. Mary, M. & Geoff, O.B. (2005): Sustainable Development: Mapping Different Approaches, John Wiley & Sons, Ltd and ERP Environment.
    
    
    18. Kabir, G. Sultana Sumi, R. (2014): Power substation location selection using fuzzy analytic hierarchy process and PROMETHEE: A case study from Bangladesh., Energy XXX., 1-14.
    
    
    19. Kalogeras, N. Baourakis, G. Zopounidis, C. Dijik, G. (2004): Evaluating the financial performance of agri-food firms: a multicreteria decision-aid approach, Jornal of Food Engineering, Vol.62, 117-371.
    
    
    20. Ogbazi.J.U. (2013): Alternative Planning approaches and the sustainable cities programme in Nigeria,Habitat International.N 40,pp 109-118.
    
    
    21. Pripco, C. (2005): sustainable development. Availableat: www.ingham.org/ce/CED/article
    
    
    22. Remigijus Ciegis, Jolita Ramanauskiene, Bronislovas Martinkus. (2009): The Concept of Sustainable Development and its Use for Sustainability Scenarios, ISSN 1392-2785 Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics(2). (2009): The Economic Conditions of Enterprise Functioning, Pp37-28.
    
    
    23. Singh.R.K.et al. (2012): An overview of sustainability assessment methodologies.Ecological Indicators 15, pp281-299.Journal, homepage:www.elsevier.com/locate/ecolind.
    
    
    24. Warhurst. (2002): sustainability Indicator and sustainability Performance Manegment. Report to the project: mining, minerals and sustainable development (MMSD).Warwick, England.
    
    
    25. Xing- Ming, X. An- Hua, P. (2013): Material selection using PROMETHEE combined with analytic network process under hybrid environment., Material and Design.,47., 643- 652.
    
    
    26. Yasouri, M. (2010): A Survey of Regional Inequality Status in Khorasan Razavi Province, International Journal of Environmental Science and Development, Vol. 1, No. 1, PP. 60-66.
    
    
    27. Yu, L. Hou, X. Gao, M. and Shi, P. (2010): Assessment of Coastal Zone Sustainable Development: A Case Study of Yantai, China, Ecological Indicators, No.10, PP. 1218- 1225.