مفهوم و اثبات جرم تجاوز به عنف در فقه امامیه و حقوق ایران

کریم خضرنیا ¹ (دانشجوی دکتری تخصصی حقوق جزا ، واحدتبریز ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز ، ایران)
عباسعلی اکبری ² (استادیار گروه حقوق جزا، دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول( [e-mail])

تاریخ ارسال : 1401/08/03 تاریخ تایید : 1401/12/01

کلید واژه: حقوق کیفری, عنصر مادی, تجاوزبه عنف, عنصرقانونی, عنصرمعنوی,

چکیده مقاله :

یکی از جرائم جنسی و خشونت بار در حقوق کیفری ایران که عفت عمومی را به شدت خدشه دار می کند و برسلامت جسمانی و روانی قربانی تاثیر سویی برجای می گذارد ، جرم تجاوز به عنف است ، جرمی که هیچ گاه تحت این عنوان در قوانین کیفری ایران به رسمیت شناخته نشده است بلکه تحت تاثیر فقه اسلامی و به عنوان زنای به عنف و اکراه جرم انگاری شده است . در این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای، مفهوم جرم تجاوز به عنف از منظر فقه اسلامی و دکترین حقوق کیفری تببین شده و واکنش تقنینی و نحوه اثبات آن در فرآیند کیفری مورد بررسی قرار می گیرد . نتیجه مطالعه نشان می دهد که در قانون مجازات اسلامی مصوب سال1392 شدیدترین واکنش کیفری یعنی اعدام برای مرتکب تجاوز به عنف در نظر گرفته شده است . در قانون کیفری ایران محدود کردن موضوع تجاوز به عنف تنها از سوی بزهکار مرد علیه بزه دیده زن قابل تامل است. قانون گذار ایران دربحث تجاوز به عنف با کاستی های فراوانی روبروست ، به طوری که بسیاری از مصادیق جرم تجاوز به عنف درحقوق کیفری مسکوت یا لااقل درمورد آن اظهارنظر نشده است. البته نسبت به قانون سال 1370 نقش علم قاضی را درنحوه اثبات جرم زنا به عنوان یکی از ادله اثبات تقویت نموده است.

چکیده انگلیسی :

criminal laws. It is not known, but under the influence of Islamic jurisprudence, it has been criminalized as fornication by violence and unwillingness. In this article, an attempt has been made to explain the concept of the crime of rape from the perspective of Islamic jurisprudence and the doctrine of criminal law by using library sources, and to examine the legal response and how to prove it in the criminal process. Finally, we have come to the conclusion that in the Islamic Penal Code approved in 2013, the most severe criminal reaction is death for the perpetrator of rape. In the Iranian Criminal Code, it is possible to limit the issue of rape only by a male offender against a female victim. Iran's legislature is facing many shortcomings in the issue of rape, so that many examples of the crime of rape in criminal law are silent or at least not commented on. Of course, compared to the law of 1370, it has strengthened the role of the judge's knowledge in proving the crime of adultery as one of the proofs.

منابع و مأخذ:

اکرمی، روح الله، عنصر عنف در زنا از منظر فقه، حقوق جزای ایران و انگلیس، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره اول، 1395

امیدی،جلیل،مرتضی جوانمردی صاحب،مرادپور،ژیلا«نقش علم در احراز عنف و اکراه در جرایم منافی عفت؛بررسی های نظری و تجربه های عملی»،مطالعات فقه و حقوق اسلامی،سال یازدهم،شماره 20،بهار و تابستان1398ش.

اوحدی،بهنام،1384،تمایلات و رفتارهای جنسی انسان،چاپ پنجم،انتشارات صادق هدایت.

آقایی،مهدی(1397)رسیدگی به جرایم عفت(بارویکردی کاربردی)مرکز مطالعات و انتشارات قوه قضاییه،چاپ دوم.

توجهی،عبدالعلی و محمد هادی توکا پور،وجوه تمایز زنا و تجاوز به عنف با تاکید برشسوه اثبات،پژوهش نامه حقوق اسلامی،شماره2،سال12،پاییزو زمستان1390،صص101-132.

جزیری،عبدالرحمن بن محمد عوض ،کتاب الفقه علی المذهب الاربعه،بیروت،دارالکتب العلمیه الاسلامیه،1410ق.

جعفری لنگرودی،محمدجعفر؛ مبسوط در ترمینولوژی حقوق؛ جلد1،انتشارات گنج دانش، تهران.

حاجی ده آبادی،احمد،حاجی ده آبادی،محمد علی،یوسفی،محمد(1390)نشریه پژوهشنامه حقوق کیفری،پاییز و زمستان(1390)شماره 2.

خالقی،علی(1396)آیین دادرسی کیفری،جلد دوم،تهران،نشرشهردانش.

خمینی،روح الله (1403)تحریرالوسیله،انتشارات موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی ،ص463.موسویی

-دفتر مطالعات و تحقیقات دیوان عالی کشور(1378)مذاکرات و آراءهیئت عمومی دیوان عالی کشور،سال 1376،انتشارات روزنامه رسمی.

رایجیان اصلی،مهرداد(1385)«بزه دیدگان ؛حقوق و حمایت های بایسته»پژوهش حقوق عمومی،ش19،صص117-138.

سیگل،لاری جی(1385)جرم شناسی،ترجمه یاشار سیف اللهی،چاپ اول،دفتر تحقیقات کاربردی پلیس آگاهی ناجا.

شبیری زنجانی،سیدموسیف1428ق،المسائل الشرعیه،قمفموسسه الفقاهه،ص429،ج1.

شمس ناتری،محمد ابراهیم،حمید رضا کلانتری،ابراهیم زارع و زینب ریاضت(1393)قانون مجازات اسلامی1392 در نظم حقوق کنونی،جلد اول،چاپ دوم،تهران،انتشارات میزان.

صادقی،محمدهادی(1392)نقش توبه در حدود و تعزیرات،مجله پژوهشنامه حقوق کیفری،سال چهارم،شماره دوم،صص153-174.

- طهماسبی،جواد،آیین دادرسی کیفری،تهران،میزان،1396ش.

- عباس کلیمانی،عاطفه(1397)سقط جنین ناشی از تجاوز به عنف،فقه و حقوق خانواده46-31(68)23.

- عظیم زاده اردبیلی،فائزه،ریاضت،زینب(1394)سیاست جنایی تقنینی ایران در قبال جرایم علیه زوجه در خانواده.فقه و حقوق خانواده.67-43(63)20.

- علی محمدی،عبدالرضا،نقد و بررسی رویه قضایی درخصوص رسیدگی به جرایم تجاوز به عنف،پایانامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه قم،1392ش.

- فاضل لنکرانی،محمد،1390،آیین کیفری اسلام:شرح فارسی تحریر الوسیله:حدود،قم،مرکز فقه الائمه الاطهار علیهم السلام،چ1،ج1.

- فاگان،اندرو(1393)اطلس حقوق بشر،ترجمه امید کوکبی و مهدی خدایی،انتشارات آرمان شهر.

- فرجی ها،محمد و هاجر آذری،حمایت کیفری از زنان قربانی تجاوز به عنف در حقوق ایران،فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی،سال یازدهم شماره 1388،40.

– فرجی ها،محمد؛آذری،هاجر(1390)«حمایت کیفری از زنان قربانی تجاوز به عنف در حقوق ایران»رفاه اجتماعی،ش40صص314-287.

- قدمی عزیزآباد،مصیب،سیدابراهیم قدسی(1397)سیاست جنایی ایران در قبال خشونت جنسی علیه زنان در زندگی زناشویی،مجموعه مقالات همایش ملی سرمایه اجتماعی و امنیت پردیس فارابی،دانشگاه تهران.

- قریب،نرگس(1391)مطالعه تطبیقی زنای به عنف در حقوق انگلستان،پایانامه کارشناسی ارشددر رشته حقوق جزا و جرم شناسی،دانشگاه قم.

- قیاسی،جلال الدین و قائم فرد،سید محسن،1394ش،بازاندیشی در تحقق دفاعیات کیفری اضطرارو اکراه در مصادیق مشتبه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب،ش4.

- میر محمد صادقی،حسین(1393)حقوق کیفری اختصاصی(جرایم علیه اشخاص)چاپ یازدهم ،انتشارات میزان.

- نجفی،محمدحسن(1981)جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،ج یک،ص98.

- نوربها،رضا(1389)زمینه ی حقوق جزای عمومی،چاپ بیست و هشتم،تهران،انتشارات گنج دانش.

1-T Fried, Susana (2003) Violence against women, The President and Fellows of Harvard College (journal health and human right), Vol. 6 No. 2, pp88-111.

2-Bradford Jm. On sexual violence.curr opin Psychiarty.2006 sep,19(5):527-32

 

• Akrami, Ruhollah, the element of violence in adultery from the point of view of jurisprudence, criminal law of Iran and England, Comparative Research Quarterly of Islamic and Western Laws, number 1, 2015


• Umidi, Jalil, Morteza Javanmardi Sahib, Moradpour, Zila, "The role of science in determining violence and reluctance in crimes against chastity; theoretical studies and practical experiences", Fiqh and Islamic Law Studies, Year 11, Number 20, Spring and Summer 2018 .


• Ohadi, Behnam, 1384, human sexual tendencies and behaviors, 5th edition, Sadegh Hedayat Publications.


• Aghaei, Mehdi (2017) Dealing with Chastity Crimes (applicable practice), Judiciary Studies and Publications Center, second edition.


• Tavajjohi, Abdul Ali and Mohammad Hadi Tokapour, the ways of distinguishing adultery and rape with an emphasis on proof, Islamic Law Research, Number 2, Year 12, Autumn and Winter 2013, pp. 101-132.


• Jaziri, Abd al-Rahman bin Muhammad Awad, Book of Fiqh Ali al-Mahhab al-Arba, Beirut, Dar al-Kitab Al-Ulamiya al-Islamiya, 1410 AH.


• Jaafari Langroudi, Mohammad Jaafar; Extensive in legal terminology; Volume 1, Ganj Danesh Publications, Tehran.


• Haji Dehabadi, Ahmed, Haji Dehabadi, Mohammad Ali, Yousfi, Mohammad (2013) Journal of Criminal Law Research, Autumn and Winter (2013) No. 2.


• Khaleghi, Ali (2016) Criminal Procedure Code, second volume, Tehran, Shahrdanesh Publishing House.


• Khomeini, Ruhollah (1403), Tahreer al-Wasila, Publications of Imam Khomeini Works Editing and Publishing Institute, p. 463. Mousavi


• Office of Studies and Research of the Supreme Court (1378), deliberations and opinions of the General Board of the Supreme Court, 1376, official newspaper publications.


• Raijian Main, Mehrdad (1385) "Victims: rights and protections they need" Public Law Research, Vol. 19, pp. 117-138.


• Siegel, Larry J. (2016) Criminology, translated by Yashar Saifullahi, first edition, Naja police applied research office.


• Shabiri Zanjani, Sidmusif 1428 AH, Al-Masal al-Sharia, Qamf Musse al-Fiqahah, p. 429, vol.1.


• Shams Natri, Mohammad Ibrahim, Hamid Reza Kalantari, Ibrahim Zare and Zainab Riazat (2013) Islamic Penal Code 2012 in the current legal order, first volume, second edition, Tehran, Mizan Publications.


• Sadeghi, Mohammad Hadi (2012) The role of repentance in punishments and punishments, Criminal Law Research Journal, 4th year, 2nd issue, pp. 153-174.


• Susana, fared (2003) Violence against women, The President and Fellows of Harvard College (journal health and human right), Vol. 6 No. 2, pp88-111.


• Tahmasabi, Javad, Criminal Procedure Code, Tehran, Mizan, 2016.


• Abbas Kalimani, Atefa (2017) Abortion caused by rape, jurisprudence and family law 23-31(68) 46.


• Azimzadeh Ardabili, Faezeh, Riyazat, Zeinab (2014) Iran's legislative criminal policy regarding crimes against the wife in the family. Jurisprudence and Family Law. 20-43(63) 67.


• Ali Mohammadi, Abdul Reza, Criticism and investigation of the judicial procedure regarding the handling of rape crimes, Master's Thesis of the Faculty of Law and Political Sciences, University of Qom, 2013.


• Bradford Jm. On sexual violence.curr opin Psychiarty.2006 sep,19(5):527-32


• Fazil Lankarani, Muhammad, 2013, Islamic Penal Code: Persian Description of Tahrir al-Wasila: Hudud, Qom, Center for Jurisprudence of the Imams of Athar, peace be upon them, Ch1, Vol1.


• Fagan, Andrew (2014) Atlas of Human Rights, translated by Omid Kokbi and Mehdi Khodayi, Arman Shahr Publications.


• Farajiha, Mohammad and Hajer Azari, Criminal support for women victims of rape in Iranian law, Scientific-Research Quarterly of Social Welfare, Year 11, No. 1388, 40.


• Farjiha, Mohammad; Azri, Hajer (2013) "Criminal protection of women victims of rape in Iranian law", Social welfare, Vol. 40, pp. 287-314.


• Gadami Azizabad, Moseeb, Sida Brahim Qodsi (2017) Iran's criminal policy regarding sexual violence against women in married life, Proceedings of the National Conference on Social Capital and Security, Farabi Campus, University of Tehran.


• Gharib, Nargis (2012) Comparative study of rape in English law, master's thesis in the field of criminal law and criminology, Qom University.


• Qiyazi, Jalaluddin and Qaimfard, Seyed Mohsen, 2014, Rethinking the implementation of criminal defenses of urgency and reluctance in suspicious cases, comparative research of Islamic and Western law, vol. 4.


• Mir Mohammad Sadeghi, Hossein (2013) Special Criminal Law (crimes against individuals), 11th edition, Mizan Publications.


• Najafi, Mohammad Hasan (1981) Jawaharlal Kalam in the description of Sharia al-Islam, vol. 1, p. 98.


• Noorbha, Reza (2009) General criminal law field, 28th edition, Tehran, Ganj Danesh Publications.