بررسی نقش سیاسی، اجتماعی ترکان خاتون در دوران خوارزمشاهیان
محورهای موضوعی : حقوق و علوم سیاسی
سلیمه سبزوار
1
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، گروه تاریخ بعد از اسلام، شوشتر، ایران.)
کلید واژه: اجتماعی, سیاسی, Political, خوارزمشاهیان, Kharazmshahian, ترکان خاتون, Turkan Khatun, social role,
چکیده مقاله :
در تاریخ ایران بعد از اسلام، معروفترین زنی که در حکومت نقش موثری بر عهده داشته و مدت کوتاهی نیز به تنهائی فرمانروائی کرده، ترکان خاتون ملقب به خداوند جهان زوجه علاء الدین تکش و مادر سلطان محمد خوارزمشاه است. این زن در زمان سلطنت سلطان تکش در امور اداره ی حکومت تسلط کامل داشت و در زمان حکمرانی سلطان محمد نیز از صلاحیت کامل درعزل و نصب وزرا و فرمان روایان برخور دار بود. ترکان خاتون اکثر خویشا وندان قوم ترک خود را در اداره ی دولتی شوهرش تکش وپسرش سلطان محمد شریک قدرت ساخت. همین ترکان خاتون سبب شد که محمد خوارزمشاه، شیخ مجدالدین بغدادی را زنده در دریای سیحون بیندازد. این زن خود دربار و دستگاهی مستقل داشت. غیر از وزیر مخصوص، هفت تن از دانشمندان مشهور در دیوان انشای او به کار مشغول بودند. وی در امور سیاسی مملکت دخالت مستقیم داشت و در سلطنت با همسرش شریک بود. بسیاری از مورخان وی را از مهمترین عوامل برکناری و سپس قتل خواجه نظام الملک توسی، وزیر ملکشاه، می دانند. ترکان خاتون در کرمانشاه (قره مسین) به رییس عشایر آنجا به نام فرخ سلطان قول ازدواج داد و او را برای سرنگونی برکیارق پسر بزرگ ملکشاه که در اصفهان به کمک باطنی ها به حکومت رسید و سپس آنها را از خود دور کرد بسیج نیرو کرد و به اصفهان آمد و چون برکیارق برای جنگ با تنش که عموی او بود از اصفهان خارج شده بود بدون خون ریزی شهر اصفهان را به تصرف در آورد و تاج پادشاهی را بر سر پسرش گذاشت.
The research was intended to study the political, social role of Turkan Khatun during Kharazmshahian ruling era. In the Iranian history of post-Islam period, the most famous woman who had influential government's role and shortly reigned was Turkan Khatun, known as the "Lord of the World," Alaeddin Takesh wife and mother of the Sultan Mohammed Khwarazmshah. Ministers of the Sultan Mohammed Khwarazmshah whom were elected by Turkan Khatun, mostly obeyed her. She was fully dominating in the governments affairs in the reign era of Sultan Takesh and during the rule of King Mohammed had the complete jurisdiction and authority in appointment and dismissal of the ministers and governors. Turkan Khatun shared power with her Tork relatives and invited them to take part in her wife Alaeddin Takesh and her son Sultan Mohammed Khwarazmshah ruling affairs. Finally she conquered Esfahan city and put the crown on his son's head.
- ابن اثیر؛ احمد بن حامد افضل الدین (1373). سلجوقیان و غز در کرمان، تحریر محمد ابراهیم خبیصی، محمد ابراهیم باستانی پاریزی، چاپ تهران.
- آزاد، حسن (1364). پشت پرده های حرمسرا، - تهران: انتشارات ققنوس.
- اوچوک، بحریه(1376). زنان فرمانروا در دولت‌های اسلامی، ترجمهء محمدتقی امامی، تهران 1376.
- بنداری، فتح بن علی (1356). تاریخ سلسلة سلجوقی، ترجمة محمدحسین جلیلی، چاپ تهران.
- بیهقی، ابوالفضل محمّد بن حسین (1362). تاریخ بیهقی، تصحیح دکتر غنی و دکتر فیّاض، تهران، انتشارات خواجو.
- خواند میر، غیاث الدین (1302). حبیب السیر، ترجمه عبدالحسین نوایی (1376). ج 2 ، تهران، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۷۹.
- رازی، نصیرالدین ابوالرشید عبدالجلیل قزوینی (1358). نقض بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروائض، تصحیح جلال الدین محدّث، تهران، انجمن آثار ملّی.
- راوندی، مرتضی (1356). تاریخ اجتماعی ایران، انتشارات امیر کبیر تهران.
- رجبی، محمدحسن (1374). مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی از آغاز تا مشروطه، تهران: انتشارات اقبال.
- زرّین کوب، عبدالحسین (1390). روزگاران. ج دوم، چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات سخن.
- زرّین کوب، عبدالحسین ( 1367). تاریخ مردم ایران، چاپ دوم، تهران، امیر کبیر.
- طوسی، خواجه نظام الملک(1340) سیرالملوک (سیاستنامه)، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- نخجوانی، هندوشاه بن سنجر بن عبداللّه صاحبی (1344). تجارب السلف، تصحیح عبّاس اقبال، تهران، کتابخانه طهوری.
- نسوی، محمدبن احمد (1365). سیرت جلال الدین مینکبرنی، انتشارات تهران، چاپ مجتبی مینوی.
- واسیلیان، گتورگی ایوانویچ (1939). چنگیزخان، ترجمه محمد پورهرمزان (1389). چاپ دوم، تهران، نشر فکرآذین.
_||_