مطالعه زیورآلات مفرغی زنان لرستان در عصرآهن و بازتاب آن بر دست بافته‌های امروزی

محورهای موضوعی : تاریخ و باستان شناسی

رضا رضالو ¹ , علی کریمی کیا ² , زهرا چراغی ³ , لیلا سرحدی ⁴

1 - دانشگاه محقق اردبیلی، گروه باستان شناسی، اردبیل، ایران.
2 - دانشگاه محقق اردبیلی، گروه باستان شناسی، اردبیل، ایران.
3 - دانشگاه محقق اردبیلی، گروه باستان شناسی، اردبیل، ایران.
4 - دانشگاه محقق اردبیلی، گروه باستان شناسی، اردبیل، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/07/27 تاریخ پذیرش : 1399/09/22 تاریخ انتشار : 1399/10/01

کلید واژه: لرستان, زیورآلات مفرغی زنان, عصرآهن, دست‌بافته‌های امروزی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر مطالعه نقوش زیورآلات مفرغی زنان لرستان و دست‌بافته‌های معاصر و انتقال آن از فرهنگ‌های پیشین می باشد. جامعه پژوهش شامل نقوش متنوع حیوانی، گیاهی، انسانی و هندسی در زیورآلات فلزی برجای مانده از عصر آهن می باشد که در این میان نقوش حیوانی بیشترین کاربرد را دارد. نمونه این پژوهش نقوش با موضوعات مختلف دست بافته های امروزی که زیورآلات مربوط به عصر آهن لرستان که از نظر فرم و کاربرد دوازده گونه متفاوت (دستبند، سرسنجاق سر، گوشواره، گردنبند، انگشتر، آویز، پیشانی‌بند، سنجاق‌قفلی، دکمه، موبند، آینه، بازوبند و خلخال و یا پای آذین) را شامل می شود. طرح پژوهش توصیفی- تحلیلی است. ابزار گرد آوری اطلاعات به‌صورت مطالعه موردی در منطقه پشت‌کوه لرستان با بررسی‌های میدانی (تهیه گزارش میدانی) و مطالعات کتابخانه‌ای بود. با توجه به بررسی ها انجام شده یافته ها نشان داد که ، نقوش روی زیورآلات مفرغی زنان لرستان برگرفته از آئین‌ها و رسومی است که در طی قرون متمادی ویژگی‌های منحصربه فرد خود را حفظ کرده و هرکدام از نقوش زیورآلات مفرغی در تمامی فرهنگ‌ها، دارای بار معنایی و مفهومی خاصی بوده که شناخت و مطالعه این اشیاء اعتقادات و باورهای مردمان آن دوره را آشکار می‌سازد. هم چنین با مطالعه و بررسی اشیاء مفرغی مشخص می‌شود که نقوش دست بافته‌های لرستان برگرفته از نقوش اشیای مفرغی و فلزی عصر آهن می‌باشد و نقوش مورد استفاده در دست‌بافته‌های امروزی، اندیشه‌های هنری، فکری و اعتقادی جوامع گذشته را به جوامع امروزی انتقال داده است.

چکیده انگلیسی:

The present study was intended to study the contemporary jewelry and handicrafts and their transfer from previous cultures. The universe of the research included various animal, plant, human and geometric motifs in metal ornaments left over from the Iron Age, among which animal motifs were the most used. The sample subsumed Lorestan Iron Age jewelry which were divided into twelve different types in terms of form and application including bracelet, hairpin, earrings, necklace, rings, pendant, coronet, fibula, button, fille, mirror, armlet and anklet. The research was designed with descriptive-analytical method. The data were collected by case study in Poshtkuh region of Lorestan with field investigation (field report preparation) and library studies. With respect to the conducted studies the results indicated that The designs on the bronze ornaments of Lorestan women were taken from rites and customs that have preserved their unique features for many centuries. Each of the bronze jewelry designs in all cultures had a special meaning and concept that the recognition and study of these objects reveal the beliefs of the people of that period. By studying bronze objects, it was also revealed that the hand-woven patterns of Lorestan were taken from the patterns of bronze and metal objects of the Iron Age, and the motifs used in today's handicrafts conveyed the artistic, intellectual and ideal belief of past societies to today 's societies.

منابع و مأخذ:

- اسلام دوست، مریم، شیخی‌نارانی، هانیه، قنبری باباعباسی، نسترن. (1398). بررسی مفرغینه‌های دو محوطه سرخ‌دم و سنگ‌تراشان لرستان و نقوش آن‌ها. پژوهشنامه گرافیک و نقاشی، 2 (3)، 4-17.

- افضل‌طوس، عفت‌السادات. (1390). گلیم حافظ نگاره بزکوهی از دوران باستان. فصلنامه علمی-پژوهشی نگره، 7 (21)، 67-55.

- باقرپور، سعید. (1391). بررسی و نمادشناسی نقش مار در تمدن های باستانی. کتاب ماه هنر، 167، 108-100.

- ذکریا زاده دریاسر، مینا. ( 1397).  بررسی و تحلیل اشیاء فلزی محوطه باستانی املش (از نیمه‌ی نخست هزاره‌ی اول ق.م تا آخر دوره ساسانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

- راعی، ریحانه. (1392). الگوهای سنتی و مدرن طراحی زیور ایرانی (از پیش از مادها تا پهلوی). هنر و معماری پژوهش هنر،1 (3)، 72-65.

- رضالو، رضا، کریمی‌کیا، علی، چراغی، زهرا، درخشی، حسن. (1398). مطالعه و بررسی تزئینات فلزی مورد استفاده زنان از عصر مفرغ تا دوره اسلامی. فصلنامه علمی تخصصی باستان شناسی ایران، 9 (2)، 98-116.

- رومی، سیما. (1389). مستند مگاری گلیم لرستان. اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان.

- چراغی، زهرا. ( 1399).  بررسی و مطالعه زیورآلات مفرغی لرستان در عصرآهن از منظر نمادشناسی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم اجتماعی.

- حقی‌مقدم، زینب. (1394). تحلیل و بررسی سنجاق‌های (فیبولا) مکشوفه از ایران در دوران ماد. دومین همایش ملی باستان‌شناسی ایران، 23-1.

- خدابخشی، رضا. (1377). گونه‌های فرش لری. قم: انتشارات دارالنشر اسلام.

- خسروی، مریم، طاهری، علیرضا. (1397). بررسی تطبیقی نقوش براق در نگاره‌های معراج دوران اسلامی با برخی از لگام‌های مفرغی لرستان. مطالعات باستان شناسی، 10 (2)، 67-81.

- طاهری، صدرالدین، همتی، آنیتا. (1392). گونه‌شناسی و نمادشناسی زیورهای لرستان در دوران مفرغ و آهن. هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 18 (4)، 5-14.

- طلایی، حسن.(1386). باستان شناسی و هنر ایران در هزاره اول قبل از میلاد. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).

- علایی، علی‌اکبر. (1345)، اشیاء مفرغی لرستان( معرفی مجموعه‌های هنری). هنر و معماری، 45، 45-38.

- علیزاده، سیامک. (1396). بررسی ارتباط بین نقوش و کاربرد آن‌ها در سرسنجاق‌های مفرغی لرستان. دو فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه هنر، 10 (19)، 149-133.

- عودباشی، امید، حسن‌ پور، عطا. (1395). مطالعات آزمایشگاهی بر روی آلیاژ و زیر ساختار اشیاء برنزی محوطه عصرآهن باباجیلان لرستان. مطالعات باستان شناسی، 8 (1)، 133-149.

- کورتیس، جان. (2013). ایران باستان به روایت موزه بریتانیا. ترجمه آذر بصیرت، (1392). ویرایش علمی پیمان متین، تهران: امیرکبیر.

- گیرشمن، رومن. (1936). هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی. ترجمه عیسی بهنام، (1346). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

- نگهبان، عزت الله. (1376). مروری بر پنجاه سال باستان‌شناسی ایران، سازمان میراث فرهنگی ایران.

- واندنبرگ، لوئی. (1965). مفرغ‌های لرستان. ترجمه یحیی شهیدی، (1348). فصلنامه تاریخ بررسی‌های تاریخی، 27، 132-89.

- واندنبرگ، لوئی، (1978). باستان شناسی ایران باستان. با مقدمه رمن گیرشمن، ترجمه عیسی بهنام (1387). تهران: دانشگاه تهران.

- هرتسفلد، ارنست. (1924). حفاری در ایران. ترجمه یوسف مجیدزاده. (1377). تهران: سازمان میراث فرهنگی ایران.

- همتی ‌پورگشتی، آنیتا (1391). زیورآلات گنجینه لرستان به روایت موزه ملی ایران. تهران: پازینه.

- هوشیار، آرتمیس. (1399). مطالعه تطبیقی و نمادشناسانه و ارتباط بین نقوش پیراهن طلسمات دوره زندیه با نقش‌مایه‌های اشیاء مفرغی لرستان (مطالعه موردی نقش درخت سرو). فصل‌نامه اورمزد. 50، 80-61.