اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری شناختی و سبک‌های مقابله‌ای زنان سرپرست خانوار

محورهای موضوعی : روان شناسی

سجاد بشرپور ¹ , نسیم محمدی ² , سارا اسدی شیشه گران ³

1 - دانشگاه محقق اردبیلی، گروه روان‌شناسی، اردبیل، ایران.
2 - دانشگاه محقق اردبیلی، گروه مشاوره، اردبیل، ایران.
3 - دانشگاه محقق اردبیلی، گروه مشاوره خانواده، اردبیل، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/09/29 تاریخ پذیرش : 1396/12/01 تاریخ انتشار : 1397/01/01

کلید واژه: زنان سرپرست خانوار, کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی, سبک‌های مقابله‌ای, انعطاف‌پذیری شناختی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری شناختی و سبک‌های مقابله‌ای زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی‌(ره) شهر رشت انجام گرفت. که از میان آن‌ها به روش نمونه‌گیری در دسترس، تعداد30 نفر انتخاب و در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) به صورت ‌تصادفی ساده جایگزین شدند. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. به گروه آزمایش، 8 جلسه 90 دقیقه‌ای برنامه ی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی آموزش داده شد. ابزار اندازه‌ گیری پرسش نامه ی انعطاف‌پذیری شناختی دنیس و وندروال (2010) و پرسش نامه سبک‌های مقابله‌ای جالوویس و پاورز (1984) استفاده شد. داده های جمع‌آوری‌شده با استفاده از آزمون کوواریانس چندمتغیری مانکوا تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها نشان داد آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری شناختی و سبک‌های مقابله‌ای رویارویی و آرام‌کننده گروه آزمایش اثربخش است و بین دو گروه تفاوت معنی‌داری وجود داشت (001/0>P).

چکیده انگلیسی:

The current research was conducted with the goal of investigating the effectiveness of mindfulness-based stress reduction on cognitive flexibility and coping styles of women in female-headed households covered by Imam Khomeini Relief Committee in Rasht. 30 of whom were selected through convenience sampling method and were randomly assigned to two experimental groups (15 ones) and control (15 ones). The research method was a quasi-experimental and pre-test and post-test design with control group was used.  The experimental group participated in 8 sessions 90-minutes of mindfulness based stress reduction training. To collect data the Dennis and Vonderval (2010) Cognitive Flexibility Questionnaire and  Jaloveys and Powers (1984) Coping Styles Questionnaire were utilized. The gathered data were analyzed using covariance MANCOVA analysis. Results showed the effectiveness of mindfulness-based stress reduction on flexibility of cognitive and coping style and there was a significant difference between the two groups (P<0/001).

منابع و مأخذ:

- آریا پوران، سعید (1390). مقایسه اثربخشی آموزش ذهن آگاهی و تنظیم هیجان بر سلامت روانی جانبازان شیمیایی. رساله دکتری. دانشگاه محقق اردبیلی.

- باقری، الودری، ابوطالبی، اصغرنژاد فرید (1391). مقایسه رویدادهای استرس زا و راهبردهای مقابله در افراد مبتلا به اختلال جسمانی شکل و افراد غیر مبتلا. مجله اندیشه و رفتار، (6)5، 48-39.

- شاره، حسین؛ فرمانی، اعظم؛ سلطانی، اسماعیل. (1392). نقش واسطه ای انعطاف‌پذیری شناختی در ارتباط بین سبک‌های مقابله‌ای و تاب‌آوری با افسردگی. مجله پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، (2)18، 96-88.

- شعبان‌زاده، افسانه؛ زارع بهرام آبادی، مهدی؛ حاتمی، حمیدرضا؛ زهراکار، کیانوش. (1392). بررسی رابطه میان سبک‌های مقابله با استرس و حمایت اجتماعی با کیفیت زندگی زنان سرپرست شهر تهران. فصلنامه علمی- پژوهشی زن و جامعه، (20)4، 4،-1.

- محمّدی، نسیم. (1395). اثربخشی آموزش خود-دلسوزی شناختی بر خودکارآمدی و سلامت روان زنان سرپرست خانوار. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.

- مدنی، حسین؛ ناوی‌پور، حسن و روزبیانی، پریز. (1386). بررسی رابطه سطح عزت‌نفس با میزان بکارگیری روش‌های مقابله‌ای و برنامه خودمراقبتی در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) تحت پوشش انجمن MS ایران در سال 1383. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام. 11(4)، 38-31.

- مرکز آمار ایران (1391). سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1391. تهران: مرکز آمار ایران.

- هاشمی نصرت آباد، تورج؛ رستگار فرج زاده، لیلا؛ خانجانی، زینب؛ ماشینچی عباسی، نعیمه. (1394). اثربخشی روش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر تداوم رفتارهای مراقبتی در مادران کودکان دچار بیماری های مزمن. فصلنامه پژوهش های نوین روان‌شناختی، (38)10، 188-174.

 

- Ahmed Moawad, G. (2012). Coping Strategies of Mothers having Children with Special Needs. Journal of Biology, Agriculture and Health care, 2,77-84.

- Burton, N., Pakenham, K., & Brown, W. (2010). Feasibility andeffectiveness of psychosocial resilience training: A pilot study of the READY program. Psychol Health Med, 15(3): 266-77.

- Cheeseman, S., Ferguson, C., & Cohen, L. (2011) . The Experience of Single Mothers: Community and Other External Influences Relating to Resilience. The Australian Community Psychologist, 23(2), 45-56.

- Connell. J., Brazier, J., O’Cathain, A., Lloyd-Jones, M., & Paisley, S. (2012). Quality of  life of  people with mental health problems: a synthesis of qualitative  research. Health Qual Life Outcomes, 22(10): 138-147.

- Dennis, J., & Vander Wal, J. (2010). The cognitive flxibility inventory: Intrument developmant and estimate of reliability and validity. Cognther Res, 34(3): 241-253.

- Emanuel, A. S., Updegraff, J. A., Kalmbach, A. D., & Ciesla, J. A. (2010). The role of mindfulness facets in affective forecasting. Personality and Individual differences, 49(6), 815-818.

- Flugel Colle, K. F., Cha, S, S., Loehrer, L., Bauer, B. A., & Wahner-Roedler, D. L. (2010). Measurement of quality of life and participant experience with the mindfulnessbased stress reduction program.Complementary Therapies in Clinical Practice, 16(4), 36–40.

- Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1980).  An analysis of coping in a middle aged community sample. J Health Soc Behav, 21(3): 219-39.

- Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2010). Effects of mindfulnessbased stress reduction (MBSR) on emotionregulation in social anxiety disorder. Emotion, 10(1): 83-91.

- Goretti, B., Portaccio, E., Zipoli, V., Hakiki, B., Siracusa, G., Sorbi, S., & Amato, M. (2010). Impact of cognitive impairment on coping strategies in multiple sclerosis. Clin Neurol Neurosurg, 112(2): 127-30.

- Habib, T. Z. (2010). Socio-Psychological Status of Female Heads of Households in Rajshahi City, Bangladesh. Cultural Anthropology, 6(2), 173- 186.

- Herbst, C. (2010). “Footloose and Fancy Free? Two Decades of Single Mothers’ Subjective Well-Being.” Working Paper.

- Kabat-Zinn, J., Massion, A. O., Kristeller, J., Peterson, L.G., Fletcher, K. E., & Pbert, L. (1992). “Effectiveness of a meditation-based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders”. Am J Psychiatry; 149(7): 936-43.

- Lee, Y. J. (2008). Subjective Quality of Life Measurement in Taipei. Building and Environment, 43:1205-1215.

- Lin, Y. M, Chen F. S. (2010). A stress coping style inventory of students at universities and colleges of technology. World Transactions on Engineering and Technology Education, 8(1): 67-72.

- Meyer Bruce, D., & Sullivan, J. (2010). “Further Results On Measuring the Well-Being of the Poor Using Income and Consumption.” The Harris School of Public Policy Studies Working Paper #07.19.

- Nazoktabar, H., & NamdarAliabadi, A. (2011). Analysis of the femaleheaded households' situation. A case study of femaleheaded households in Iran. 2011 International Conference on Social Science and Humanity. IPEDR vol.5 (2011)

- Phillips, E. L. (2011). Resilience, mental flexibility and cortisol response to the Montreal Imaging Stress Task in unemployed men (Dissertation). Michigan: The University of Michigan.

- Rosenzweig, S . Greeson ,J. M., Reibel, D. K. Green, J S., Jasser, S. A., Beasley, D. (2010). Mindfulness-based stress reduction for chronic pain conditions: Variationin treatment outcomes and role of home meditation practice. J Psychosom Res, 68(5), 29 - 36.

- Semple, R. J., Reid, E. F., & Miller, L. (2005). Treating anxiety with mindfulness: An open trial of mindfulness training for anxious children. Journal of Cognitive Psychotherapy: An International Quarterly, 19(7),372-392.

- Walsh, J., Baliant, M. G., Smolira S, Fredericksen, L.K. & Madsen, S. (2009), "Pred-icting individual differences in mindfulness: The role of trait anxiety, attachment anxiety and attentional control", Personality and Individual differences, 46(8),94- 99.

- Weinstein, N, Brown, K. W., & Richard, R. M. (2009), A multi-methodexamination of the effects of mindfulness on stress attribution, coping, and emotional well-being, Journal of Research in Personality,3(43), 374-385.

- Yoshimasu, K., Oga, H., Kagaya, R., Kitabayashi, M., & Kanaya, Y. (2012). Parent-child relation-ships and mindfulness. Nihon Eiseigaku Zasshi, 67 (1), 27-36.

- Zarhani , S. H. (2011). Empowerment of Female headed households Case Study: "Sedighin" charity institution in Iran. http://www. socialsciences. in/ article/ empowerment -female-headed-households.

- Zong, J. G., Cao, X. Y., Cao, Y., Shi, Y.F., Wang, Y.N., & Yan, C. (2010). Coping flexibility in college students with depressive symptoms. Health Qual Life Outcomes, 8(23), 66-76.