بررسی هیستوآناتومی غده بزاقی زیر زبانی در شتر تک‌کوهانه

محورهای موضوعی : آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی

محمد علی ابراهیمی ¹ , سید اسماعیل صفوی ² , سید سجاد حجازی ³

1 - گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران
2 - گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران
3 - گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1386/11/08 تاریخ پذیرش : 1387/02/30 تاریخ انتشار : 1386/12/01

کلید واژه: هیستوآناتومی, شتر, غده بزاقی زیر زبانی,

چکیده مقاله :

در این مطالعه 10 نمونه سر شتر بالغ مورد استفاده قرار گرفت. بعد از جدا کردن پوست طول، عرض و ضخامت غده توسط خط‌کش و کولیس اندازه‌گیری شد. برای مشخص‌کردن محل ورود مجرای غده بزاقی به دهان از تزریق ماده رنگی استفاده و همچنین برای مشخص کردن وضعیت میکروسکوپی این غده چند قطعه یک سانتی‌متری از آن جدا و بعد از تثبیت نمونه‌ها، برش‌های بافت‌شناسی تهیّه و بعد از رنگ‌آمیزی به‌روش H&E مورد مطالعه قرار گرفتند. بخش تک مجرایه از نوارهای چند لایه به‌شکل لوب‌های متّصل به‌هم، طویل و لبوله در زیر مخاط جوانب زیرزبان و در امتداد عضله لامی- زبانی قرار گرفته است.بخش فوق از مفصل بین دو شاخ افقی فک پایین شروع و به‌سمت خلف تا نزدیکی ریشه زبان کشیده می‌شود. میانگین طول، عرض و ضخامت این بخش به‌ترتیب برابر02/.±2/15، 03/0±2/2 و 05/0±5/0 سانتی‌متر اندازه‌گیری شد. بخش چند مجرایه، به‌صورت پراکنده و لوبوله در نزدیکی زیر مخاط و از همه مهم‌تر در جلوی بخش تک مجرایه مشاهده گردید، به‌طوری‌که تمرکز این قطعات به‌سمت خلف کمتر می‌شود. متوسط اندازه این قطعات نیز در حدود 02/0±5/0 سانتی‌متر ثبت شد. ظاهر کل غده لوبوله و به رنگ صورتی مشاهده شد. بخش تک مجرایه دارای مجرای واحدی بوده که وارد دریاچه زیرزبانی می‌گردد. مجاری ریز و کوچک بخش چند مجرایه نیز به گودی‌های کنار زبان در داخل حفره دهان باز می‌شوند. تعداد این مجاری متعدد می‌باشد. از نظر بافت‌شناسی اطراف این غده بزاقی توسط کپسولی از جنس بافت همبند متراکم احاطه شده است. از این کپسول ترابکول‌هایی به‌داخل غده نفوذ کرده و غده را به لبول‌هایی تقسیم می‌کند. داربست غده از بافت همبند سست می‌باشد وکه در فضای بین این داربست غدد مرکب لوله‌ای آسینی منشعب جای دارند. اکثر سلول‌های ترشّحی این غده با نسبت حدوداً 95% از نوع موکوسی می‌باشد. در سطح خارجی سلول‌های ترشّحی و همچنین در کنار مجاری ارتباطی سلول‌های میواپیتلیال دیده می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The heads of ten adult camels were used in this study. Following skin removal, the length, width and thickness of the gland was measured by ruler and caliper. Dye injection was used to distinguish the sublingual duct papilla and 1cm sections from the gland were removed and fixed to prepare histologic sections stained with H & E for microscopic studies. The long, ribbon like and lobulated monostomatic part of the gland is situated underneath the tongue alongside the hypoglossus muscle. This part of the gland begins from the mandibular symphysis and is continued caudally to near the root of the tongue. The average length, width and thickness of this part were 15.2±0.02, 2.2±0.03 and 0.5±0.05 cm respectively. The polystomatic part was observed as scattered and lobulated near the submucosa and in front of the monostomatic part with decreasing concentration caudally. The average size of these fragments was approximately 0.5±0.02 cm. The overall appearance of the gland was lobulated with a pink colour. The monostomatic part has a single duct entering the sublingual caruncle. The minute polystomatic ducts open into the depressions alongside the tongue inside the oral cavity. These ducts are numerous. Histologically, the gland is surrounded by a capsule of dense connective tissue. Trabcules from the capsule penetrate the gland and divide it into lobules. Loose connective tissue makes up the framework of the gland and there are tubulo-acinus glands in the spaces of this framework. Approximately 95% of the secretory cells of this gland consist of mucous secreting cells. Myoepithelial cells are seen on the external surface of the secretory cells and also alongside the connecting ducts.  

منابع و مأخذ:

1. پوستی، ا. (1385): بافت‌شناسی مقایسه‌ای و هیستوتکنیک، صفحات: 197 - 193.


2. رادمهر، ب. و شهراسبی، ح. (1363): کالبد‌شناسی مقایسه‌ای دستگاه گوارش پستاندارن اهلی، مرکز نشر دانشگاهی، صفحات: 6، 10، 15 و 30.


3. رضاییان، م. (1377).بافت شناسی و اطلس رنگی دامپزشکی، انتشارات دانشگاه تهران، صفحات: 231-229.


4. سعادت نوری، م. (1362): پرورش دام‌های شیری، انتشارات اشرفی، صفحات: 195، 207، 209، 225، 228، 234، 238، 241، 199 و 243.


5. منصوری، س.ه. و شهریاری، ع. (1374): مطالعات ماکروسکوپی و هیستوشیمیایی غدد بزاقی اصلی در شتر یک کوهانه ایرانی، مجله دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، دوره 49، شماره‌های 3 و4، صفحات: 80-63.


6. منصوری، س.ه. و صادقی، م.ج. (1383): مطالعه مقایسه‌ای هیستومورفولوژی و هیستوشیمیایی غدد بزاقی تحت فکی و زیر زبانی در گوسفند و بز، مجله دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز، جلد 5، شماره 1، سری9، صفحات: 95- 86.


7. ناظر عدل، ک. (1365): پرورش شتر، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تبریز، صفحات: 70-30.


8. واین، و.د. (1381): اصول و روش‌های آمار زیستی، ترجمه دکتر سید محمد تقی آیت الهی، انتشارات امیر کبیر، صفحات: 7 و31.
   
   
   1. Abdel Raouf, M. and Owida, M.M. (1975): Studies on reproduction in dromedaries. Vet. Jour. Vol. 1, NO. 1. 2, pp: 213-223.
   
   

10. Banks, W.J. (1993):  Applied Veterinary Histology. 3^rd ed., Mosby, London, pp: 360-363.

11. Dellman, H.D. and Eurell, J. (1989): Text Book of Veterinary Histology. 5th ed., Williams & Wilkins, pp: 417-419.

12. Dyce, K.M., Sack, W.O. and Wensing, C.J.G. (1987): Text Book of Veterinary Anatomy. Mosby, London, pp: 102 - 104.

13. Frandson, R.O. (1980): Anatomy and Physiology of Farm Animals. Saunders, Philadelphia, pp: 134-159.

14. Getty, R. (1975): Sisson and Grossman, The Anatomy of the Domestic Animals. 5^th ed., Saunders, Philadelphia, pp: 470, 471, 870, 874, and 1546.

15. Islam, M.N., Khan, M.A.B. and Mia, M.A. (1982): Histology and histochemistery of salivary gland of black Bengal goat. Bang. Vet. J., 16:11-16.

16. Jacob, S. and Poddar, S. (1986): Ultrastructure of the ferret parotid gland. J. Anat., 152: 37-75.

17. Mansouri, S.H. and Atri, A. (1994): Ultrastructure of parotid and mandibular glands of camel (Camelus dromdarius). J. Appl. Anim. Res., 6:131-134.

18. Mansouri, S.H. and Mohammadpour, A.A. (1999): Effect of isoprenaline on rabbit salivary glands at the electron microscopic level. Ind. J. of Anim. Sci., 69(9): 667-671.

19. Nickel, R., Schummer, A., and Seferle, E. (1979): The Viscera of the Domestic Animals. 2^nd ed., Verlag Paul Parey, Berlin – Hamburg, Clap. Digestive System, pp: 36-40, 59, 62, 64, 73.

20. Pinkstaff, C.A. (1980): The cytology of salivary glands. Inter. Rev. Cytol., 63: 141-261.

21. Shackleford, J.M. and Klapper, C.E. (1962): Structure and carbohydrate histochemistry of mammalian salivary glands. Am. J. Anat., 111: 25-32.

22. Shackleford, J.M. (1963): Histochemical comparison of mucous secretion in rodent, carnivore, ungulate, and primate major salivary glands. Ann.NY Acad. Sci., 106: 572- 582.

23. Shackleford, J.M. and Wilborn, W.H. (1968): Structural and histochemical diversity in mammalian salivary glands. Alabama J. Med. Sci., 5:180-203.

24. Shackleford, J.M. and Wilborn, W.H. (1969): Ultrastructure of bovine parotid glands. J. Morph., 127:453-473.

25. Van Lennep, E.W. (1957): The glands of digestive system in one humped camel (camelus dromedaries). The salivary glands. Acta. Morph. Neerl. Scand., 1:286-292.

26. Young, J.A. and Van Lennep, E.W. (1978): The Morphology of Salivary Glands. London, New York, Sanfrancisco: Acadmic press, pp: 72-108.