بررسی اثرات محافظتی کیتوسان و امولسیون نانوکیتوسان بر سمیت کبدی ناشی از کلرپیریفوس در موش¬صحرایی نر بالغ
محورهای موضوعی : آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکی
پارسا بهردین
1
,
امیررضا کرمی بناری
2
,
طرلان فرهوش
3
,
شاهین تفنگدارزاده
4
*
1 - دانش‌آموخته دکتری حرفه‌ای، دانشکده دامپزشکی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
2 - استادیار گروه دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
3 - استادیار گروه دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
4 - استادیار گروه علوم پایه و مرکز تحقیقات صنایع غذایی و بسته‌بندی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
کلید واژه: کلرپیریفوس, کیتوسان, نانوکیتوسان, سمیت کبدی, موش صحرایی.,
چکیده مقاله :
سم کلرپیریفوس (Chlorpyrifos; CHP) جز آفتکشهای ارگانوفسفره می‌باشد که علاوه بر مهار آنزیم کولین استراز در القای استرس اکسیداتیو نقش دارد. با توجه به اهمیت کبد در دفع سموم، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات محافظتی کیتوسان و نانوکیتوسان بر سمیت ناشی ازCHP در کبد موش صحرایی انجام شد. بدین منظور تعداد 48 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار به طور تصادفی به 4 گروه یکسان شامل گروه‌های شاهد سالم، دریافت‌کننده CHP (با دوز 2 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌صورت داخل صفاقی به مدت 14 روز)، دریافت‌کننده CHP همراه با کیتوسان و دریافت‌کننده CHP همراه با نانوکیتوسان(هردو با دوز 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌صورت خوراکی همزمان به مدت 14 روز) تقسیم شدند. پس از 14 روز، کبد موش‌ها پس از آسانکشی جدا گردیده و فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدانی سوپراکسید دیسموتاز (Superoxide dismutase; SOD) و گلوتاتیون پراکسیداز (Glutathione peroxidas; GPX) و مالوندیآلدئید (Malondialdehyde; MDA) بهعنوان شاخص پراکسیداسیون لیپیدی و تغییر در میزان سیتوکایینهای التهابی شامل اینترلوکینهای6 (IL-6) و 1 بتا (IL-1β) و فاکتور نکروز توموری آلفا (TNF-α) مورد سنجش و بررسی قرار گرفت. CHP میزان فعالیتSOD وGPX را کاهش و مقدار MDA را در مقایسه با میزان آنها در گروه شاهد سالم به طور معنیداری افزایش داد (05/0>p). همچنین نانوکیتوسان در مقایسه با کیتوسان، تأثیر بیشتری در افزایش GPX و کاهش MDA داشت. در گروه CHP هم سیتوکائینهای التهابی IL-6، IL-1β و TNF-α در مقایسه با گروه شاهد سالم به طور معنیداری افزایش یافتند (05/0>p). احتمالا کیتوسان و به‌ویژه نانوکیتوسان با خواص آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی خود، توانستند اثرات مضر CHP (ایجاد استرس اکسیداتیو و التهاب) را درکبد موش‌های صحرایی، کاهش دهند.
Chlorpyrifos (CHP) is an organophosphate pesticide that, in addition to inhibiting cholinesterase activity, plays a role in inducing oxidative stress. Given the liver’s critical role in detoxification, the present study was conducted to evaluate the protective effects of chitosan and chitosan nano-emulsion against CHP-induced hepatotoxicity in male rats. For this purpose, 48 adult male Wistar rats were randomly divided into four equal groups: healthy control, CHP-treated group (2 mg/kg, intraperitoneally, for 14 days), CHP + chitosan-treated group, and CHP + chitosan nano-emulsion-treated group (both chitosan treatments at a dose of 200 mg/kg orally for 14 days). After 14 days, the animals were euthanized, and liver tissues were collected for analysis. The activity of antioxidant enzymes including Superoxide Dismutase (SOD) and Glutathione Peroxidase (GPX), as well as the level of Malondialdehyde (MDA), a key marker of lipid peroxidation, were measured. Additionally, levels of inflammatory cytokines including Interleukin-6 (IL-6), Interleukin-1β (IL-1β), and Tumor Necrosis Factor-alpha (TNF-α) were evaluated. The results showed that CHP significantly decreased SOD and GPX activities and increased MDA levels compared to the healthy control group (p<0.05). Moreover, chitosan nano-emulsion had a greater effect than chitosan alone in enhancing GPX activity and reducing MDA levels. In the CHP group, levels of IL-6, IL-1β, and TNF-α were also significantly elevated compared to controls (p<0.05). These findings suggest that chitosan, particularly in its nanoemulsion form, with its antioxidant and anti-inflammatory properties, could effectively mitigate the hepatotoxic effects of CHP, including oxidative stress and inflammation, in rats.