راهبردهای کالبدی کنترل حاشیه‌نشینی در شهر سبزوار

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

علی اکبر عنابستانی ¹ , زهرا عنابستانی ²

1 - اســتادیار جغرافیــا و برنامــه ریــزی شــهری، دانشــگاه فردوســی مشــهد، ایــران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، مشهد، ایـران

تاریخ دریافت : 1394/10/15 تاریخ پذیرش : 1394/10/15 تاریخ انتشار : 1389/04/01

کلید واژه: حاشیه نشینی, اسکان مجدد, بافت فیزیکی, بانک زمین, کمربند سبز,

چکیده مقاله :

چکیده رشد سریع شهرنشینی همراه با افزایش مهاجرت‌های روستا- شهری در ایران، بستر مساعدی برای شکل‌گیری مناطق حاشیه‌ای در پیرامون بافت فیزیکی شهرها فراهم نموده است؛ به گونه ای که پس از تجربه‌ کلان شهرها، امروزه شهرهای متوسط کشور مانند سبزوار را با پیامدهای گوناگون خود تحت تأثیر قرار داده است. در این مقاله تلاش شد تا راهبردهای کالبدی که می تواند کنترل حاشیه‌نشینی را در این شهر در پی داشته‌ باشد، ارایه شود. یافته‌ها نشان داد که نواحی حاشیۀ شهر سبزوار با حضور مهاجران بیشتر روستایی در سالیان اخیر توسعه‌ کالبدی شدیدی را تجربه خواهد نمود به گونه ای که سطح کل بافت فیزیکی پنج هسته‌ جمعیتی به حدود 130 هکتار خواهد رسید. با توجه به یافته‌ها، راهبردهایی مانند طرح اسکان مجدد و جابه‌جایی ناخواسته، طرح سامان‌دهی شبکۀ ارتباطی پیرامون شهر، طرح کمربند سبز پیرامون شهر، طرح ایجاد بانک زمین و شناسایی املاک رها شده و طرح ایجاد ستاد نظارت بر ساخت و ساز و جلوگیری از بورس‌بازی زمین ارایه شده است.   

منابع و مأخذ:

1- ابـــراهیمزاده. ع، بریمـــانی. ف، و نصـــیری. ی،(1383)؛ حاشــیه نشــینی؛ ناهنجــاری هــای شــهری وراهکارهای تعدیل آن (مورد شناسی کریمآبـاد زاهـدان)،

مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 3، صص 121-145.

2- اعتماد. گ، (1383)؛ ویژگیهای کالبـدی محلّـات حاشیهنشین و تاثیر آن بر شکل شـهر، مجموعـه مقـالات همایش حاشیهنشینی و اسکان غیر رسمی.

3- ایراندوست. ک، صرافی. م، (1386)؛ یأس و امیـد در ســکونتگاههــای غیررســمی- نمونــة مــوردی شــهر کرمانشـاه، فصـلنامه رفـاه اجتمـاعی، شـمارة 26، صـص .201-221

4- برغمدی. ه، (1387)؛ تاثیر تخریب محله غربت بر سرمایه اجتماعی اهالی محله خاک سـفید، فصـلنامه رفـاه اجتماعی، شمارة 28، صص 263-283.

5- پــاپلییــزدی. م.ح، (1381)؛ تحلیلــی پیرامــون گسترش حاشـیه نشـینی و مهـاجرت روسـتاییان، بحـران www.iran-newspaper.com/. ،ـتبیهوی فقیران آینده؛

 ../html/social.htm/13810506

6- پارســاپژوه. س، (1381)؛ نگرشــی از درون بــه پدیده حاشیه نشینی (مطالعـه مـوردی: اسـلامآبـادکرج)، فصلنامه رفاه اجتماعی، شمارة 6، صص 161-197.

7- ربــانی. ر، وارثــی. ح.ر، و طــاهری. ز، (1387)؛ تحلیلی بر علل اصلی شکل گیری مناطق حاشیه نشین در شهر اصفهان (نمونه موردی: منطقة ارزنان و دارک)، مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 13، صص 93-125.

8- عنابستانی، ع.ا، (1386)؛ طرح ساماندهی حاشـیة شهر سبزوار، جلد 3، مطالعات اجتماعی، مرکز پژوهشـی جغرافیایی و اجتماعی.

9- عنابستانی، ع.ا، (1386)؛ طرح ساماندهی حاشـیة شهر سبزوار، جلـد 6، ارایـه راهبردهـا، مرکـز پژوهشـی جغرافیایی و اجتماعی مرکز بهداشت و درمان شهرسـتان

سبزوار ، آمار جمعیت ، سال 1385.

10- قرخلو. م، و شریفی. ع.ن، (1383 )؛ پیـدایش، تکامـل فیزیکـی و وضـعیت اجتمـاعی و اقتصـادی حاشیهنشینی در محلّه عین 2 اهواز، مجلـه پـژوهشهـای

جغرافیایی، شمارة36 ، صص87-101.

11- مرکز بهداشت و درمان شهرستان سبزوار ، آمـار جمعیت ، سال 1385.

12- محمدی. ی، رحیمیـان. م، موحدمحمـدی. ح، و طرفی. ع.ح، (1387)؛ بررسی چالشهای حاشیهنشینی در شهرستان کوهدشت، استان لرستان، مجلـة پـژوهشهـای جغرافیای انسانی، شماره 66، صص 85-98.

13- مهندسین مشاور زیسـتکـاوش (1386)؛ طـرح تفصیلی شهر سبزوار- وضع موجـود، سـازمان مسـکن و شهرسازی خراسان.

14- میرفندرســکی. س.م، (1383)؛ طــرح راهبــردی ساماندهی حاشیه شهر مشهد، جلد 5، تعیـین راهبردهـای ساماندهی، شهرداری مشهد.

15- نقدی. ا، و صـادقی. ر، (1385)؛ حاشـیهنشـینی چالشی فراروی توسعه پایدار شهری بـا تأکیـد بـر شـهر همدان، فصلنامه رفاه اجتماعی، شمارة 20، صـص 233- .213

16- نـورایی. م، (1376)؛ پویـایی پدیـدة هویـت در مهاجرت و حاشیهنشینی، مجله فرهنگ و علوم اجتماعی، .351-357 صص ،23 و 22 شمارة