بررسی سلامتِ زیستی در محلة ایرانی- اسلامی پس از همه‌گیری بیماری کرونا؛ نمونه موردی محله‌های شهر تبریز

کسری کتاب اللهی ¹ ( دانشجوی مقطع دکترای تخصصی شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران )
مرتضی میرغلامی ² ( استاد گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران )
یاسر شهبازی ³ ( دانشیار سازه‌های هوشمند و تکنولوژی معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران. )

تاریخ ارسال : 1402/02/12 تاریخ تایید : 1402/08/01

کلید واژه: تبریز, سلامت, محلۀ ایرانی- اسلامی, همه‌گیری, زیست مکان,

چکیده مقاله :

محله کانون زیستی مهمی در زمینة شکل‌گیری اقدامات بنیادین در مقیاس شهر بوده است. محله‌ها به دلیل تغییرات ساختاری بنیادین، بافت یکپارچة اجتماعی و کالبدی خویش را از دست داده و همین عامل سلامت ساکنین آن را با خطر مواجه ساخته است. ظهور همه‌گیری کرونا، یکی از این بحران‌ها بوده است که در چهار سال اخیر، تغییراتِ آنی در شیوة زیستن و طرحِ تقاضاهای جدیدی را سبب شده است. هدف: لذا نخست شناسایی مؤلفه‌های همه‌گیری مؤثر بر زیست سالم ساکنین محله و دوم بررسی مؤلفه‌های همه‌گیری در محله‌های شهر تبریز جهت ارزیابی زیست سالم ساکنین می-باشد. بنابراین پرسش اساسی در این پژوهش، این است که آیا رابطه‌ای بین میزان شیوع بیماری کوئید-19 و الگوی ساخت محله‌های مختلف وجود دارد؟.روش: این پژوهش از نظر ماهیت علمی-پژوهشی و براساس تناظر تجربیات و ادبیات دو مفهوم بنیادین «محلۀ ایرانی-اسلامی» و مفهوم نوظهور «همه‌گیری‌» تکوین یافته است. از نظر نوع پژوهش، کاربردی، توسعه‌ای و براساس روش پژوهش، نظریه‌مبنا بوده و بر همین اساس مطالعات مرتبط با «محله» بر اساس دو مؤلفة کالبدی-فضایی و اجتماعی-اقتصادی است. از رهیافت ترکیبی جهت تجزیه و تحلیل داده‌های گستردة پژوهش استفاده می‌گردد. یافته‌ها: سه محلة منتخب شهر تبریز با ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی و کالبدی-فضایی متفاوت، براساس سنجه‌های تأثیرگذار بر همه‌گیری مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. سنجه‌های مؤلفه اول با استفاده از نرم‌افزار GIS و Spacyntax و سنجه‌های مولفه دوم با استفاده از پرسشنامه و مصاحبة عمیق از طریق تحلیل عااملی اکتشافی، بررسی نرمال‌بودن داده‌ها، ماتریس همبستگی، جدول اشتراکات، نمودار سنگ ریزه، ماتریس مؤلفه‌های چرخیده نشده و شده، نهایتاً توسط نرم‌افزار Amos تحلیل و مدل معادلات ساختاری مولفة زیست روان و زیست پزشکی به دست می-آید. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که همة سنجه‌ها با اولویت یکسان، دارای تأثیر بر گسترش همه‌گیری می-باشند. اما برخی، در هنگام بروز بیماری می‌تواند بصورت مقطعی نقش مؤثرتری داشته و برخی نیز در بلند مدت و با رعایت سیاست‌های محلی تا کلان کشور از میزان آسیب بیماری بکاهد.

چکیده انگلیسی :

The neighborhood is considered a biological center and a turning point of thinking about the city. Due to the experience of various events and crises over time, this biological center has undergone structural changes and this factor has endangered the biological health of its residents. The emergence of the Corona Pandemic is one of these crises.
Therefore, the objectives of the current research are to identify the components of the Pandemic affecting the healthy life of the residents of the neighborhood and, secondly, to investigate the neighborhoods of Tabriz city in order to evaluate the healthy life of their residents. The basic question is whether there is a relationship between the death rate caused by the Covid-19 disease and the structure of the neighborhood.
This research is based on theory-based method and the studies related to "neighborhood" are based on physical-spatial, functional and socio-economic components. Three selected neighborhoods of Tabriz city with different characteristics are evaluated based on the parameters affecting the Pandemic.
Measurements of the bio-spatial component using GIS software and the bio-psychological and medical components using a questionnaire and in-depth interview through exploratory factor analysis, checking the normality of the data, finally by the software Amos analysis and model of structural equations of ternary components are obtained. The results show that all metrics with the same priority have direct and indirect effects on the spread of the Pandemic. The studies also showed that the biological health of the residents of Maqsoodiya neighborhood is the highest and Valiasr settlement is the lowest in the conditions of the Corona Pandemic.

متن کامل:



Winter 2023. Vol 14. Issue 55

Journal Research and Urban Planning ISSN (Print): 2228-5229 - ISSN (Online):  2476-3845

 

 

 

 

Research Paper

Examining the health of life in the Iranian-Islamic neighborhood after the corona disease pandemic; case study: neighborhoods in Tabriz city

 

 

 

Abstract The neighborhood is considered a biological center and a turning point of thinking about the city. Due to the experience of various events and crises over time, this biological center has undergone structural changes and this factor has endangered the biological health of its residents. The emergence of the Corona Pandemic is one of these crises. Therefore, the objectives of the current research are to identify the components of the Pandemic affecting the healthy life of the residents of the neighborhood and, secondly, to investigate the neighborhoods of Tabriz city in order to evaluate the healthy life of their residents. The basic question is whether there is a relationship between the death rate caused by the Covid-19 disease and the structure of the neighborhood. This research is based on theory-based method and the studies related to "neighborhood" are based on physical-spatial, functional and socio-economic components. Three selected neighborhoods of Tabriz city with different characteristics are evaluated based on the parameters affecting the Pandemic. Measurements of the bio-spatial component using GIS software and the bio-psychological and medical components using a questionnaire and in-depth interview through exploratory factor analysis, checking the normality of the data, finally by the software Amos analysis and model of structural equations of ternary components are obtained. The results show that all metrics with the same priority have direct and indirect effects on the spread of the Pandemic. The studies also showed that the biological health of the residents of Maqsoodiya neighborhood is the highest and Valiasr settlement is the lowest in the conditions of the Corona Pandemic.

 

Received Accepted: 2023/05/01 PP:                                 Keywords: Iranian- Islamic Neighborhood, Pandemic, Bio Place, Health, Tabriz

 

 

 

Use your device to scan and read the article online

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Citation:    DOI:

 

Extended Abstract

 

Introduction

The neighborhood has been an important biological center in the field of the formation of fundamental measures in the city scale. According to the change in lifestyle caused by the pandemic, the neighborhood has more fluctuations and needs more serious attention. Therefore, this research is based on two goals, firstly, it includes identifying the components of the pandemic affecting the healthy life of the residents of the neighborhood and secondly, investigating the components of the pandemic in the neighborhoods of Tabriz city to evaluate the healthy life of the residents. The basic question in this research is whether there is a relationship between the spread of the Covid-19 disease and the pattern of different neighborhoods. In this regard, the three neighborhoods of Waliasr, Maghsodieh and Qaramalek, with different construction patterns in Tabriz city, as well as being located in three ranges, respectively, more dangerous, more dangerous and less dangerous, are selected as case examples. Considering that in the previous researches, no comprehensive research has been done in the field of examining the relationship between deaths caused by Corona and the neighborhood pattern, and also in Tabriz city, there is no single research in the field of examining healthy living based on the pandemic, so It was necessary to conduct this research.

Methodology

Studies related to "neighborhood" based on two physical/spatial, functional and social/economic components, as well as studies related to "pandemic" by searching in Science direct, Pubmed, Springer, Scopus and Elsevier databases based on the researcher's category of "Biomedicine, Biopsychology" and habitat" was examined from the review of valid articles. In this research, the findings of (Kitabollahi et al., 1402: 94-95) have been used. In this research, taking into account the macro-strategy of examining the resilience of the physical-spatial, functional and economic-social components of the three neighborhoods of Valiasr, Maqsodieh and Qaramalek based on the pragmatism approach, a combined (quantitative and qualitative) approach has been used. In the combined approach, a set of information is collected through questionnaire, geographic information system, interview and observation, and finally, using the method of factor analysis and data assimilation, the statistical weight of each neighborhood is checked. to be Finally, this situation will be measured with the official statistics of the Medical Care Monitoring Center and the Hospital Management System, with reference to the positive PCR test, and healthy living in the three mentioned neighborhoods will be analyzed and compared.

Results and discussion 

In this research, the data related to bio-location were measured quantitatively, and the data related to bio-psychology and medicine were measured based on qualitative data. All the final data that passed through the filter of exploratory factor analysis were evaluated and finally, taking into account the same priority coefficient, the scoring of all metrics was done. In order to make all measurements uniform in terms of direct or inverse relationship with the pandemic, they were placed in a rotated matrix and finally all the data were checked with one-to-one correspondence.

Conclusion

The findings show that despite the fact that bio-spatial and bio-psychological components play an important role in the prevalence of pandemic diseases, it is bio-medicine that can reduce the effects of a crisis. play the main role. But this means that the environmental and psychological components, through the favorable policies of urban development and community culture, which are also directly related to economic issues, can in the long run reduce the death rate caused by be a disease. On the other hand, what was shown in this research is that the death rate of Valiasr North neighborhood is higher than the other two neighborhoods. This phenomenon shows that Waliasr neighborhood, which has a better situation than the other two neighborhoods in terms of urban planning concepts, has recorded more statistics based on social components, such as lifestyle and social capital. The holding of numerous meetings during the spread of Corona in this neighborhood and the non-compliance with social protocols are among the things that can explain the official statistics of the Hospital Monitoring Center. Therefore, the examination of the resilience of the neighborhoods against Corona shows that all parameters related to the physical-spatial, functional and socio-economic components must be observed together within the context of the neighborhood as well as the daily life of the residents. Therefore, compliance with the spatial components should be taken into consideration in the long term after the emergence of the corona disease. But during the corona disease, it is usually the psychological and therapeutic components that cause the reduction of deaths caused by the disease. However, it should be noted that a healthy infrastructure in a neighborhood, including the appropriate distribution of uses such as park and green spaces, sports and therapy, which has the possibility of direct or indirect use in accordance with the conditions. Also, the appropriate proportion of green, water and open spaces at the neighborhood level, standardization of building density and all the things mentioned in the research literature, can help the therapeutic and psychological components and improve the lives of the residents during an pandemic. facilitate Therefore, the health-oriented approach should be considered as the dominant approach in the field of environmental design.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقاله پژوهشی

بررسی سلامتِ زیستی در محلة ایرانی- اسلامی پس از همه­گیری بیماری کرونا؛ نمونه موردی محله­های شهر تبریز

 

 

 

 

 

چکیده محله کانون زیستی  و نقطه عطف اندیشه به شهر محسوب می­گردد. این کانون زیستی در اثر تجربة رویدادها و بحران­های مختلفی در طول زمان، دستخوش تغییرات ساختاری شده و همین عامل سلامت زیستی ساکنین آن را با خطر مواجه ساخته است. ظهور همه‌گیری کرونا، یکی از این بحران‌ها است. لذا اهداف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه­های همه­گیری مؤثر بر زیست سالم ساکنین محله و ثانیاً بررسی محله­های شهر تبریز جهت ارزیابی زیست سالم ساکنین آنها می­باشد. پرسش اساسی، این است که آیا رابطه­ای بین میزان مرگ و میر ناشی از بیماری کوئید-19 و ساختار محله وجود دارد؟. این پژوهش براساس روش، نظریه­مبنا بوده و مطالعات مرتبط با «محله» بر اساس مؤلفه­های کالبدی-فضایی، عملکردی و اجتماعی-اقتصادی است. سه محلة منتخب شهر تبریز با ویژگی­های متفاوت، براساس سنجه­های تأثیرگذار بر همه­گیری مورد ارزیابی قرار می­گیرند. سنجه­های مؤلفه زیست­مکان با استفاده از نرم­افزار GIS و مؤلفه­های زیست­روان و پزشکی با استفاده از پرسشنامه و مصاحبة عمیق از طریق تحلیل­عاملی اکتشافی، بررسی نرمال­بودن داده­ها، نهایتاً توسط نرم­افزار Amos تحلیل و مدل معادلات ساختاری مولفه­های سه­گانه بدست می­آید. نتایج نشان می­دهد که همة سنجه­ها با اولویت یکسان، دارای تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر گسترش همه­گیری می­باشند. مطالعات همچنین نشان داد سلامت زیستی ساکنین محلة مقصودیة در شرایط همه­گیری کرونا بیشترین و شهرک ولیعصر در پایین­ترین میزان خود می­باشند.

تاریخ دریافت: 12/02/1402 تاریخ پذیرش: 01/08/1402 شماره صفحات: 20- 01                         واژه­های کلیدی: محلۀ ایرانی- اسلامی، همه‌گیری، زیست مکان، سلامت، تبریز

 

 

 

از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید

 

 

 

 

 

 

 

 

استناد: 

DOI:        

مقدمه: محله کانون زیستی مهمی در زمینة شکل­گیری اقدامات بنیادین در مقیاس شهر بوده است. در واقع، محله را می‌توان به‌مثابة خانة دوم افراد تلقی کرد که پس از خانه بخش مهمی از عمرشان را در آن سپری کرده و با آن مأنوس هستند. محلة معاصر کنونی نسب به محلة سنتی به لحاظ مفاهیم اجتماعی- اقتصادی، عملکردی و کالبدی- فضایی تنزل یافته است (کتاب اللهی و همکاران، 1402: 78). به‌تبع تغییر در سبک زندگی ناشی از ظهور پاندمی، محله نوسانات بیشتری یافته و نیازمند توجهی جدی‌تر است. بنابراین، این پژوهش براساس دو هدف، نخست، شامل شناسایی مؤلفه­های همه­گیری مؤثر بر زیست سالم ساکنین محله و دوم بررسی مؤلفه­های همه­گیری در محله­های شهر تبریز جهت ارزیابی زیست سالم ساکنین می­باشد.

پرسش اساسی در این پژوهش، این است که آیا رابطه­ای بین میزان شیوع بیماری کوئید-19 و الگوی محله­های مختلف وجود دارد؟. در همین راستا، سه محلة شهرک ولیعصر، مقصودیه و قراملک، با الگوی ساخت متفاوت در شهر تبریز، و همچنین قرارگیری در سه طیف بترتیب پرخطرتر، پرخطر و کمتر به عنوان نمونه موردی انتخاب می­شوند. با توجه به اینکه در پژوهش­های پیشین، تحقیقات جامعی در زمینة بررسی رابطة مرگ و میر ناشی از کرونا و الگوی محله انجام نگرفته است و همچنین در شهر تبریز، تحقیق واحدی در زمینة بررسی زیست سالم مبتنی بر همه­گیری وجود ندارد، لذا انجام این پژوهش ضروری می­نمود.   

پیشینه و مبانی نظری تحقیق:

بررسی پیشینة پژوهش‌های انجام‌گرفته در ارتباط با عوامل تأثیرگذار بر سلامت ساکنان در طول همه‌گیری کرونا نشان می‌دهد، در قالب جدول زیر نشان داده شده است. این تحقیقات طیف گسترده‌ای از عوامل انسانی، بهداشتی و محیطی را در برمی‌گیرند.

 

جدول 1: جمع‌بندی پیشینیة پژوهش مرتبط  با پاندمی و محله

صاحب‌نظر/ان	سال	خلاصۀ پژوهش	جامعة هدف	شاخص
Bustamante et al.	2022	ارتباط بین تعداد پارک‌های محله و افسردگی، اضطراب و تنهایی را به‌صورت کمی ارزیابی نمود. در میان ساکنان شهری، افسردگی و اضطراب با تعداد پارک‌های محله‌ای رابطۀ معکوس دارد و پیش‌بینی می‌کند که پتانسیل درمانی فضای باز و فضای سبز باید برای مداخلات در طول همه‌گیری‌های آینده بهتر است که در نظر گرفته شود. قرارگرفتن در معرض فضاهای سبز مسکونی ازجمله پارک‌ها، باغ‌ها و طبیعت با سلامت جسمی و روانی بهتر همراه است.	افراد مسن بالاتر از 65 سال- آمریکا	پارک‌ها و فضای سبز
Sekar and Cornell.	2020		کارمندان و کادر درمان- آمریکا	پارک‌ها و فضای سبز، محرومیت اجتماعی

 

Venter et al.	2020		شهروندان چندین محله در ایالت­های غربی، آمریکا
Finlay et al.	2020	فضاهای سبز و آبی (مانند دریاچه‌ها و رودخانه­ها)، مکان‌هایی برای شفا و توانبخشی برای افراد مسن و مکان‌هایی برای ارتباط معنوی با عزیزان متوفی هستند. علاوه‌بر این، شرکت‌کنندگان مسن‌تر پارک‌ها را به‌عنوان مکان‌هایی برای تعامل با دوستان، خانواده، همسایگان و غریبه‌ها ارزشمند می‌دانستند.	افراد مسن بالاتر از 65 سال و افراد غم‌دیده و عزیزان متوفی- آمریکا	فضاهای سبز و آبی
Pouso et al.	2021	در معرض قرارگرفتن فضاهای سبز و باز، امکان برقراری روابط اجتماعی در عین فاصله‌گذاری اجتماعی، سبب تجدید روحیه و امکان بروز فعالیت‌های جسمانی، خصوصاً در دوران قرنطینه می­گردد.	افراد مسن بالاتر از 65 سال- آمریکا	فضاهای اجتماع‌پذیر
Derks et al.	2020		افراد میانسال، بالاتر از 40 سال- 6 کشور اروپایی
Dzhambov et al.	2021		افراد سالمند و توانخواه- آمریکا
Geng et al.	2021		کودکان و نوجوانان زیرهجده‌سال-چین
Grima et al.	2020		جوانان- آمریکا	کاربری‌های عمومی پاساژها، مال‌ها، کلیساهای جامع و ...
Heo et al.	2021		شهروندان استان هوبی- چین	فضاهای تعاملی
Larson et al.	2022		شهروندان- اروپا	فضاهای باز و تعاملی
Lesser and Nienhuis.	2020			کاربری‌ها و فضاهای باز
Levinger et al.	2021			کاربری‌ها و فضاهای باز
Mitra et al.	2020	میزان برخورداری از امکانات اولیه همچون آب آشامیدنی سالم، دفع فاضلاب، دسترسی به بیمارستان، خانة آرام، تراکم جمعیت، با تمرکز بر نواحی حاشیه‌نشین شهرها را مورد بررسی قرار داد.	شهروندان آفریقا	برخورداری از امکانات رفاهی ازجمله فضاهای باز
Soga et al.	2021	بررسی رابطة عوامل اقتصادی و اجتماعی در شکل‌گیری و تشدید بیماری کرونا.	شهروندان چهار شهر در استرالیا	اشتغال پایدار
Suzuki et al.	2020		شهروندان چین	حمایت­های دولتی و مشارکت مردمی
Tomasso et al.	2021		شهروندان شهر میلان، ایتالیا
Young et al.	2022		شهروندان ژاپن
Lak et al.	2021	-تمرکز بر اصل شیوۀ بیماری ازجمله شناسایی کانون‌های داغ بیماری در سطح مناطق شهری -برررسی تطبیقی و رابطة بین ویژگی‌های کالبدی مناطق 22‌گانۀ تهران با میزان اطلاعات شیوع بیماری و مرگ و میر.	آمایش مناطق شهری- شهر تهران، ایران	استفاده از نظریه گراوندد تئوری در شناسایی وجوه تفاوت مناطق آلوده به بیماری کرونا
Sharifi et al.	2020
Ren et al.	2020	عوامل مکانی ازجمله تراکم و ابعاد و ویژگی­های خانه را مورد توجه قرار داده است.	شهرهای استعماری در آفریقا	تراکم، سطح اشغال، ارتفاع، تعداد ساکنان واحد ساختمانی
Public Health England	2020	بررسی زیست‌پزشکی بر اساس معیارهای سن و جنس، جغرافیا (جغرافیای منطقه‌ای، برجسته‌تر از عفونت‌ها و مرگ‌ومیرها در لندن در آن زمان)، محرومیت، قومیت، شغل، گنجاندن در گروه‌های بهداشتی، مرگ و میر در خانه‌های مراقبت و بیماری‌های همراه.	شهروندان مرد و زن و تمامی رده‌های سنی شهر لندن، انگلستان	بهداشت فردی و محیط
O’Donnell et al.	2022	شواهد قوی در مورد تأثیرات کوتاه‌مدت بهداشت روانی قرنطینه‌های کوئید-19 ارائه می‌کند. درحالی‌که به‌‌نظر می‌رسد قرنطینه برای سلامت روان مضر است، به‌ویژه از نظر افسردگی، ارتباط قوی بین سطوح ثابت روابط همسایگی و سلامت روان، اثرات قرنطینه را خنثی می‌کند. این امر بر اهمیت محیط اجتماعی برای سلامت روان تأکید می‌کند و شواهد جدیدی در مورد نقش آن در طول کوئید 19 ارائه می‌دهد. الگوی یافته‌ها همچنین به نیاز به پژوهش‌های آینده در مورد چگونگی تأثیر تغییرات در روابط اجتماعی و انسجام بر افراد اشاره می‌کند.	تمرکز بر اثرات زیست روان و زیست مکان در فاز اول و دوم بیماری کرونا بر شهروندان، دانمارک	افسردگی و پرخاش
Ottoni et al.	2020	سه‌بُعد از محیط محله بر ارتباط اجتماعی تأثیر گذاشت: (1) تعامل با همسایگان، (2) مشارکت با سازمان‌های محله‌محور، و (3) فضاهای عابر پیاده در فضای باز. هفتادو‌یک درصد از شرکت‌کنندگان احساس تعلق شدیدی به جامعۀ محلی‌شان داشتند، درحالی‌که 39درصد به‌عنوان افراد شدید یا بسیار تنها طبقه‌بندی شدند. بسیاری از شرکت‌کنندگان از روابط اجتماعی از قبل موجود برای حفظ ارتباطات در طول همه‌گیری استفاده کردند. اگرچه بسیاری از شرکت‌کنندگان گاهی احساس تنهایی و انزوا می‌کردند، سهولت و دسترسی نسبی که می‌توانستند با دیگران در محیط همسایگی خود ارتباط برقرار کنند، ممکن است به کاهش تنهایی مداوم کمک کرده باشد.	شهروندان سالمندان کشورهای اتحادیه اروپا	انسجام اجتماعی، فضاهای پیاده درون بافت محله
Harris	2020	به بررسی همبستگی‌ سطح همسایگی و مرگ‌ومیرهای کوئید-19 در لندن در طول افزایش اولیه و اوج همه‌گیری در بریتانیا- دورۀ اول مارس تا 17 آوریل 2020 می‌پردازد و بر تفاوت‌های محلی در تعداد مرگ‌ها تمرکز می‌کند و روشی نوآورانه برای تجزیه و تحلیل ارائه می‌کند که به تفاوت‌ بین مکان‌هایی که مرز مشترک دارند، می‌نگرد. به‌طور خاص، از روش تفاوت در مرزهای فضایی برای در نظر گرفتن اینکه آیا تعداد بیشتری از مرگ و میرها در یک محله، در مقایسه با همسایگان آن، به تفاوت‌های دیگر بین آن مکان‌های پیوسته مرتبط است یا خیر، استفاده می‌شود. برای نقشه‌برداری «کانون داغ» موضعی و جست‌وجوی تغییرات فضایی، از ضرایب رگرسیون استفاده می‌شود. یافته‌ها نشان می‌دهد که تعداد بیشتری از مرگ‌و‌میرها با گروه‌های قومی آسیایی و سیاه‌پوست مرتبط است. این تجزیه و تحلیل همچنین نشان می‌دهد سن، ثروت/محرومیت، و قومیت عوامل خطر کلیدی مرتبط با نرخ مرگ و میر بالاتر از کرونا هستند.	شهروندان لندن، انگلستان	سن، ثروت/ محرومیت، و قومیت
National Conference of State Legislatures	2021	برررسی رابطة بیماری‌های زمینه‌ای و سبک زندگی ناسالم ازجمله مصرف تنباکو و الکل و دخانیات با میزان ابتلا به بیماری و مرگ و میر.	جامعة نخبه، کشور انگلستان، لیدز	بیماری‌های زمینه‌ای و سبک زندگی ناسالم ازجمله مصرف تنباکو و الکل و دخانیات

 

 1.4. محله در دورة ظهور کرونا

از سال 1974، نقش رشته­های مرتبط با طراحی محیط در تجربة زیستة افراد و میزان سلامتی آنها مورد توجه قرار گرفت. امروزه نیز با شیوع همه­گیری، اهمیت محیط، فضا و مکان به مثابة ظرف زیست انسان اهمیت دوچندان یافته است. این دوره به اختصار زیست­مکان نام دارد. بنابراین زیست مکان با کسب دستاوردهای زیست پزشکی و زیست روان، در صدد خلق مکان­های سالم در دوران پساکرونا می­باشد و این رویه بایستی به یک الگوی غالب در سطح شهرها و محله­ها تبدیل گردد. این دسته‌بندی مبتنی ‌بر بررسی شیوة مداخلات و نظریات رایج حوزة سلامت تعریف شده است که البته امروزه تمرکز بر بکارگیری ساختاری و هم‌زمان هرسه مورد در ارتقای سلامت جامعه است.

 

تصویر 2: سیر تحول مفهوم سلامت در جهان

 

همانطور که پیشتر گفته شد، برنامه­ریزی و طراحی شهری با سلامت عمومی پیوند ناگسستنی دارد. به طور سنتی، شهرها همیشه برای مقابله موثر و کارآمد با سلامت عمومی و سایر تهدیدات امنیتی تکامل یافته­اند (Lai et al., 2020). به عنوان مثال، طاعون بوبونیک در قرن 18، اپیدمی وَبا در قرن نوزدهم و آنفولانزای اسپانیایی که در قرن بیستم ظهور کرد، نشان داد که مداخلات غیردارویی می‌تواند نقش بسیار مهمی در کنترل همه‌گیری‌ها و اپیدمی در شهرها داشته باشد (Goran ¨ & Whitehead، 1991). 

آخرین همه­گیری جهانی، کوئید 19 است. این بیماری به عنوان یکی از شدیدترین بحران­های بهداشت عمومی در تاریخ بشر شناخته می­شود. از نظر تاریخی، ملاحظات غیردارویی)زیست مکان)، از جمله طراحی و برنامه­ریزی محیط­های شهری، عوامل محوری در پیشگیری و مدیریت اپیدمی­ها و بیماری­های همه­گیر در نظر گرفته شده­اند (Lai et al., 2020). بیماری­های همه­گیر می­توانند اثرات اجتماعی، اقتصادی و زیست­محیطی قابل توجهی داشته باشند و کوئید 19 نیز، سبب تأثیرات مستقیمی در همة ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست­محیطی، کالبدی در نظام شهرها و زندگی شهروندان آنها شده است. این سلسله­تأثیرات را براساس تجانس اتفاقات جهانی، از زمان شیوع همه­گیری کرونا در ووهانِ کشور چین، می­توان در چهار بازة زمانی، تعریف نمود. ابتدا الزام به بستن شهرها- سپس با احتیاط بازگشایی فضاهای عمومی- استفاده از فضای عمومی برای فعالیت­های درون ساختمان و نهایتاً مواجهه با وضعیتی جدیدی که می­شود تحت عنوان نرمال جدید از آن یاد کرد.

2.4. عوامل مؤثر بر تجربه زیستة ساکنان در دورة پاندمی

1.2.4. عوامل مکانی مؤثر بر تجربه زیستة ساکنان

مطالعۀ ویژگی‌های مربوط به محله ضروری است، زیرا اکثر مردم بخش قابل توجهی از وقتشان را در خانه‌ها و محله‌های اطراف می‌گذرانند. زندگی در یک محلۀ جمع‌و‌جور می‌تواند مزایای متعددی به همراه داشته باشد (برای مثال ارتقای فیزیکی فعالیت، افزایش تعامل اجتماعی و به اشتراک‌گذاری امکانات عمومی)، اما اگر تراکم آن بیشتر باعث افزایش ازدحام، به‌ویژه در داخل خانه، یا افزایش احتمال تماس چهره به چهره شود، ممکن است انتقال را در طول همه‌گیری افزایش دهد (Sharifi and Khavarian-Amsir 2020؛ Rocklov و Sjodin 2020). یکی از دلایل ممکن است این باشد که مردم در محله‌های متراکم‌تر، قابل پیاده‌روی‌تر، با امکانات محلی بیشتر، بهتر می‌توانند تحرک گسترده‌تر خود را کاهش دهند و فاصله اجتماعی را رعایت کنند. دو مطالعه (Hamidi & Zandie Ashbar 2021؛ Chan 2020) نشان دادند که در طول محدودیت‌های فاصله‌گذاری اجتماعی، افرادی که در مناطق فشرده زندگی می‌کنند، سفرهای خود را بیشتر از کسانی که در مناطق کم‌تراکم زندگی می‌کنند کاهش می‌دهند.

Hamidi & Zandie Ashbar (2021) حدس زدند که این ممکن است نشان‌دهندۀ آگاهی بهتر از بیماری، زیرساخت اینترنتی بهتر که امکان جایگزین‌های آنلاین را می‌دهد و دسترسی عابران پیاده به فروشگاه‌ها و خدمات ضروری در مناطق محلی باشد، بطوری‌که مردم بتوانند از فروشگاه‌های بزرگ که در آن افراد بیشتری جمع می‌شوند، اجتناب کنند. زیست در یک محلۀ جمع‌و‌جور می‌تواند فعالیت بدنی را تشویق کند. در شهرهای غربی، مناطق شهری متراکم‌تر نسبت‌به مناطق پراکندة حومۀ شهر که قابلیت پیاده‌روی بیشتری دارند (Salis et al 2016؛ Giles-Corti et al 2016). پیشنهاد شده است که فعالیت بدنی ممکن است ایمنی را تقویت کند (Neiman and Weintz 2019) و در نتیجه امکان ابتلا به کوئید-19 را کاهش دهد (Zhang et al 2020).

بغیر از تراکم جمعیت، چندین مطالعه جنبه‌های دیگری از طراحی محله را شامل تعداد واحدهای مسکونی در هر ساختمان یا مقیاس مسکونی، قابلیت پیاده‌روی، ترکیب کاربری زمین، نزدیکی به مدارس و سایر امکانات و شاخص‌های کیفیت را مورد بررسی قرار دادند.

ازدحام بیش از حد خانوارها یک عامل خطر ثابت برای کوئید-19 است (Barker 2020). چندین مطالعۀ کوئید-19 شامل اندازۀ خانوار (Emeruwa et al 2020 ؛Cromer et al 2020; Nguyen et al 2020) یا شلوغی (Emeruwa et al 2020؛ Bryan et al 2020؛ Cromer et al 2020) بود و همۀ آن‌ها یک ارتباط مثبت را گزارش کردند. ویژگی‌های طراحی مسکن که ممکن است انتقال را کاهش دهد، عبارت‌اند از اشکال ساختمان‌های کم‌ارتفاع (Megahed & Ghoneim 2020)، فضای کافی برای کاهش ازدحامِ بیش از حد و اجازۀ کار در منزل (Physi 2020؛ Kang et al 2020؛ Megahed and Gonim 2020)، تهویه (Pinheiro and Luis 2020؛ Megahed and Gonim 2020). در مجموع، یافته‌ها نشان می‌دهند که وضعیت اجتماعی-اقتصادی ساکنان احتمالاً عامل مهم‌تری نسبت‌به نوع مسکن است (Zhang et al 2022, 10). عوامل مرتبط با شکل شهری و ویژگی‌های فیزیکی محیط ساخته‌شده ازجمله تراکم، دسترسی، طراحی و پیکربندی زیرساخت‌های شهری مانند شبکه‌های خیابانی و حمل‌ونقل، موقعیت شغلی و خدماتی، موقعیت و الگوی توزیع سایر خدمات شهری مانند امکانات تفریحی، بیمارستان‌ها، رستوران‌ها، سوپرمارکت‌ها، مراکز خرید، مکان‌های عبادت و غیره نیز بر گسترش همه‌گیری تأثیر می‌گذارند. (Lai et al 2020; Lak et al 2020; Megahed & Ghoneim 2020; Mollalo et al 2020). در بین عوامل شهری (یعنی محیط فیزیکی، کاربری زمین و امکانات حمل‌و‌نقل عمومی)، قوی‌ترین رابطه با میزان بیماری در محله‌ها، مربوط به کاربری زمین است. داروخانه‌ها قوی‌ترین ارتباط را با میزان ابتلا به کوئید-19 داشتند و پس از آن مراکز خرید و خرده‌فروشی محلی قرار داشتند. به‌طور کلی، رابطۀ مثبت بین عوامل کاربری زمین و تعداد موارد کوئید-19 نشان می‌دهد که این عوامل می‌توانند تعیین‌کننده‌های اساسی تلفات کلی در محله‌ها باشند. در اینجاست که دسترسی بهتر به اینترنت و ترویج خرید آنلاین را می‌توان در این زمینه در اولویت قرار داد. این واقعیت که کانون‌های بیماری در مناطقی با وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین‌تر هستند، بار دیگر ضرورت انجام اقداماتی را برای کاهش نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی در شهر نشان می‌دهد.

2.2.4. عوامل بهداشتی-درمانی مؤثر بر تجربه زیستة ساکنان

نوع مواجهة کشورها در اتخاذ سیاست‌های مواجهه با کرونا متفاوت بود و تأثیرات زیادی در شیوة برنامه‌ریزی و همچنین آمار ابتلا و مرگ و میر در پی داشت. بیشتر مطالعات اولیه در ایالات متحده آمریکا یا چین انجام شده است که سیاست‌های متفاوتی را برای مقابله با همه‌گیری اتخاذ کرده‌اند. ایالات متحده، راهبردی کاهشی را اتخاذ کرد. ازجمله تعطیلی مشاغل و مدارس غیرضروری را معرفی کردند که در ماه مه دوباره شروع به بازگشایی کردند. حدود نیمی از ایالت‌ها تا آگوست 2020 سیاستِ زدنِ ماسک را معرفی کرده بودند (Chen et al 2021). در مقابل چین راهبردِ مهار، با قرنطینۀ شدید در شهرهای دارای موارد مثبت آزمایش و جداسازی نمونه‌ها را اتخاذ کرد (Gau and Zhang 2021). لذا این تفاوت­ها ممکن است در مقیاس خردتر نیز بر چگونگی تأثیر محیط محله بر انتقال کوئید-19 تأثیر بگذارد. در حقیقت، واکسیناسیون همگانی، فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت نکات بهداشتی کاهش انتقال بیماری ازجمله شستن و ضدعفونی مداوم سطوح و دست‌ها، ماسک‌زدن جزو موارد ضروری بود که در طول ‌پنج سال اخیر به تجربه‌زیستة ساکنان تمام کشورها افزوده شد. بسیاری از مسائل بهداشتی در شیوع بیماری در اقشار مختلف و مناطق گوناگون شهرها تأثیرگذارند. یکی از این موارد سن و بیماری‌های زمینه‌ای افراد است.

لاکانی (2020)، دریافت که افراد بالای 65 سال که از سایر بیماری‌های مزمن رنج می‌برند و توانایی محدودی برای انجام مستقل کارهای خانگی خود دارند، در برابر کوئید-19 آسیب‌پذیرند. همچنین، لیپی، ماتیوزی، سانچیس-گومار و هنری (2020)، استدلال کردند که عواملی مانند مَرد بودن، بالای شصت‌سال سن داشتن، و داشتن شرایط سلامتی از قبل موجود (بعنوان مثال بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های مزمن تنفسی، سرطان، و اختلالات قلبی عروقی)، در میزان ابتلا و مرگ ناشی از کوئید-19 تعیین‌کننده است.

3-2-4. عوامل روحی- روانی مؤثر بر تجربة زیستة ساکنان

بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهند که درنظرگرفتن تعدادی از متغییرهای کمکی ازجمله درآمد متوسط (Credit 2020؛ Nguyen et al 2020)، وضعیت بیمه (Cromer et al 2020)، نرخ فقر (Bryan et al 2020; Cromer et al 2020؛ Nguyen et al 2020) و معیارهای ترکیبی (DiMaggio et al 2020؛ Guo et al 2020؛ Birenbaum-armeleli و Chassida 2020) سن، سبک زندگی، تفاوت‌های نژادی و بیماری‌های زمینه‌ای نیز می‌تواند در کاهش یا افزایش وخامت اوضاع به‌صورت غیرمستقیم تأثیرگذار باشد (Vahidi et al 2020؛ Guo et al 2020). انسجام اجتماعی احتمالاً یکی از عواملی است که می‌تواند نقش کلیدی در حفاظت از سلامت روان به‌طور کلی، و در پاسخ به بیماری همه‌گیر ایفا کند (Ehsan and De Silva 2015؛ Henderson et al 2015؛ Chuang et al 2013).

به‌ویژه، روابط اجتماعی مثبت در یک محله ممکن است در مواقع بحران از اهمیت حیاتی برخوردار باشد، زیرا اهداف مشترک، حمایت، تعلق و واکنش واحد را تسهیل می‌کند، خصوصاً زمانی‌که افراد و گروه‌های اجتماعی دیگر به دلیل محدودیت حرکت در دسترس نیستند. مطالعات بررسی‌شده شامل طرح‌های طولی و مقطعی بود. مطالعات طولی معمولاً سلامت روان شرکت‌کنندگان را قبل و در طول موج اول کوئید-19 اندازه‌گیری می‌کرد (برای مثال Niedzwiedz et al 2021؛ Pearce et al 2020)، درحالی‌که چندین مطالعۀ مقطعی سلامت روان را مقایسه کردند. از افرادی که تحت محدودیت‌های قرنطینه، زندگی می‌کنند یا در مناطقی که به‌شدت تحت تأثیر همه‌گیری قرار گرفته‌اند تا افرادی که تحت تأثیر همه‌گیری یا محدودیت‌ها قرار نگرفته یا کمتر تحت تأثیر قرار گرفته‌اند (برای مثال Guo et al 2020؛ Lee et al 2020؛ Toole et al 2020). تا به امروز، تنها یک مطالعۀ غیرهمتا (Biddle et al 2020) شناسایی شده است که تغییرات سطح فردی در سلامت روان را قبل و در طول همه‌گیری مقایسه می‌کند. بنابراین، هنوز شواهدی در حال ظهور است که تأثیرات دقیق قرنطینه را بر سلامت روانی افراد مشخص می‌کند. روابط اجتماعی مثبت و انسجام اجتماعی برای پیامدهای سلامتی مهم‌اند (Fury et al 2016؛ Toots 2010) و (Samuel et al 2014). قرارگرفتن در گروهی که دارای روابط اجتماعی مثبت و کیفیت‌های مرتبط مانند تعلق، هدف مشترک و حمایت درون گروهی است، از سلامت روان نیز حمایت می‌کند (Kravis et al 2014; Jeten et al 2017). روابط اجتماعی حمایتی برای انواع مختلف گروه‌ها ازجمله محله‌ها وجود دارد. ادبیات مختلف نشان می‌دهد جنبه‌های اجتماعی محله، که به صورت­های مختلفی به‌عنوان انسجام اجتماعی محله، سرمایۀ اجتماعی، تعلق، کارآمدی جمعی، اختلال و ایمنی تعریف می‌شوند، تأثیر مفید و محافظتی بر سلامت روان و رفاه عمومی دارند (Aminzadeh et al 2013؛ Elliott et al 2014؛ Von et al 2014؛ Avery et al 2011؛ Kim 2008؛ Ruiz et al 2019). محیط‌های اجتماعی ممکن است در طول بحران‌های جمعی مانند همه‌گیری‌های جهانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشند. تحقیقات انجام گرفته، همبستگی‌های مثبت قوی اما متغیری را بین انسجام جامعه و تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی نشان می­دهد (Townshend et al 2015؛ Ludin et al 2019).

اما این روابط، همواره روابط میان انسان با انسان نیست، بلکه می‌تواند رابطۀ انسان با طبیعت و دیگر مخلوقات هستی نیز باشد که می‌تواند در قالب بیماری‌های مشترک انسان و حیوان نمود بیابد. پاتوژن‌های مشترک با حیوانات- اعم از اهلی و وحشی- تقریباً از هرسه بیماری مُسری برای انسان، دو بیماری را تشکیل می‌دهند. این بدان معناست که زیستگاه حیوانات، عامل کلیدی در پیدایش بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است. همان‌طور که گمان می‌رود ظهور کرونا مرتبط با یک بیماری حیوانی باشد که به انسان سرایت کرده است. نگهداری از مناطق حفاظت‌شدة طبیعی، توسعة شهری فشرده و متراکم‌کردن سطح زمین‌های کشت و همچنین کاهش آلودگی هوا، آب و خاک می‌تواند به کاهش احتمال سرایت در آینده کمک کند. UNEP «استفادۀ ناپایدار از منابع طبیعی که توسط شهرنشینی، تغییر کاربری زمین و صنایع استخراجی تسریع شده است»، را به‌عنوان یکی از هفت عامل انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و دام شناسایی کرد UNEP 2020a)). در مناطقی که سیل فصلی یا بادهای موسمی دارند، بارش بی‌سابقه و دماهای شدید ناشی از تغییرات آب‌و‌هوایی همراه با شهرنشینی سریع، می‌تواند سیستم‌های زهکشی و فاضلاب ناکافی را بارگذاری کند و گسترش بیماری‌ها و عفونت‌های ناشی از آب را تسریع کند. برای کاهش ظهور و گسترش بیماری‌های عفونی در آینده و افزایش سلامت و تاب‌آوری درازمدت، باید در برنامه‌ریزی کاربری زمین و محیط‌زیست بر حفظ و احیای شبکه‌های سبز-آبی و کریدورهای منظر در سراسر مناطق تأکید کرد .(Brown and Mijic 2019)

شبکه‌های سبز-آبی علاوه‌بر کمک به تعامل بین انسان‌ها و حیوانات اهلی و وحشی، سازگاری آب‌و‌هوا، سلامت، رفاه و تنوع زیستی را نیز بهبود می‌بخشند .(Ibid) شواهد نشان می‌دهد که تراکم شهرها تنها عامل تعیین‌کننده در افزایش میزان بیماری یا مرگ و میر ناشی از کوئید- 19 نبوده است. درعوض، دسترسی به خدمات، جمعیت‌شناسی، شرایط بهداشتیِ از قبل موجود، زیرساخت‌های اجتماعی و اقدامات واکنش به‌موقع و بسیاری عوامل دیگر، مقیاس و فراگیری پاندمی را تعیین می‌کند. در واقع، تراکم هنگامی که توسطِ طراحی مناسب و ارائه خدمات کافی، پشتیبانی می‌شود امکان هم‌پیوندی و پاسخ اضطراری را فراهم می­نماید (Fang and Wabha 2020). در طول همه‌گیری، یکی از سریع‌ترین واکنش‌های فضایی در سطح محله به همه­گیری کوئید-19، تغییر کاربری فضای عمومی یا انعطاف‌پذیری کاربری‌ها2 بود. فضاهای عمومی به‌سرعت در جهت پشتیبانی از خدمات اورژانسی از طریق راه‌اندازی بیمارستان‌های موقت، انبارها و سایر امکاناتی که به بهبود ظرفیت‌های واکنش محله کمک می‌کرد، سازگار شدند. لذا ظرفیت فضای عمومی برای خدمت به‌عنوان یک «مرکز بهداشتی عمومی» بسیار مهم است (Aerts 2020). راه‌اندازی ایستگاه‌های بهداشتی در فضاهای عمومی از دیگر مواردی است که به آگاهی بخشی عمومی و افزایش پیشگیری و سلامتی کمک می‌کند (UN-Habitat 2020d). به‌طور کلی، بدیهی است که عوامل متعددی می‌توانند بر الگوهای گسترش همه‌گیری تأثیر بگذارند و جمع‌بندی مطالعات انجام گرفته در شکل ذیل آورده شده است.

 

جدول 2 : مدل مفهومی پژوهش
مولفه	سنجه	منبع
زیست مکان	میانگین مساحت قطعات ساختمان	(Bryan et al 2020; Wilkinson 2020)
	تراکم خالص و ناخالص ساختمانی	(DiMaggio 2020; Wilkinson 2020)
	میانگین سطح اشغال ابنیه ساختمان	(DiMaggio 2020; Wilkinson 2020; Cromer et al 2020; Emeruwa 2020)
	ارتفاع ساختمان	(Huang et al 2020)
	سرانه کاربری خدماتی همچون تجاری، مذهبی، اداری، آموزشی، درمانی در محله	(Brito et al 2020; Franch-Pardo et al 2020; Lai et al 2020; Liu et al 2020; Mollalo et al 2019; Sangiorgio & Parisi 2020) (Huang et al 2020) (Franch-Pardo et al 2020; Jin et al 2020; Ren et al 2020, Sangiorgio & Parisi 2020)
	سرانه کاربری فضاهای عمومی، سبز و آبی در محله	(Bustamante et al 2022; Huang et al 2020; You et al 2020; Mossabir et al 2021; Wiles et al 2012, Brown and Mijic, 2019)
	زیرساخت پیاده مداری و فعالیت­های جسمانی در محله	(Lai et al 2020; Mollalo et al 2019; Wilkinson 2020; Credit et al 2020; Huang et al 2020; Franch-Pardo et al 2020; Jin et al 2020; Ren et al 2020)
	تعلق به محله	(Glover et al 2020; Lai et al 2020; Liu et al 2020; Wilkinson 2020)
زیست روان	میزان درآمد	(Harris, 2020)
	برخورداری از بیمه و حمایت­های دولتی در طول و پس از همه­گیری	(Suzuki et al, 2020; Tomasso et al, 2021; Young et al, 2022; Soga et al, 2021)
	تعلق به محله	(Glover et al 2020; Lai et al 2020; Liu et al 2020; Wilkinson 2020)
	سرانه کاربری­های خدمات مشاوره در محله	(Lai et al 2020; Mollalo et al 2019; Wilkinson 2020)
	کیفیت زیرساخت اینترنت	(Bryan et al 2020)
	کیفیت زیرساخت­های شهری همچون آبفا، گاز، برق، مخابرات	(Birenbaum-Carmeli et al 2020; Bryan et al 2020; Credit 2020; DiMaggio 2020; Emeruwa 2020; Franch-Pardo et al 2020; Gu et al 2020; Huang et al 2020; Joseph 2020; Lai et al 2020; Liu et al 2020; Peng et al 2020; Ren et al 2020; Sharifi & Khavarian-Garmsir, 2020; Vahidi 2020; Wilkinson 2020)
	میزان همیاری ساکنین در امورات محله در طول و پس از همه­گیری	(Glover et al 2020; Lai et al 2020; Liu et al 2020; Wilkinson 2020)
زیست پزشکی	تعداد مراکز ویژه کرونا در محله	(Lai et al 2020; Mollalo et al 2019; Wilkinson 2020)
	رعایت مسائل بهداشتی و فاصله­گذاری اجتماعی در سطح محله	(Public Health England, 2020)
	سبک زندگی سالم در طول و پس از همه­گیری	(Glover et al 2020; Lai et al 2020; Liu et al 2020; Wilkinson 2020)
	پاکیزگی هوا و محیط	(Bryan et al 2020; Franch-Pardo et al 2020; Mollalo et al 2019; Sharifi & Khavarian-Garmsir 2020, Sharifi & Khavarian-Garmsir 2020; Wilkinson 2020; Public Health England, 2020)
	سابقه بیماری­های شایع در محله	(O’Donnell et al, 2022)
	سابقه بیماری­های زمینه­ای ساکنین	(Bryan et al 2020 ;National Conference of State Legislatures, 2021; Derks et al, 2020; Pouso et al., 2021; Dzhambov et al., 2021; Geng et al.,, 2021; Franch-Pardo et al 2020; Kim & Bostwick 2020; Wilkinson 2020))
	میانگین سنی، جنسی و نژاد ساکنین محله	(Bryan et al 2020 ;National Conference of State Legislatures, 2021; Derks et al, 2020; Pouso et al., 2021; Dzhambov et al., 2021; Geng et al.,, 2021)

 

مواد و روش تحقیق:

 

پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی-توسعه‌ای است. ماهیت این پژوهش علمی-مروری و از نظر زمان، آینده‌نگر با رجعت به دورة داده­های زمینه­ای از ظهور کرونا تا سال 1401 و همچنین مبتنی بر تناظر تجربیات عملی و ادبیات نظری دو مفهوم بنیادین «محلۀ ایرانی-اسلامی» و مفهوم نوظهور «همه‌گیری» تکوین یافته است. روش تحقیق پژوهش حاضر مضمون‌مبناست. ارزیابی محتوای مضمون‌مبنا ارزیابی مضمونی یک راهبرد و شیوة ساده‌سازی داده‌هاست که در آن داده‌های کیفی، تقسیم‌بندی، طبقه‌بندی، خلاصه و بازسازی شده به شیوه‌ای که در آن مهم‌ترین داده‌های شاخص در جریان پژوهش ذخیره شوند ‏(Nichols & Neals 2001‏). ارزیابی محتوا فرایندی برای ارزیابی داده‌های متنی و یکی از روش‌های تخصصی در پردازش داده‌های علمی است که به‌منظور تعیین وجود مفاهیم و کلمات مورد انتظار در متن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر همین اساس مطالعات مرتبط با «محله» بر اساس دو مؤلفة کالبدی/فضایی، عملکردی و اجتماعی/اقتصادی و همچنین مطالعات مرتبط با «همه‌گیری» با جست‌وجو در پایگاه داده‌های Science direct, Pubmed، Springer، Scopus و Elsevier براساس دسته‌بندی محقق ساخته «زیست‌پزشکی، زیست‌روان و زیست‌مکان» از بررسی مقاله­های معتبر مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از یافته­های (کتاب­اللهی و همکاران، 1402: 94- 95)، استفاده شده است. در این پژوهش با در نظر گرفتن راهبرد کلان بررسی تاب­آوری مؤلفه­های کالبدی- فضایی، عملکردی و اقتصادی- اجتماعی سه محلة  شهرک ولیعصر، مقصودیه و قراملک براساس رویکرد پراگماتیسم، از رهیافت ترکیبی (کمی و کیفی)، استفاده شده است. در رهیافت ترکیبی، مجموعه­ای از اطلاعات از طریق، پرسشنامه، سیستم اطلاعات جغرافیایی، مصاحبه و مشاهده جمع­آوری گردیده و در نهایت با استفاده از روش تحلیل عاملی، و یکسان­سازی داده، نسبت به بررسی وزن آماری هر محله اقدام می­گردد. در نهایت این وضعیت با آمارهای، رسمی مرکز مانیتورینگ مراقبت­های پزشکی و سیستم مدیریت بیمارستان­ها، با استناد به تست مثبت PCR مورد سنجش قرار گرفته و زیست­پذیری سالم در سه محله مذکور مورد تحلیل و قیاس تطبیقی قرار خواهد گرفت.

 

 

تصویر 3: روش­شناسی پژوهش

بحث و ارائه یافته­ها:

 

با شیوع ویروس کرونا در ایران و ترس مردم از گسترش بیشتر آن، شهر تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی به شدت خلوت و به «شهر ارواح» تبدیل شد. تبریز به عنوان یکی از پرجمعیت­ترین شهرهاي ایران، در ماه­های نخستینِ شروع همه­گیری بسیار خلوت بود و مردم این شهر ترجیح می­دادند خود را در خانه قرنطینه کنند. خودروهاي شهرداري نیز با گشت در محلات تبریز، از مردم می­خواستند که در خانه­هایشان بمانند. عید نوروز (سال 1399)، هم که جایگاه خاصی در میان مردم ایران و شهر تبریز دارد، نتوانست خیابانها و محلات را به حالت عادي بازگرداند. براین اساس سه محلة شهرک ولیعصر، مقصودیه و قراملک، به عنوان نمونه موردی انتخاب گردید تا در شرایط کرونایی مورد ارزیابی واقع گردد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شهرک ولیعصر	محله مقصودیه	محلة قراملک	موقعیت محله ها در شهر تبریز
تصاویر 4 الی 7: موقعیت محله­های منتخب پژوهش در شهر تبریز با اقتباس از طرح جامع

 

جدول3:  جمعبندی آماری جامعه و نمونة پژوهش
شهر	محله	منطقه- ناحیه	جمعیت منطقه براساس سرشماری 1395 شهر تبریز	جمعیت محله منتخب؛ جامعة آماری برآورد شده در سال 1400 براساس ضریب رشد شهر تبریز	حجم نمونه- نفر	میزان نفرات مرگ و میر رسمی کرونا
						تا فرودین 1399	تا خرداد 1401
تبریز	ولیعصر شمالی	1-2	218647 نفر	108 هزار نفر	383	6	33
	مقصودیه	9-3	29384 نفر	11 هزار نفر	371	3	21
	قراملک	13-1	نامشخص	8 هزار نفر	366	4	24

 

مبتلایان به کرونا در استان آ. ش	درگذشتگان در استان آ.ش	مبتلایان به کرونا در شهر تبریز	درگذشتگان در شهر تبریز
2859	266	813	77

آمار تا تاریخ 25 فروردین 1399 می­باشد.

 

اقدامات انجام شده در جهت مقابله با ویروس کرونا در تبریز  در چهار  بخش گروه مدیریت، گروه محیط­زیست، سلامت و ایمنی، گروه حمل و نقل و ترافیک و گروه فرهنگی و اجتماعی قابل دسته­بندی است. در جدول زیر اقدامات هر یک از گروه­ها جهت مهار ویروس کرونا در سطح محله­های شهر تبریز دسته­بندی شده است.

 

جدول 4: اقدامات صورت­گرفته در مهار ویروس کرونا در تبریز

ردیف	اقدامات	عنوان
1	حوزة مدیریت	تعطیلی مدارس و دانشگاه­ها، کتابخانه­ها، فرهنگسراها و کلیه مراکز آموزشی و تربیتی
2		اعطاي بیمه بیکاري به رانندگان ناوگان حمل و نقل عمومی (اتوبوس، تاکسی و مترو)
3		اجراي طرح دورکاري براي کلیه کارمندان حوزه­هاي ستادي
4		تعطیلی فروشگاه­هاي بزرگ و زنجیره­اي و کلیه کسب و کارهای پرخطر
5		تعطیلی هفته بازارها
6		اجراي پروتکل­هاي بهداشتی و فاصله­گذاري هوشمند براي صنوفی که تعطیل نیستند
7		غربالگري 90 درصد مردم شهرستان
8		سازماندهی و اجراي سیستم خدمات پخش مواد ضدعفونی­کننده و تولید ماسک
9		توزیع محلول و ژل ضدعفونی­کننده در بین کارمندانی که مجبور به حضور در محل کار هستند
10		افزایش اعتبار مجوزهاي صادره شهرداري به علت شیوع بیماري کرونا به مدت 2 ماه
11		راه­اندازي سامانه­اي ویژه جستجوي اموات به صورت آنلاین براي شهروندان
1	حوزة محیط زیست، سلامت و ایمنی	ضدعفونی مراکز فرهنگی و اجتماعی و اماکن ورزشی
2		ضدعفونی کل مناطق، محلات شهر و محوطه و پیرامون بیمارستان­ها و مراکز بهداشتی
3		ضدعفونی کل معابر و سرویس­هاي بهداشتی عمومی سطح شهر به صورت مداوم اجراي گسترده عملیات لایروبی آبروها، کانالها و مسیل هاي پیرامون شهر
4		ایجاد تونل ضد عفونی توسط سازمان آتش­نشانی
5		توزیع اقلام بهداشتی اعم از ماسک، دستکش، اسپري­هاي ضدعفونی کننده انفرادي براي پاکبانان و راننده­هاي تاکسی
6		گندزدایی و ضدعفونی سطح شهر، مرکز دفن زباله، باکس­هاي زباله سطح شهر
7		تشدید مراحل ضدعفونی و اعمال تب سنجی مابین پاکبانان و کارمندان حوزه پسماند
8		ضدعفونی منازل بیماران کرونایی و جمع­آوري پسماندهاي آنها با ماشین­آلات مجهز
9		ضدعفونی هواپیماها و اتوبوس­هاي جابجایی مسافر پس از هر پرواز
10		ضدعفونی مناطق و سطوح ترمینال­ها، گیت­وي و ایکس­ري­هاي پلیس، سطوح مختلف هواپیما، سطوح مختلف ساختمان­هاي اداري، برج مراقبت پرواز و توزیع دستکش و مواد ضدعفونی بین مسافران
11		ضدعفونی کردن مستمر اماکن، ابینه و تجهیزات ایستگاهی و ضدعفونی کردن مستمر قطارهاي مسافري و توزیع ژل ضد عفونی کننده در قطارها و ادارات کل مناطق ریلی
1	حوزة حمل و نقل و ترافیک	تعطیلی خدمات­دهی ناوگان حمل و نقل عمومی (شرکت اتوبوسرانی و سازمان قطار شهري و ترمینال بزرگ)
2		اجراي طرح زوج و فرد خودروهاي شخصی شهروندان
3		ضدعفونی کل خطوط مترو
4		ضدعفونی ترمینال­های مسافربری به صورت 3 بار در شبانه­روز
5		انجام تست غربالگري مسافران در ترمینال­هاي مسافربري
6		اخذ جریمه یک میلیون ریالی براي تردد غیر مجاز وسایل نقلیه در محدوده­هاي ممنوعه
7		ممنوعیت خروج تاکسیهاي برون شهري از تبریز
8		خودداری از سوار شدن بیش از 2 مسافر در صندلی عقب تاکسی
9		ابلاغ نکات آموزشی جهت پیشگیري از ویروس کرونا توسط تاکسیرانان
10		غربالگري و پایش روزانه و رصد کلیه مسافرین ورودي و خروجی در فرودگاه
1	حوزة فرهنگی و اجتماعی	برگزاري پویش کتابخوانی
2		برگزاری پویش "در خانه بمانیم" و تولید آثار هنری
3		تدارك و توزیع بسته پذیرایی و محلول ضدعفونی در مناطق محروم و کم برخوردار شهر
4		تهیه برنامه تلویزیونی "ورزش در خانه"
5		تولید کلیپ ویدیویی با حضور هنرمندان سرشناس و محبوب موسیقی عاشیقی
6		بهره گیري از فضاي تبلیغاتی شهر در راستاي ارائه پیام­هاي بهداشتی و توصیه­هايی جهت سلامت عمومی
7		راه­اندازي 5 مرکز تولید ماسک توسط نیروهاي داوطلب از شهروندان
8		توزیع اقلام بهداشتی و خوراکی بین گروه­هاي هدف اجتماعی
9		فراهم­آوردن زمینه سلامت شهروندان بوسیله آموزشهاي مراقبت­هاي ویژه از قبیل فاصله­گذاري اجتماعی، ماندن در خانه، پیام­هاي بهداشتی و غیره با انتشار پیام­هاي تصویري براي مقابله باکرونا
10		انتشار مقالات دستورالعمل عمومی پیشگیري از ابتلاء به ویروس کوئید19

 

بررسی اقدامات انجام گرفته در شهر تبریز نشان می­دهد که بیشترین آنها جهت کاهش میزان شیوع، در حوزه­های مختلف با تمرکز بر زیست­پزشکی و رعایت جنبه­های فاصله­گذاری اجتماعی و ترویج دورکاری و فعالیت­های غیرحضوری  و گاهاً زیست­روان، با تمرکز بر رفع استرس و اختلالات شخصیتی ناشی از ماندن در خانه و زندگی در قرنطینه صورت گرفته است. این موارد نشان می­دهد که مجموعه اقدامات عمدتاً در شهر تبریز بصورت هماهنگ در تمامی محله­ها صورت پذیرفته است. لذا متغییر بی­عدالتی در خدمات اضطراری و سیاست­های اجباری دوره همه­گیری از بررسی­ها حذف می­گردد. همچنین اقدامات مؤثری در حوزة زیست­مکان مشاهده نگردید.

جمعیت مطالعه موردی این پژوهش شامل نمونة منتخبی از جامعة آماری است که با توجه به محدویت­های پژوهش از جمله پراکندگی جمعیت و گستردگی جغرافیایی مورد نظر و همچنین مدت زمان پژوهش در سال، 1401 انتخاب شده است. لذا حجم نمونه در این پژوهش با استناد به فرمول کوکران با ضریب اطمینان 5 درصد و براساس اطلاعات بلوک آماری سال 1395 مرکز آمار استان آذربایجان شرقی و با در نظر گرفتن ضریب رشد 5 ساله، مورد استفاده قرار گرفته است. براساس جمعیت سال 1395و با درنظر گرفتن نرخ رشد جمعیت شهر تبریز، جمعیت محلة شهرک ولیعصر، یعنی سال 1400 معادل، 148هزار نفر می باشد که براساس فرمول کوکران، حجم نمونة مورد بررسی، 383 نفر برآورد شده است. بر همین اساس جمعیت محلة مقصودیه، در سال 1400 معادل، 11 هزار نفر می باشد که براساس فرمول کوکران، حجم نمونة، 371 نفر محاسبه شده است. همچنین جمعیت محلة قراملک، با توجه به عدم وجود آمار رسمی در سرشماری 1395در سال 1400 معادل، 8 هزار نفر برآورد می گردد که براساس فرمول کوکران، حجم نمونة مورد بررسی، 366 نفر بدست آمده است.  

.1.6 تحلیل و ارزیابی بعد زیست مکان

در این مرحله سنجه­های بعد زیست­مکان در سه محلة انتخابی شهر تبریز، مورد بررسی قرار می­گیرد. باتوجه به تعدد سنجه­ها و همچنین تعدد روش­های ارزیابی آنها، در این بخش، چکیدة ارزیابی هر سنجه ارائه می­شود. در قالب جدول 4 و به استناد نقشه­های مندرج در اشکال 7 تا 9، ارائه می­گردد.

 

شهرک ولیعصر				محلة مقصودیه					محلة قراملک				راهنما
تصویر­های 8 تا 10: نقشه کاربری اراضی نظام­مند مبتنی بر داده­های روزآمد بعنوان یکی از مؤلفه­های تحلیل زیست­مکان در نرم­افزار GIS
جدول 4: جمعبندی بررسی مؤلفة زیست­مکان تأثیرگذار بر گسترش همه­گیری در سه محلة شهر تبریز
مولفه	سنجه	شهرک ولیعصر					محلة مقصودیه				محلة قراملک
زیست مکان	مساحت قطعات
	سرانه	کاربری	تعداد		مساحت	سرانه	تعداد قطعات	مساحت		سرانه	تعداد قطعات	مساحت		سرانه
		مسکونی	560		1902655	42	1062	269648		42.5	3585	488918		38
		تجاری	115		888248	19.5	474	25564		4	489	11734		1
		درمانی	88		431255	9.5	47	12359		2	2	561		0.04
		اداری	28		139714	5	27	26047		4.11	1	16		0.001
		مخابرات	1		1000	1	2	17965		2.83	4	35432		3
		مذهبی	8		8848	0.2	10	36947		6	7	3478		0.26
		پارک و فضای سبز	30		533358	12	1	55		0.008	4	121932		9.5
		تجاری خدماتی	202		80006	1.76	73	11375		1.80	4	1699		0.13
		حمل و  نقل	32		34082	0.75	31	8385		1.32	12	2865		0.22
		آموزشی	60		70016	1.54	21	37097		6	9	24924		2
		ورزشی	7		43388	1	2	3157		0.50	2	248		0.01
		آموزش عالی	4		5916	0.13	3	8152		1.28	57	21421		1.65
		پذیرایی	66		5168	0.11	24	1268		0.2	2	1610		0.12
		فرهنگی هنری	3		2063	0.04	2	1090		0.17	9	2296129		40
		بایر	82		81960	1	63	25058		4	190	105383		8
		باغات	0		0	0	2	593		0.09	0	0		0
		جمع کل	739		317506	100	1849	485082		100	4384	3150245		100
	طبقات
	تراکم	176 نفر در هکتار					100 نفر در هکتار				119 نفر در هکتار
	معابر	16%					10%				10%
	پارکینگ	4 عدد با ظرفیت 420 دستگاه					4 عدد با ظرفیت 230 دستگاه				1 عدد اختصاصی ارگان دولتی

 

.2.6تحلیل و ارزیابی بعد زیست­روان و زیست­پزشکی

برای تحلیل سنجه­های بعد زیست­روان و زیست­پزشکی پرسشنامه­ای مبتنی بر طیف لیکرت تهیه گردید. پس از بررسی نرمال­بودن داده­ها و ویژگی­های فردی پاسخ­دهندگان، جهت تحلیل نتایج حاصل از پژوهش از تحلیل عاملی تاییدی در نرم افزار AMOS استفاده شد و در نهایت برای هر یک از محلات مدل معادلات ساختاری مربوطه در همان نرم افزار استخراج گردید. با توجه به حجم بالای اطلاعات، صرفاً خروجی این بخش آورده شده است.

از  بین 383 پرسش شونده در محله ولیعصر حدود 48 درصد از پاسخ دهندگان زن و 51 درصد مرد بوده­اند.مشخصات فردی که برای هر یک از پاسخ دهندگان مورد بررسی و پرسش واقع شد، مدت سکونت در محل،  میزان تحصیلات و سن بود که در ذیل جدول مربوط به هر یک از این متغیرها آورده شده است. مدت سکونت همه جامعه آماری حداقل 7 سال است و افرادی که کمتر از این مقدار در محله ساکن بوده اند مورد پرسش واقع نشده اند. سن افراد نیز هم بین 20 تا 40 سال قرار دارد. 

-تحلیل عاملی اکتشافی

در این مرحله شاخص­های مربوط بر بعد زیست روان و زیست پزشکی با استفاده از مدل تحلیل عاملی اکتشافی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. به منظور اعتبارسنجی مدل مفهومی، پس از بررسی وضعیت هر یک شاخص ها به صورت مجزا، در این مرحله با استفاده از نتایج به دست آمده از چارچوب نظری برای متغیر مستقل بعد زیست روان 13 شاخص و برای بعد زیست پزشکی 10 شاخص مورد مطالعه قرار گرفت . پس بررسی عوامل تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از نرم افزار Amos از مدل معادلات ساختاری و از روش تحلیل عاملی مرتبه دوم استفاده شد. دلیل استفاده از تحلیل عاملی مرتبه دوم به نوع اثرهای علی در مدل انتزاعی تحقیق مربوط می شود. در مدل طراحی شده می توان مشاهده کرد که ساختارهای عاملی بیست و سه­گانه یک ساختار عاملی مجزا را در سطح دوم تشکیل می دهند. برای رتبه­بندی اثرهای هر یک از این شاخص ها و همچنین، بررسی اثر معناداری آن بر روی دو متغیر مستقل عنوان شده در این بخش از تحلیل عاملی مرتبه دوم استفاده شده است.

بررسی نرمال بودن داده­ها

قبل از انجام تحلیل عاملی ابتدا باید اطمینان حاصل کرد که آیا تعداد داده­های موجود برای تحلیل عاملی مناسب هستند یا خیر. برای این منظور از شاخص‌های KMO و آزمون بارتلت استفاده می­کنیم. با توجه به مقدار سطح معناداری به این می­توان مناسب بودن داده­های مورد نظر برای نمونه­گیری را مشخص کرد. آزمون KMO نشان مي‌دهد که آيا تعداد داده‌هاي نمونه براي تحليل عاملي مناسب هستند يا خير. مقدار اين شاخص در بين دامنه صفر تا يک متغير است. اگر مقدار شاخص نزدیک به یک باشد (حداقل 0.6) داده ­های مورد نظر برای تحلیل عاملی مناسب هستند. در غیر این صورت (معمولا کمتر از 0.6) نتایج تحلیل عاملی برای داده های مورد نظر مناسب نیستند. همچنین آزمون بارتلت فرضيه “ماتريس همبستگي متغيرهاي مشاهده شده واحد است” را مورد آزمون قرار مي‌دهد. اين آزمون تاييد مي‌کند که متغيرها با يکديگر ارتباط ندارند که اين امر از طريق معني‌داري آزمون کاي دو بدست مي‌آيد. اگر سطح معني‌داري در آزمون بارتلت کمتر از 5 درصد باشد ماتريس همبستگي، واحد نخواهد بود یعنی بين متغيرها ارتباط وجود دارد و فرض صفر آماري رد خواهد شد. با توجه جدول سطح معناداری آزمون 0.000 شده است این بدان معنی است که فرض صفر رد می­شود و میان متغیرها ارتباط معناداری وجود دارد. همانطور از جدول زیر مشخص است مقدار KMO بیشتر از 0.6 و سطح معنی­داری آزمون بارتلت نیز کمتر از 0.05 است و نشان از نرمال بودن داده­های پژوهش دارد.

 

جدول11: آزمون کفایت نمونه­گیری محله ولیعصر

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.		.639
Bartlett's Test of Sphericity	Approx. Chi-Square	4767.603
	df	253
	Sig.	.000

 

-ماتریس همبستگی

جدول ماتریس همبستگی را نشان می­دهد که سطر و ستون آن برابر است. عناصر روی قطر اصلی همگی یک هستند. ماتریس همبستگی متقارن می­باشد. بررسی ماتریس همبستگی نشان می­دهد که تعدادی از متغیرها تا حدودی باهم رابطه‌ی خوبی دارند.

 

جدول12: ماتریس همبستگی

 

 

-جدول اشتراکات

اشتراکات یک متغیر، مربع همبستگی چندگانه برای متغیر مربوطه با استفاده از عامل‌هاست، بنابراین نسبتی از واریانس آزمون مورد نظر است که توسط عامل­های مشترک استخراج شده در تحلیل عاملی برآورد می شود.جدول اشتراکات نشان می دهد که کمترین اشتراک مربوط به شاخص آرامش و آسایش و بیشترین اشتراک مربوط به شاخص کیفیت زیرساخت­های شهر محله می­باشد.

 

جدول13: جدول اشتراکات

	Initial	Extraction
سطح درآمد	1.000	.736
برخورداری از خدمات بیمه	1.000	.642
دسترسی به اخبار موثق	1.000	.486
امکان دورکاری برای شغل	1.000	.458
آرامش و آسایش محل زندگی	1.000	.410
رغایت قرنطینه در طول همه­گیری	1.000	.516
برخورداری از سرمایه اجتماعی	1.000	.788
احساس تعلق به محله	1.000	.695
برخورداری از حمایت های دولتی	1.000	.600
خدمات مشاوره در محل	1.000	.759
کیفیت اینترنت محله	1.000	.756
کیفیت زیرساخت های شهری محله	1.000	.788
میزان همیاری ساکنین در امورات محله	1.000	.578
سابقه بیماری زمینه­ای	1.000	.662
دسترسی به واکسن و اقلام بهداشتی	1.000	.597
رعایت فاصله گذاری اجتماعی	1.000	.675
امکان انجام آزمایشات تشخیصی	1.000	.696
میزان دسترسی به کادر درمان در محله	1.000	.760
تعداد مراکز ویژه کرونا در محله	1.000	.805
میزان رعایت مسائل بهداشتی و فاصله­گذاری اجتماعی در محله	1.000	.776
میزان سالم بودن سبک زندگی	1.000	.754
میزان پاکیزگی هوا و محیط زندگی	1.000	.839
سابقه بیماری های شایع در محله	1.000	.657

 

-جدول ویرایش شده از آمارهای مربوط به چهار عامل استخراج شده

در این جدول ردیف­های 6 به بعد به دلیل اینکه مقدار ویژه (Eigenvalues)  آنها کمتر از یک است پاک شده است . بلوک اول شامل سه ستون با برچسب Eigenvalues Initial مربوط به مقدارهای ویژه ماتریس همبستگی است. مقدار ویژه، مقداری از واریانس آزمون کل است که توسط یک عامل خاص برآورد می­شود و واریانس کل برای هر آزمون برابر با (%100) است. مقدار ویژه برای عامل اول برابر با 4.615 می باشند. سایر مقادیر ویژه برای عامل­های بعد نیز در ستون  Total آمده است. ستون دوم که برچسبof variance  %را دارد درصد سهم واریانس آن عامل از واریانس کل می­باشد که از تقسیم مقدار ویژه آن عامل بر تعداد آزمون­ها به دست می­آید.

شش مولفه­ای که مقدار ویژه­ی بزرگتر از 1 دارند تنها 67.105 درصد از واریانس کل را برآورد می­کنند (ستون  cumulative %). هرچه این مقدار به 100 نزدیکتر باشد تفسیر تعداد عامل­های ما بهتر صورت می­گیرد. بلوک دوم شامل سه ستون با برچسب Extraction Sums of Squared loadings است که مجموع ضرایب عامل چرخش داده نشده است. بلوک سوم شامل سه ستون با برچسبRotation sums of squared  loadings  است. که مربوط به حل عامل چرخیده است و واریانس را میان عامل­ها یکنواخت توزیع می­کند. برخلاف چرخیده نشده که عامل اول سهم بیشتری از واریانس را توجیه می­کند.

 

جدول 14: جدول ویرایش شده از آماره های مربوط به چهار عامل استخراج شده

 

 

-نمودار سنگ­ریزه

این نمودار که نمودار صخره­ای (سنگ ریزه)، تصویر مقدار ویژه را در هریک از مولفه­های استخراج شده نشان می­دهد که چون از بزرگ‌ترین مقدار ویژه شروع می­شود همواره یک نزولی است. مقدار ویژه با استخراج عامل­های بعدی به سرعت افت می­کند. در این نمودار مقدار ویژه عامل هفتم به بعد کمتر از 1 است.

 

 

تصویر 11: نمودار سنگ­ریزه مولفه­ها

-ماتریس مولفه‌های چرخیده نشده

 

این جدول ماتریس اجرا یا عامل­های چرخیده نشده را نشان می­دهد که شامل بارهای عاملی (نمرات عاملی) هریک از متغیرها در هفت عامل باقیمانده می­باشد .تفسیر بارهای عاملی بدون چرخش ساده نیست. بنابراین عامل­ها را می­چرخانیم تا قابلیت تفسیر آنها افزایش یابد. این موضوع در خروجی بعدی آمده است.

 

	1	2	3	4	5	6
سطح درآمد	.368	.368	.518	-.350	-.176	-.209
برخورداری از خدمات بیمه	.212	.511	.471	-.093	-.206	-.251
دسترسی به اخبار موثق	.345	.356	-.112	-.046	.190	-.437
امکان دورکاری برای شغل	.320	.337	.305	-.113	.194	-.314
آرامش و آسایش محل زندگی	.293	.285	.112	-.392	.165	-.221
رغایت قرنطینه در طول همه­گیری	.415	.373	.183	-.156	.375	-.078
برخورداری از سرمایه اجتماعی	.274	.314	.130	.288	.618	.364
احساس تعلق به محله	.305	.286	-.009	.273	.517	.422
برخورداری از حمایت های دولتی	.480	.274	.173	.151	-.414	.265
خدمات مشاوره در محل	.571	.303	.052	.486	-.310	.072
کیفیت اینترنت محله	.564	.289	-.127	.489	-.267	-.166
کیفیت زیرساخت­های شهری محله	.620	.059	-.480	.343	.009	-.227
میزان همیاری ساکنین در امورات محله	.377	.061	-.619	.148	-.105	-.130
سابقه بیماری زمینه ای	-.376	.106	.607	.347	.094	.108
دسترسی به واکسن و اقلام بهداشتی	.342	-.287	-.558	-.288	-.059	-.018
رعایت فاصله­گذاری اجتماعی	.614	.307	-.253	-.299	.048	.220
امکان انجام آزمایشات تشخیصی	.570	.008	-.233	-.453	.113	.314
میزان دسترسی به کادر درمان در محله	.571	-.208	.212	-.359	-.212	.415
تعداد مراکز ویژه کرونا در محله	.490	-.471	.421	-.052	-.340	.217
میزان رعایت مسائل بهداشتی و فاصله­گذاری اجتماعی در محله	.608	-.569	.199	.207	.008	-.021
میزان سالم بودن سبک زندگی	.470	-.589	.311	.150	.182	-.179
میزان پاکیزگی هوا و محیط زندگی	.428	-.736	.208	.087	.155	-.198
سابقه بیماری­های شایع در محله	-.289	.627	-.073	.031	-.355	.219

 

-ماتریس مولفه های چرخیده شده

این خروجی ماتریس چرخیده شده اجزا را نشان می­دهد که شامل بارهای عاملی هریک از متغیرها در هفت عامل باقی مانده پس از چرخش می­باشد. هر چقدر مقدار قدر مطلق این ضرایب بیشتر باشد، عامل مربوطه نقش بیشتری در کل تغییرات (واریانس) متغیر مورد نظر دارد.

 

 

 

پس از انجام تحلیل عاملی اکتشافی مدل معادلات ساختاری مربوط به محله ولیعصر با استفاده از نرم افزار Amos استخراج شد و همچنین جدول مربوط به رگرسیون ایجاد شده توسط نرم افزارAmos  نیز در ادامه پیوست شده است.

 

تصویر مدل معادلات ساختاری بعد زیست­روان و زیست­پزشکی محله­های منتخب
محله ولیعصر	محله مقصودیه	محله قراملک

تصویر 12: مدل معادلات ساختاری بعد زیست روان و زیست پزشکی

			Estimate	S.E.	C.R.	P	Label
Q13	<---	Zistravan	1.000
Q12	<---	Zistravan	1.883	.313	6.020	***
Q11	<---	Zistravan	2.146	.337	6.365	***
Q10	<---	Zistravan	1.932	.305	6.325	***
Q8	<---	Zistravan	.917	.218	4.199	***
Q7	<---	Zistravan	.646	.166	3.886	***
Q6	<---	Zistravan	.787	.174	4.528	***
Q5	<---	Zistravan	.422	.156	2.711	.007
Q4	<---	Zistravan	.809	.199	4.061	***
Q3	<---	Zistravan	.957	.204	4.681	***
Q2	<---	Zistravan	.762	.180	4.235	***
Q1	<---	Zistravan	.621	.155	4.010	***
Q23	<---	Zistpezeshki	1.000
Q22	<---	Zistpezeshki	-1.570	.119	-13.165	***
Q21	<---	Zistpezeshki	-1.705	.132	-12.912	***
Q20	<---	Zistpezeshki	-1.613	.125	-12.934	***
Q19	<---	Zistpezeshki	-1.214	.112	-10.856	***
Q18	<---	Zistpezeshki	-.904	.117	-7.732	***
Q17	<---	Zistpezeshki	-.424	.105	-4.033	***
Q16	<---	Zistpezeshki	-.130	.111	-1.175	.240
Q15	<---	Zistpezeshki	-.481	.107	-4.489	***
Q14	<---	Zistpezeshki	.289	.121	2.390	.017
Q9	<---	Zistravan	1.405	.251	5.603	***

 

جدول رگرسیون فوق تاثیر یا میزان تبیین یک متغیر بر اساس متغیرهای دیگر را بررسی می­کند. مقادیر P در جدول فوق نشان می­دهد که درون عوامل همبستگی بالایی وجود دارد و فقط دو مولفه آرامش و آسایش در محل و فاصله­گذاری اجتماعی از همبستگی پایینی برخوردار هستند. همچنین مقادیر ضریب کواریانس نیز برای همه مولفه­ها بالاتر از مقدار 96/1 است و این بدان معنی است که روابط بین متغیرها بر حسب کواریانس پذیرفته است و نشان از روایی بالای پرسشنامه دارد.

 

نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادها:

 

یافته­ها نشان می­دهد علیرغم اینکه مولفه­های زیست­مکان و زیست­روان نقش مهمی در میزان شیوع بیماری­های همه­گیر ایفا می­کنند، این زیست­پزشکی است که می­تواند در زمان شیوع بحران، تأثیرات اساسی را ایفا نماید. اما این بدان معنی است که مؤلفه­های محیطی و روانی، از طریق سیاست­های مطلوب توسعة شهری و فرهنگ­سازی جامعه که در ارتباط مستقیم با مسائل اقتصادی نیز است، در بلند مدت می­تواند متضمن کاهش میزان مرگ و میر ناشی از بیماری باشد. از دیگر سوی، آنچه در این پژوهش نشان داد، میزان مرگ و میر بیشتر محلة ولیعصر شمالی به نسبت دو محلة دیگر می­باشد. این پدیده نشان می­دهد، محلة ولیعصر که به لحاظ مفاهیم شهرسازی، وضعیت مناسبتری نسبت به دو محلة دیگر دارد، براساس مولفه­های اجتماعی، چون سبک زندگی و سرمایة اجتماعی، آمارهای بیشتری به خود را ثبت کرده است. برگزاری دورهمی­های متعدد در زمان گسترش کرونا، در  این محله، و عدم رعایت پروتکل­های اجتماعی از جمله مواردی است که می­تواند مفسر آمارهای رسمی مرکز مانیتورینگ بیمارستانها باشد. بنابراین بررسی وضعیت تاب­آوری محله­ها در برابر کرونا نشان می­دهد که تمامی سنجه­های مربوط به مؤلفه­های کالبدی- فضایی، عملکردی و اجتماعی- اقتصادی، باید بصورت توأمان در درون بافت محله و نیز زندگی روزانة ساکنین رعایت گردد. براین اساس رعایت مولفه­های مکانی باید بصورت بلند مدت پس از ظهور بیماری کرونا، مورد توجه قرار گیرد. اما در طول بیماری کرونا، قاعدتاً مؤلفه­های روانی و درمانی است که موجبات کاهش، مرگ و میر ناشی از بیماری می­گردد. هرچند باید به این نکته توجه داشت که زیرساخت­های سالم در یک محله، از جمله پراکنش متناسب کاربری­ها همچون کاربری­های پارک و فضای سبز، ورزشی و درمانی که امکان استفاده مستقیم و یا غیرمستیقم را در انطباق با شرایط رخ داده دارد. همچنین نسبت مناسب مساحت فضای سبز، آبی و باز در سطح محله، استانداردسازی تراکم ساختمانی و تمامی مواردی که در ادبیات پژوهش اشاره گردید، می­تواند در زمان رخداد همه­گیری، به مؤلفه­های درمانی و روانی کمک نماید و زندگی ساکنین را تسهیل بخشد. بنابراین رویکرد سلامت­محور، بایستی به عنوان رویکرد غالب در حوزة طراحی محیط در نظر گرفته شود.

 

مولفه های موثر بر همه گیری	محله قراملک		محله مقصودیه		شهرک ولیعصر
زیست مکان	0.27		0.22		0.11
زیست روان	0.15	0.04	0.01	0.01	0.15	0.04
زیست پزشکی	0.32		0.07		0.32
جمع کل	0.064		0.055		0.041
میزان مرگ و میر رسمی کرونا تا فروردین 1399	6		3		4
میزان مرگ و میر رسمی کرونا تا خرداد 1401- نفر	33		21		24

 

آمارهای رسمی مأخوذه از معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال 1402، نشان می­دهد که تا فروردین 1399، آمار فوتی­های ناشی از بیماری کرونا در سه محلة قراملک، مقصودیه و ولیعصر به ترتیب 6، 3 و 4 نفر می­باشد که این آمار تا خرداد 1401 به 33، 21 و 24 نفر افزایش یافته است. با توجه به آنچه در فصل اول پژوهش حاضر ذکر گردید، با توجه به ناشناخته­بودن بیماری در بدو ظهور و سیاست­های کلی کشور در نادیده­انگاری بیماری و تأخیر در اعلام عمومی ورود همه­گیری کرونا به کشور و برقراری قرنطینة فراگیر، آمارهای اولیة تعداد مرگ و میر ناشی از بیماری جای تفکر و تأمل دارد و شاید ملاک و معیار مناسبی جهت انجام پژوهش علمی نباشد. براین اساس آمار رسمی خرداد 1399، مورد استفاده قرار نمی­گیرد. از دیگر سوی، محرمانه­بودن اطلاعات و عدم همکاری سازمان­های ذی­مدخل در ارائة آمارهای رسمی و تفصیلی براساس محله و مناطق، یکی دیگر از محدودیت­های این پژوهش بود که خوشبختانه با مکاتبات انجام گرفته از طرف دانشگاه هنر اسلامی تبریز، این مهم محقق گردید. آنچه در مصاحبه با کادر درمان مراکز و بیمارستان­های هدف مقابله با بیماری کرونا در سه محله مشارالیه و حوزة بلافصل آن استدلال گردید، وجود درصد قابل قبولی از خطا در آمارهای اعلام شده است. به این دلیل که بسیاری از افراد از مراجعه به مراکز درمانی امتناع می­نمودند و یا از ارائه آدرس ثبتی دقیق خود به این دلیل که ممکن است از دیدگاه جامعه طرد شده و یا مغضوب حمایت خانواده قرار گیرند، اجتناب می­نمودند. براین اساس با در نظر گرفتن درصد خطا در آمارهای رسمی، نهایتا آمار مربوط به خرداد 1401 اخذ گردید و ملاک عمل در این پژوهش قرار گرفت.  

نمودار 1: داده­های نرمال شده سه مولفه سلامت زیستی در سه محلة شهر تبریز	نمودار 2: قیاس تطبیقی سلامت زیستی و آمار مرگ و میر سه محلة شهر تبریز

 

 

از نمودار 2، چندین مورد قابلیت استنتاج داد. نخست، محلة قراملک علیرغم اینکه در نگاه اول پیش از آزمون پژوهش، تصور می­شد که نسبت به دو محلة دیگر از قدمت کمتر، نظم انتزاعی و شاکلة ساختاری کالبدی پایین­تر، سطح اقتصادی و همزیستی اجتماعی کمتری نسبت به دو محلة دیگر برخوردار است و بالتبع می­تواند عاملی برای سلامت زیستی پایین در مواجهه با همه­گیری باشد براساس آمارها، اینگونه نیست و آمارها سلامت زیستی این محله را در قیاس با دو محلة دیگر، در وضعیت بهتری نشان می­دهند. براین اساس این محله از نظر سلامت روانی بالاترین و به لحاظ سلامت مکانی وضعیت بهتر و برابر با محلة ولیعصر را دارد. باید به این نکته توجه داشت، اقدامات مؤثر فراگیری در تمامی محله­های شهر تبریز و با تمرکز بر محله­های محروم همچون قراملک به انجام رسید و این خود عامل مهمی در وضعیت مطلوب این محله به لحاظ پزشکی دارد. براساس نمودار 2، محلة مقصودیه دارای پایین­ترین آمار مرگ میزان سلامت زیستی براساس سنجه­های زیست مکان، روان و پزشکی می­باشد. این محله با سلامت زیستی 0.021 نسبت به دو محلة دیگر از نُرم کمتری برخوردار بوده است. با این حال نسبت میانگین هندسی سلامت زیستی به میزان نفرات مرگ و میر در نمودار 3، نشان داده شده است. 

نمودار 3: نسبت میانگین هندسی سلامت زیستی به میزان نفرات مرگ و میر در سه محلة شهر بریز

این نمودار، نشان می­دهد که محلة مقصودیه در نهایت نسبت به دو محلة دیگر در زمان همه­گیری بیماری کرونا، بهتر عمل کرده است. این محله دارای بیشترین میانگین هندسی سلامت زیستی به میزان نفرات مرگ و میر بوده و براین اساس می­توان این محله را در مجموع محلة تاب­آورتر در برابر همه­گیری قلمداد نمود. 

ملاحظات اخلاقی: **این مقاله برگرفته از رسالة مقطع دکتری تخصصی شهرسازی اسلامی در دست انجامِ نویسندة اول به راهنمایی نویسندگان دوم و سوم در دانشکدة معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز با عنوان «تبیین الگوارة سلامت زیستی محله در شهر ایرانی- اسلامی در شرایط پساکرونا؛ نمونه موردی شهر تبریز» است. ***اين اثر تحت حمايت مادی صندوق حمايت از پژوهشگران و فناوران کشور INSF)) برگرفته شده از طرح شماره «۴01۴1۴۷» انجام شده است. 

پیروی از اصول اخلاق پژوهش: در مطالعه حاضر فرم­های رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنی­ها تکمیل شد.

حامی مالی: هزینه­های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.  

تعارض منافع: بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

 

References:

 

Bustamante Gabriela, Guzman Viveka, Kobayashi Lindsay C., Finlay Jessica. 2022. Mental health and well-being in times of Covid-19: A mixed-methods study of the role of neighborhood parks, outdoor spaces, and nature among US older adults, Health and Place Journal, 76 )2022) 102813, https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2022.102813

Chalmers, V. 2020. England’s North-South Covid -19 divide: Only EIGHT of the country’s 50 worst-hit authorities are in the south, official data reveals. Mail Online July 2. https://www.dailymail.co.uk/news/article-8482749/Englands-North-South- Covid -19- divide-EIGHT-50-worst-hit-authorities-south.html.

Chen Xi, Zou Yuchun, Gao Haiyan. 2021. Role of neighborhood social support in stress coping and psychological wellbeing during the Covid -19pandemic: Evidence from Hubei, China, Health and Place Journal, 69 )2021) 102532, https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2021.102532

Daras, K., Rose, Alexiou A., Tanith, R.C., Buchan, I., Taylor-Robinson, D., Barr, B. 2020. How does vulnerability to Covid -19 vary between communities in England? Developing a small area vulnerability index (SAVI) (July 13, 2020). Available at SSRN. https://doi.org/10.2139/ssrn.3650050.

Dean, N., Dong, G., Piekut, A., Pryce, G., 2019. Frontiers in Residential Segregation: understanding neighbourhood boundaries and their impacts. Tijdschr. Econ. Soc. Geogr. 110 (3), 271–288.

Dehghan A. 2007. One hundred and fifty topics from verses of Quran and Ahl al-Bayt hadiths, Vol 3, Tehran, Markaz Farhangi Darshayi az Quran ]In Persian[

Derks, J., Giessen, L., Winkel, G. 2020. Covid -19-induced visitor boom reveals the importance of forests as critical infrastructure. For. Policy Econ 118, 102253. https://doi.org/10.1016/J.FORPOL.2020.102253.

Dzhambov, A.M., Lercher, P., Browning, M.H.E.M., Stoyanov, D., Petrova, N., Novakov, S., Dimitrova, D.D. 2021. Does greenery experienced indoors and outdoors provide an escape and support mental health during the Covid -19 quarantine? Environ. Res. 196, 110420. https://doi.org/10.1016/j. envres.2020.110420.

Finlay, J.M., Kler, J.S., O’Shea, B.Q., Eastman, M.R., Vinson, Y.R., Kobayashi, L.C. 2021a. Coping during the Covid -19 pandemic: a qualitative study of older adults across the United States. Front. Public Health 9, 323. https://doi.org/10.3389/ FPUBH.2021.643807/BIBTEX.

Finlay, J.M., Meltzer, G., Cannon, M., Kobayashi, L.C. 2021b. Aging in place during a pandemic: neighborhood engagement and environments since the Covid -19 pandemic onset. Gerontologist. https://doi.org/10.1093/GERONT/GNAB169.

Freyduni A. 2006. Nahj al fasahe, Vol4, Qom, Entesharat Helm ]In Persian[

Han, Y., Yang, L., Jia, K., Li, J., Feng, S., Chen, W., et al. (2021). Spatial distribution characteristics of the Covid -19 pandemic in Beijing and its relationship with environmental factors. Science of the Total Environment, 761, Article 144257.

Harris, Richard. 2020. Exploring the neighbourhood-level correlates of Covid-19 deaths in London using a difference across spatial boundaries method, Health & Place journal 66 (2020) 102446, https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2020.102446

Huang, R., Xia, J., Chen, Y., Shan, C., & Wu, C. (2020). A family cluster of SARS-CoV-2 infection involving 11 patients in Nanjing, China. The Lancet Infectious Diseases, 20 (5), 534–535. Hui, D. S., Azhar, E. I., Madani, T. A., Ntoumi, F., Kock, R., Dar, O., et al. (2020). The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health—the latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. International Journal of Infectious Diseases, 91, 264–266.

Hu, M., Roberts, J. D., Azevedo, G. P., & Milner, D. (2020). The role of built and social environmental factors in Covid -19 transmission: A look at America’s capital city. Sustainable Cities and Society, Article 102580.

Jait H. Kufa, the birth of the Islamic city, translated by Sarv ghadam AH, Mashhad, Astan Ghods Razavi ]In Persian[

Jalali, S. F., Ghassemzadeh, M., Mouodi, S., Javanian, M., Kani, M. A., Ghadimi, R., et al. (2020). Epidemiologic comparison of the first and second waves of coronavirus disease in Babol, North of Iran. Caspian Journal of Internal Medicine, 11(Suppl 1), 544. Kang, D., Choi, H., Kim, J.-H., & Choi, J. (2020). Spatial epidemic dynamics of the Covid -19 outbreak in China. International Journal of Infectious Diseases, 94, 96–102. https://doi.org/10.1016/j.ijid.2020.03.076 

Kaya, ¨O, Alemdar, K. D., & Çodur, M. Y. (2020). A novel two stage approach for electric taxis charging station site selection. Sustainable Cities and Society, 62, Article 102396. Khavarian-Garmsir, A. R., Sharifi, A., & Moradpour, N. (2021). Are high-density districts more vulnerable to the Covid -19 pandemic? Sustainable Cities and Society, 70. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.102911

Ketabollahi, K. (2023). The city and the corona pandemic; Examining the social and spatial consequences of urban measures related to health. Interdisciplinary studies in architecture and urbanism development, 2(1), 7-22. doi: 10.30495/jisaud.2023.1985226.1065 ]In Persian[

Ketabollahi, K and Molaei A. 2022. Explaining Islamic Rules and Ethics in the Process of Acquiring Lands in an Islamic City, Journal of Urban and Regional Development Planning, Volume 6, Issue 18, Pages 131-164, doi: 10.22054/urdp.2022.60412.1319 ]In Persian[

Ketabollahi K and Nejad Ebrahimi A. The Role of Culture of Islamic Sects in the Social Cohesion of Historical Neighborhoods- Case Study: Sartpuleh Neighborhood of Sanandaj, Journal of Urban and Regional Development Planning, Volume 7, Issue 21, Pages 161-191, doi: 10.22054/urdp.2022.65268.1401 ]In Persian[

ketabollahi K, Mirgholami M, Doostvandi M. Investigating the Intervention Plans of Urban Development from the Perspective of Islamic Jurisprudence. pos 2023; 5 (2) :205-224
URL: http://psp.modares.ac.ir/article-42-60431-fa.html ]In Persian[

Ketabollahi K and Mirgholami M. 2021. Healthy city, comparative analogy, the view of Hakim Bu Ali Sina and contemporary western thinkers, 7th National Conference on Management Studies in Human Sciences, Tehran ]In Persian[

Ketabollahi K, Ramezani M and Mirgholami M. 2021. Investigating the effects of the Covid-19 disease on household livelihoods and innovations in the post-covid period: the separated urban areas of Sanandaj, The first international conference on social capital and resilience, University of Tehran, Tehran ]In Persian[

Ketabollahi K, Mirgholami M, Shahbazi Y. Rethinking the Concept of Biological Health of the Contemporary Iranian-Islamic Neighborhood in the Post-Corona Era. CIAUJ 2022; 7 (2) :77-98
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-401-fa.html  ]In Persian[

Lak Azadeh, Hakimian Pantea, Sharif Ayyoob. 2021. An evaluative model for assessing pandemic resilience at the neighborhood level: The case of Tehran, Sustainable Cities and Society Journal, 75 )2021) 103410, https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.103410

Lambert, A., Vlaar, J., Herrington, S., Brussoni, M. 2019. What is the relationship between the neighbourhood built environment and time spent in outdoor play? A systematic review. Int. J. Environ. Res. Publ. Health 16, e3840. https://doi.org/ 10.3390/ijerph16203840.

Larson, L.R., Mullenbach, L.E., Browning, M.H.E.M., Rigolon, A., Thomsen, J., Metcalf, E. C., Reigner, N.P., Sharaievska, I., McAnirlin, O., D’Antonio, A., Cloutier, S., Helbich, M., Labib, S.M. 2022. Greenspace and park use associated with less emotional distress among college students in the United States during the Covid -19 pandemic. Environ. Res. 204, 112367. https://doi.org/10.1016/J. ENVRES.2021.112367. 

Lesser, I.A., Nienhuis, C.P. 2020. The impact of Covid-19 on physical activity behavior and well-being of canadians. Int. J. Environ. Res. Publ. Health 17. https://doi.org/ 10.3390/ijerph17113899.

Levinger, P., Cerin, E., Milner, C., Hill, K.D. 2021. Older people and nature: the benefits of outdoors, parks and nature in light of Covid -19 and beyond– where to from here? Int. J. Environ. Health Res. https://doi.org/10.1080/09603123.2021.1879739.

Mitra Raktim, Moore Sarah A., Gillespie Meredith, Faulkner Guy, Vanderloo Leigh M., Chulak-Bozzer Tala, Rhodes Ryan E., Brussoni Mariana, Tremblay Mark S. 2020. Healthy movement behaviours in children and youth during the Covid-19 pandemic: Exploring the role of the neighbourhood environment, Health & Place journal, 65 (2020) 102418, https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2020.102418

Moore, S.A., Faulkner, G., Rhodes, R.E., Brussoni, M., Chulak-Bozzer, T., Ferguson, L.J., Mitra, R., O’Reilly, N., Spence, J.C., Vanderloo, L.M., Tremblay, M.S. 2020. Impact of the Covid -19 virus outbreak on the movement and play behaviours of Canadian children and youth: a national survey. Int. J. Behav. Nutr. Phys. Activ. 17, 85. https://doi.org/10.1186/s12966-020-00987-8

Naghi Zadeh M. 2008. Islamic City and Architecture, Vol 1, Isafahan, Entesharat Mani ]In Persian[

O’Donnell James, ´ardenas Diana, Orazani Nima, Evans Ann, Reynolds Katherine J. 2022. The longitudinal effect of Covid -19 infections and lockdown on mental health and the protective effect of neighbourhood social relations, Social Science & Medicine Journal, 297 (2022) 114821, https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2022.114821

Rocklӧv, J., Jӧdin, H. 2020. High population densities catalyse the spread of Covid -19. J. Trav. Med. 27 (3) https://doi.org/10.1093/jtm/taaa038.

Saremi H and Ghazaei, M. 2021. Examining the role of selective segregation in the formation of neighborhoods with emphasis on Islamic, Iranian and Western ideas, Danesh Shahrsazi, 5(4), 325-343. doi: 10.22124/upk.2021.16199.1439 ]In Persian[ 

Tabari M. Tabari History, translated by Payande A, Tehran, Entesharat Asatir ]In Persian[

World Health Organization. 2020. Coronavirus disease (Covid-19) pandemic: WHO characterizes Covid -19 as a pandemic. Retrieved 23 May 2020, from. https://www. who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/events-as-they-happen. Xu, Z., Shi, L., Wang, Y., Zhang, J., Huang, L., Zhang, C., et al., 2020. Pathological findings of Covid -19 associated with acute respiratory distress syndrome. Lancet Respir. Med. 8 (4), 420–422.

Zhou, P., Yang, X.-L., Wang, X.-G., Hu, B., Zhang, L., Zhang, W., et al. (2020). A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin. Nature, 579(7798), 270–273.

Public Health England. 2020. Disparities in the Risk and Outcomes of Covid -19. Public Health England, London.

Zhang, X.N., Wang, W.W., Harris, R., Leckie, G. 2020. Analysing inter-provincial urban migration flows in China: A new multilevel gravity model approach. Migration Studies 8 (1), 19–42.

Zhang Xiaomeng, Sun Ziwen, Ashcroft Thulani, Dozier Marshall, Ostrishko Kayla, Krishan Prerna, McSwiggan Emilie, Keller Mark´eta and Douglas Margaret. 2022. Compact cities and the Covid -19 pandemic: Systematic review of the associations between transmission of Covid-19 or other respiratory viruses and population density or other features of neighbourhood design, Health and Place Journal, 76 )2022) 102827, https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2022.102827