تحلیلی بر توسعه پایدار اجتماعی مناطق شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی (موردمطالعه: مناطق 5گانه شهر ارومیه)
میرنجف موسوی
1
(
استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
)
نیما بایرام‌زاده
2
(
کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
)
سجاد امیدوارفر
3
(
کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
)
زکیه علیزاده
4
(
کارشناسی‌ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
)
کلید واژه: سرمایه اجتماعی, پایداری اجتماعی, توسعه پایدار, ارومیه,
چکیده مقاله :
امروزه به دلیل افزایش جمعیت شهرنشینی و پیرو آن ایجاد مسائل و مشکلات جدید همواره لزوم توجه به توسعه پایدار اجتماعی را روز به روز بیشتر نمایان می‌کند علی الخصوص با توجه به اتفاقات اخیر نظیر بیماری ویروس کرونا که باعث شکل‌گیری نوعی جدید از شهرنشینی شده است. هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر توسعه پایدار اجتماعی مناطق شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی در مناطق 5 گانه شهر ارومیه می‌باشد. پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی می‌باشد. جمع‌آوری اطلاعات به دو صورت کتابخانهای و برداشت میدانی صورت گرفته است. ابزار گردآوری داده‌ها به چند صورت: مشاهده، پرسشنامه(تشکیل ماتریس) و فیش‌برداری می‌باشد. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات گردآوری‌شده به‌صورت کمی و از طریق روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه‌ی دیمتل (DEMATEL) و روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره روش اولویت ترتیبی (OPA) صورت گرفته است. در جهت گردآوری داده‌های پژوهش از 10 نفر متخصصین امر به صورت هدفمند و مستقر در محدوده موردمطالعه استفاده گردیده است. یافته‌های این پژوهش نشانگر این است که با توجه به مدل دیمتل، معیار عدالت فضایی با مقدار (D) 344/4 تأثیرگذارترین معیار، معیار سرمایه اجتماعی با مقدار (R) 596/4 تأثیرپذیرترین معیار و معیار سرمایه اجتماعی با مقدار (D+R) 295/8 بیشترین ارتباط را با سایر معیارها به دست آورده است همچنین دو معیار عدالت فضایی و انسجام اجتماعی به عنوان علت و معیارهای هویت و حس تعلق، ایمنی و امنیت، کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی به عنوان معلول می‌باشند. همچنین نتایج مدل OPA نشانگر این است که معیار سرمایه اجتماعی رتبه اول را در رتبه‌بندی معیارها کسب نموده است. همچنین در رتبه‌بندی مناطق 5 گانه شهر ارومیه نیز منطقه 4 ارومیه رتبه اول و منطقه 2 ارومیه رتبه پنجم را کسب نموده است.
چکیده انگلیسی :
Today, due to the increase in the urbanization population and the subsequent creation of new issues and problems, the need to pay attention to sustainable social development is becoming more and more visible, especially considering recent events such as the Coronavirus disease, which has caused the formation of a new type of urbanization. The main goal of this research is to analyze the sustainable social development of urban areas with an emphasis on social capital in the 5 regions of Urmia. The current research is based on the practical purpose and descriptive method. Data collection has been done in two ways: library and field collection. The data collection tool is in several ways: observation, questionnaire (formation of the matrix), and data collection. The collected information has been quantitatively analyzed through the DEMATEL multi-criteria decision-making methods and the ordinal priority method (OPA) multi-criteria decision-making methods. In order to collect the data for the research, 10 experts have been used purposefully and based on the studied area. The findings of this research show that according to the DEMATEL model, the spatial justice criterion with the value (D) of 4.344 is the most effective criterion, the social capital criterion with the value of (R) of 4.596 is the most effective criterion and the social capital criterion with the value of (D+R) 8.295 has obtained the most correlation with other criteria, also two criteria of spatial justice and social cohesion as the cause and the criteria of identity and sense of belonging, safety, and security, quality of life and social capital as the disability. Also, the results of the OPA model indicate that the criterion of social capital has won first place in the ranking of criteria. Also, in the ranking of the 5 regions of Urmia, Region 4 of Urmia has gained the first rank, and Region 2 of Urmia has gained the fifth rank.
Journal Research and Urban Planning ISSN (Print): 2228-5229 - ISSN (Online): 2476-3845
|
Spring 2021. Vol 12. Issue 44 |
Research Paper
An analysis of the sustainable social development of urban areas with an emphasis on social capital (Case study: 5 Regions of Urmia)
Abstract Today, due to the increase in the urbanization population and the subsequent creation of new issues and problems, the need to pay attention to sustainable social development is becoming more and more visible, especially considering recent events such as the Coronavirus disease, which has caused the formation of a new type of urbanization. The main goal of this research is to analyze the sustainable social development of urban areas with an emphasis on social capital in the 5 regions of Urmia. The current research is based on the practical purpose and descriptive method. Data collection has been done in two ways: library and field collection. The data collection tool is in several ways: observation, questionnaire (formation of the matrix), and data collection. The collected information has been quantitatively analyzed through the DEMATEL multi-criteria decision-making methods and the ordinal priority method (OPA) multi-criteria decision-making methods. In order to collect the data for the research, 10 experts have been used purposefully and based on the studied area. The findings of this research show that according to the DEMATEL model, the spatial justice criterion with the value (D) of 4.344 is the most effective criterion, the social capital criterion with the value of (R) of 4.596 is the most effective criterion and the social capital criterion with the value of (D+R) 8.295 has obtained the most correlation with other criteria, also two criteria of spatial justice and social cohesion as the cause and the criteria of identity and sense of belonging, safety, and security, quality of life and social capital as the disability. Also, the results of the OPA model indicate that the criterion of social capital has won first place in the ranking of criteria. Also, in the ranking of the 5 regions of Urmia, Region 4 of Urmia has gained the first rank, and Region 2 of Urmia has gained the fifth rank.
|
Received Accepted: 2019/12/17 PP:
Keywords: Sustainable Development, Social Sustainability, Social Capital, Urmia.
|
Use your device to scan and read the article online
|
Citation:
DOI: 10.30495/jupm.2020.3969
|
Extended Abstract
Introduction
Until recently, social sustainability indicators have not received much attention in the literature. So that its indicators are not well understood and this makes it somewhat difficult to monitor the design and implementation of sustainability projects. Therefore, examining and identifying the concept and dimensions of social sustainability is of great importance. In this regard, the city of Urmia, as one of the cities of West Azerbaijan province, has had a high population growth rate in recent decades. According to the statistics of the Iran Statistics Center, the population of this city has increased from 67,605 people in 1335 to 736,224 people in 1395 which indicates a population growth rate of 9.89. Considering this high rate of urban population growth, it can be said that the increasing trend of unbalanced development in the five regions of this city is very evident. Therefore, appropriate and correct planning as well as justice-oriented based on sustainable development in the studied area seems very necessary. Therefore, the main goal of this research is to analyze the sustainable social development of urban areas with an emphasis on social capital in the 5 regions of Urmia City, and while evaluating the situation, solutions are provided to improve it. The difference between this research and other research is the data and research method, so the regions of Urmia have changed from four regions to five regions.
Methodology
The current research is based on the practical purpose and descriptive method. Data collection has been done in two ways: library and field collection. The data collection tool is in several ways: observation, questionnaire (formation of the matrix), and data collection. At first, libraries and scientific articles were used to collect documentary information, and then a field survey of the studied area was done. The collected information has been quantitatively analyzed through the DEMATEL multi-criteria decision-making methods and the ordinal priority method (OPA) multi-criteria decision-making methods. The purpose of this method is to weigh the criteria and rank the options based on the linear optimization model. Another advantage of this method is that experts only comment on features and options for which they have sufficient knowledge and experience. In order to evaluate these models, 10 experts (city managers, municipal experts, academics in the field of urban planning, geography and urban planning and land use) have been used in a targeted manner and based on the studied area, who have sufficient familiarity with these areas, so that One matrix for Dimetal model and then one matrix for OPA model has been designed and filled by experts.
Results and discussion
The findings of this research show that according to the DEMATEL model, the spatial justice criterion with the value (D) of 4.344 is the most effective criterion, the social capital criterion with the value of (R) of 4.596 is the most effective criterion and the social capital criterion with the value of (D+R) 8.295 has obtained the most correlation with other criteria, also two criteria of spatial justice and social cohesion as the cause and the criteria of identity and sense of belonging, safety, and security, quality of life and social capital as the disability. In general, the measure of social capital affects social cohesion and safety and security, the measure of social cohesion affects social capital, safety and security, and quality of life, the measure of identity and sense of belonging affects social capital, the measure of safety and security affects capital affects social and social cohesion, the measure of spatial justice affects all measures, and finally the measure of quality of life affects social capital. Also, the results of the OPA model indicate that the social capital criterion ranks first, the safety and security criterion ranks second, and the quality of life criterion ranks third, The criterion of spatial justice has ranked fourth, the criterion of social cohesion has ranked fifth, and the criterion of identity and sense of belonging has ranked sixth in the ranking of criteria. Also, in the ranking of the 5 regions of Urmia City, Urmia Region 4 ranked first, Urmia Region 1 ranked second, Urmia Region 3 ranked third, Urmia Region 5 ranked fourth and Urmia Region 2 ranked fifth. The reason for the superiority of Region 4 can be found in the high level of social capital and identity and sense of belonging, so this region of Urmia is one of the historical regions of this city, which has a long history and on the other hand, the reason for the low ranking of region 2 can be attributed to the presence of marginal settlements, the low quality of life and the immigration of this region.
Conclusion
Today, due to the increase in the urbanization population and the subsequent creation of new issues and problems, the need to pay attention to sustainable social development is becoming more and more visible, especially considering recent events such as the Coronavirus disease, which has caused the formation of a new type of urbanization. Therefore, urban management should always adopt appropriate policies and decisions based on current issues in order to take steps regarding the sustainable development of cities. the results of the OPA model indicate that the criterion of social capital has won first place in the ranking of criteria. Also, in the ranking of the 5 regions of Urmia, Region 4 of Urmia has gained the first rank, and Region 2 of Urmia has gained the fifth rank.
مقاله پژوهشی
تحلیلی بر توسعه پایدار اجتماعی مناطق شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی
(موردمطالعه: مناطق 5گانه شهر ارومیه)
چکیده امروزه به دلیل افزایش جمعیت شهرنشینی و پیرو آن ایجاد مسائل و مشکلات جدید همواره لزوم توجه به توسعه پایدار اجتماعی را روز به روز بیشتر نمایان می‌کند علی الخصوص با توجه به اتفاقات اخیر نظیر بیماری ویروس کرونا که باعث شکل‌گیری نوعی جدید از شهرنشینی شده است. هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر توسعه پایدار اجتماعی مناطق شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی در مناطق 5 گانه شهر ارومیه می‌باشد. پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی می‌باشد. جمع‌آوری اطلاعات به دو صورت کتابخانهای و برداشت میدانی صورت گرفته است. ابزار گردآوری داده‌ها به چند صورت: مشاهده، پرسشنامه(تشکیل ماتریس) و فیش‌برداری می‌باشد. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات گردآوری‌شده به‌صورت کمی و از طریق روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه‌ی دیمتل (DEMATEL) و روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره روش اولویت ترتیبی (OPA) صورت گرفته است. در جهت گردآوری داده‌های پژوهش از 10 نفر متخصصین امر به صورت هدفمند و مستقر در محدوده موردمطالعه استفاده گردیده است. یافته‌های این پژوهش نشانگر این است که با توجه به مدل دیمتل، معیار عدالت فضایی با مقدار (D) 344/4 تأثیرگذارترین معیار، معیار سرمایه اجتماعی با مقدار (R) 596/4 تأثیرپذیرترین معیار و معیار سرمایه اجتماعی با مقدار (D+R) 295/8 بیشترین ارتباط را با سایر معیارها به دست آورده است همچنین دو معیار عدالت فضایی و انسجام اجتماعی به عنوان علت و معیارهای هویت و حس تعلق، ایمنی و امنیت، کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی به عنوان معلول می‌باشند. همچنین نتایج مدل OPA نشانگر این است که معیار سرمایه اجتماعی رتبه اول را در رتبه‌بندی معیارها کسب نموده است. همچنین در رتبه‌بندی مناطق 5 گانه شهر ارومیه نیز منطقه 4 ارومیه رتبه اول و منطقه 2 ارومیه رتبه پنجم را کسب نموده است.
|
تاریخ دریافت: 17/05/1398 تاریخ پذیرش: 06/10/1398 شماره صفحات: 74- 55
واژههای کلیدی: توسعه پایدار، پایداری اجتماعی، سرمایه اجتماعی، ارومیه. |
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
|
استناد:
DOI:
مقدمه:
امروزه راه رسیدن به اهداف پایدار توسط سیاست‌های عمومی ملی و منطقه‌ای اداره می‌شود(Ghalehteimouri et al, 2023: 151) بنابراین بررسی و ارزیابی توسعه‌یافتگی جوامع شهری همیشه از اهداف سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان منطقه‌ای و ملی بوده است(Gupta & Nilsson, 2017). طبق تعریف کمسیون اروپایی (2006)، پایداری شهری به عنوان چالشی در حل مسائل و مشکلات شهرها و همچنین مشکلات ناشی از وجود شهرها تعریف‌شده است که خود این شهرها راه‌حل‌های بالقوه بسیاری را در ارتباط با این مشکلات ارائه می‌دهند. ازاین‌رو، شهر پایدار، شهری است که جریان انرژی و منابع فراتر از ظرفیت زیست‌محیطی شهر نباشد و دستیابی به توسعه اقتصادی، اجتماعی و کالبدی به‌صورت مداوم امکان‌پذیر باشد(Marsusi & Khazaei, 2014: 22). زمانی توسعه پایدار اجتماعی در شهرها به وجود می‌آید که نظام‌ها، فرآیندها، ساختارها و روابط به‌صورت فعالانه ظرفیت‌های امروزی و نسل‌های آینده را به‌منظور ایجاد بهبود و پیشرفت و قابل زیست بودن جامعه شهری را حمایت کند(Barron & Gauntlet, 2002:3). در واقع توسعه بایستی نشان دهد که مجموع نظام اجتماعی هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی و همچنین و خواسته‌های افراد و گروه‌های اجتماعی در داخل نظام از وضعیت نامطلوب زندگی گذشته خارج گشته و به سمت حالت یا وضعی از زندگی که از نظر مادی و معنوی بهتر است حرکت کند(12. Gudarzvand Chegini, 2013: 215).
پایداری اجتماعی به عنوان یک بعد جدایی‌ناپذیر از هر مداخله شهری مطرح‌شده است. اندیشمندانی چون Chan & Lee, 2008- Dempsey et al, 2011- Kohon, 2018- Shirazi & Keivani, 2019 و دیگران بر ضرورت پیشبرد اولویت‌های اجتماعی در توسعه شهری برای اطمینان از شناخت صریح نیازها و دغدغه‌های انسانی تأکید می‌کنند. نفوذ این تفکر از طریق اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد و برنامه‌های خاص مانند مدیریت تحولات اجتماعی یونسکو به بالاترین سطح جهانی رسیده است که در آن اهداف شامل شمول اجتماعی، ریشه‌کنی فقر شدید، کاهش نابرابری‌ها و همچنین تصمیم‌گیری فراگیر و مشارکتی است(Sugandha et al, 2022: 1). این موضوع یک موضوع حیاتی در مورد آینده انسان‌ها است و همچنین در میان تمام اهداف توسعه پایدار، توسعه اجتماعی پایدار نقشی حیاتی در دستیابی به این هدف ایفا می‌کند(Feng et al, 2022: 1). بسیاری از تعاریف پایداری اجتماعی بر مشارکت جامعه و برابری اقتصادی به عنوان عوامل اصلی تعیین‌کننده پایداری اجتماعی تمرکز دارند(Murphy, 2012: 15- Opp, 2017: 286). به‌طوری‌که امروزه با گسترش محیط‌های شهری پیامدهای قابل‌توجهی برای پایداری اجتماعی به وجود آمده است و اغلب منجر به تمرکز محرومیت‌های اقتصادی در برخی محله‌ها و جوامع محلی شده است. این محرومیت‌های اقتصادی، طرد اجتماعی و سیاسی را تشدید می‌کند که باعث ایجاد فقر می‌شود (Patel and Shah, 2021: 145) و باعث گسترش نابرابری در سطح جهانی شده است(Mongey et al., 2021; Palomino et al., 2020).
امروزه سیاست‌های سنتی و برنامه‌ریزی بالا به پایین راه‌حل مناسبی برای مشکلات پایداری اجتماعی نبوده و بالعکس گاهی اوقات افراد را از محل سکونت خود دور می‌کنند و دسترسی آن‌ها را به منابعی مانند غذای مقرون‌به‌صرفه، اشتغال و همبستگی محدودتر می‌کنند(Durizzo et al., 2021). پاسخ دیگر نیز، نوع خاصی از اقدامات اجتماعی بوده است که توسط دولت الهام گرفته و تأمین مالی می‌شود. با این حال، به ندرت به گروه‌های اجتماعی این قدرت داده می‌شود که انتخاب کنند چگونه باید مشارکت کنند، چگونه منابع باید تخصیص داده شوند، یا چگونه تصمیم‌های کلیدی باید اتخاذ شوند(Ziafati Bafarasat & Oliveira, 2023: 1). در این راستا شهر ارومیه به عنوان یکی از شهرهای استان آذربایجان غربی که دارای نرخ رشد جمعیت بالایی در دهه‌های اخیر بوده است به صورتی که طبق آمار مرکز آمار ایران جمعیت این شهر از 67605 نفر در سال 1335 به 736224 نفر در سال 1395 رسیده است که نشانگر نرخ رشد جمعیتی 89/9 می‌باشد. با توجه به این نرخ بالای افزایش جمعیت شهری، می‌توان گفت روند افزایشی توسعه نامتعادل در مناطق پنج‌گانه این شهر بسیار مشهود است. ازاین‌رو برنامه‌ریزی‌های مناسب و صحیح و همچنین عدالت محور مبتنی بر توسعه پایدار در محدوده موردمطالعه بسیار ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر توسعه پایدار اجتماعی مناطق شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی در مناطق 5 گانه شهر ارومیه می‌باشد که ضمن ارزیابی وضعیت در جهت ارتقاء آن راهکارهایی ارائه می‌گردد. از وجه تمایز این پژوهش با سایر پژوهش‌ها می‌توان به داده‌ها و روش پژوهش بروز اشاره کرد به‌طوری‌که مناطق ارومیه از چهار منطقه به پنج منطقه تغییریافته است.
پیشینه و مبانی نظری تحقیق:
توسعه به عنوان یکی از مهم‌ترین واژگان در ادبیات پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی به‌کرات مورد تحلیل و تبیین قرارگرفته است (Garbie, 2016: 4). مفهوم توسعه پایدار در سال 1972 در کنفرانس توسعه پایدار در استکهلم سوئد به‌کاربرده شد. و همچنین در سال 1987 در کنفرانس جهانی محیط‌زیست و توسعه سازمان ملل، در گزارش برانتلند با عنوان آینده مشترک ما تعریف شد که نیازهای کنونی، بدون از بین بردن توانایی‌های نسل‌های آینده برآورده گردد(Tosun, 2001: 289). توسعه زمانی پایدار است که از نظر اقتصادی ماندگار باشد، از نظر اجتماعی مقبول و از نظر محیط زیستی صحیح. زیرا هر فعالیتی که به‌وسیله انسان‌ها انجام می‌شود (اجتماعی) غالباً به انگیزه سود و درآمد است (اقتصادی) که در طبیعت و با استفاده از منابع طبیعی صورت می‌گیرد(Roustayi et al, 2020: 222) و از لحاظ کالبدی، تغییراتی می‌باشد که در کاربری اراضی و سطوح تراکم برای رفع نیاز ساکنین شهر در زمینه حمل‌ونقل، مسکن غذا و اوقات فراغت به وجود می‌آید(Akbari Riyabi & Soflae, 2023: 3). مفاهیم توسعه پایدار بر رهیافت‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی یا تلفیقی از آن‌ها می‌باشد. برخی از تعاریف اقتصادی به‌صورت عمده بر جنبه‌های فیزیکی توسعه پایدار متمرکزشده و بر باقی ماندن ذخایر منابع طبیعی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر مثل آب‌وخاک تأکید می‌ورزد. تعاریف دیگر، بر مدیریت بهینه منابع جهت به حداکثر رساندن منافع توسعه اقتصادی همراه با بقای کیفیت و کمیت منابع طبیعی تکیه می‌کنند. به بیان ساده‌تر، نظام‌های اقتصادی باید به صورتی اداره گردند که در حین برخورداری از منافع منابع موجود، اساس منابع و دارایی‌ها، ثابت و حفظ شده بمانند. همچنین توسعه پایدار در مناسبات انسانی تعریف‌شده است؛ به این معنی که در توسعه، انسان اعم از زن و مرد و کودک باید در مرکز توجه قرار گیرند و توسعه حول محور مردم باشد و نه مردم حول محور توسعه باشند(Bozorgmehr et al., 2022: 82). بنابراین مفهوم شهر پایدار مفهومی بسیار ارزشمند است، البته این موضوع نیز حائز اهمیت است که پایداری واقعی هرگز قابل دست یافتن نیست به‌طوری‌که توسعه پایدار شهری به روند بهشت اجتماع بدون رشد فراتر از ظرفیت حامل بوم شناسانه اطلاق می‌شود که در آن پایداری زیست‌محیطی (با هدف برقراری تعادل اکولوژیک) در کنار پایداری اجتماعی (با هدف برقراری عدالت اجتماعی) و پایداری اقتصادی (با هدف فراهم‌سازی زمینه برای بقای اقتصادی) وجود دارد(Masomi et al., 2022: 142).
تا همین اواخر، شاخص‌های پایداری اجتماعی توجه زیادی در ادبیات پیدا نکرده بودند. به‌طوری‌که شاخص‌های آن به‌خوبی درک نشده‌اند و این موضوع نظارت بر طراحی و اجرای پروژه‌های پایداری را تا حدودی دشوار می‌کند(Afshari et al, 2022: 263). بنابراین بررسی و شناسایی مفهوم و ابعاد پایداری اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است. پایداری اجتماعی با هدف عدالت اجتماعی، تأمین نیازهای پایه انسانی و اجتماعی (مانند دسترسی به ابزار معیشت، بهره‌مندی مکفی از سرمایه‌های اصلی، مشمولیت فرهنگی در جهت افزایش سرمایه اجتماعی، برخورداری از سلامت و غیره) در توسعه پایدار موردتوجه قرار می‌گیرد(Rahmani Lashgary et a;, 2022: 62). و در یک مفهوم گسترده، پایداری اجتماعی را می‌توان به عنوان شرایط مثبت در جوامع و فرآیند دستیابی به آن تعریف کرد(Panzarella et al, 2023: 1). به‌طورکلی پایداری اجتماعی نوعی تداوم تمدنی است که در آن انسان‌ها، توزیع عادلانه بین ثروتمندان و فقیران را شاهد بوده و بهبود کیفیت زندگی حاصل آن است و از محورهای اصلی آن می‌توان به کاهش تنش‌های اجتماعی، شیوه سازمان‌دهی سازگار با شرایط اجتماعی، برابری برای ناتوانان، زنان و گروه‌های نژادی، قومی، مذهبی، حقوق انسانی، آموزش و آگاهی‌های محیط‌زیستی، بهداشت و درمان و سرپناه مناسب برای همه، ترویج نقش خانواده و اجتماعات، حقوق سیاسی و مشارکت و ترویج ارزش‌های اجتماعی اشاره کرد(Rafiei et al., 2021: 104). در رابطه با موضوع پژوهش، پژوهش‌های متنوعی از اندیشمندان در داخل و خارج از کشور صورت گرفته است به‌طوری‌که ضیافتی بافراست و الیوریا (2023) در پژوهش «پایداری اجتماعی: شهرسازی را خودتان انجام دهید(DIY)، شهرسازی را خودتان شروع کنید(SIY)» اشاره‌کرده‌اند که شهرسازی خودت انجام بده (DIY) اغلب به اقدامات خودیاری جوامع برای رفع نیازهای اساسی خود مانند سرپناه با ایجاد تغییراتی در فضای شهری بدون مجوز و منابع دولتی اشاره دارد که بیشتر به پایداری اجتماعی در جنوب جهانی کمک می‌کند و در طرف مقابل شهرسازی خود را شروع کنید (SIY) به «شروع» اقدامات خودیاری (یا ژست آن‌ها) توسط جوامع، اما با هدف فشار بر نهادهای عمومی و خصوصی برای دریافت مجوز و منابع اشاره دارد که بیشتر به پایداری اجتماعی در شمال جهانی کمک می‌کند. صفرعلی‌زاده و همکاران (1401) در بررسی شاخص‌های سرمایه اجتماعی و ارتباط آن با توسعه پایدار شهری در کلانشهر اهواز اشاره‌کرده‌اند که بین سرمایه اجتماعی و وضعیت توسعه پایدار شهری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد به‌عبارت‌دیگر سرمایه اجتماعی بالا در بین شهروندان شهر اهواز وسیله‌ای برای افزایش توسعه پایدار شهری و ابعاد ساختاری شهر اعم از اقتصاد، اجتماعی، نهادها، فضا و محیط‌زیست می‌باشد(Safar Alizadeh et al., 1401: 105). هاشمی (1399) در بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار اجتماعی در مناطق مرزی شمال ایران اشاره‌کرده است که بعد سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار اجتماعی رابطه معنادار و مثبت دارد به‌طوری‌که با تقویت سرمایه اجتماعی توسعه پایدار اجتماعی نیز تقویت خواهد شد(Hashemi, 2021: 143). مبارکی و عبدلی (1392) در بررسی تحلیل سلسله‌مراتب مناطق شهر ارومیه بر پایه شاخص‌های توسعه پایدار شهری اشاره‌کرده‌اند که منطقه 4 ارومیه در رتبه اول، منطقه 1 ارومیه در رتبه دوم، منطقه 3 ارومیه در رتبه سوم و منطقه 2 ارومیه در رتبه چهارم قرارگرفته است(Mobaraaki & Abdoli, 2013: 1). موسوی و همکاران (1391) در بررسی تحلیل فضایی رابطه سرمایه‌ی اجتماعی و توسعه پایدار شهری شهرهای استان آذربایجان‌غربی اشاره‌کرده‌اند که از نظر سرمایه اجتماعی، ارومیه در بین چهار شهر با سطح خیلی بالا قرار دارد و به لحاظ توسعه پایدار شهری از مجموع 36 شهر در سطح خیلی بالا قرار دارد. همچنین اشاره‌کرده‌اند که سرمایه اجتماعی همچون پدیده‌ای نیرومند از طریق سطوح ماهوی (ایجاد شبکه‌های اعتماد و پیوند مستحکم و نیرومند کنشگران) زمینه ایجاد توسعه پایدار را فراهم می‌آورد(Mousavi et al., 2012: 1).
همچنین به بررسی معیارهای توسعه پایدار اجتماعی در پژوهش‌های مختلف پرداخته‌شده است به‌طوری‌که به صورت جمع‌بندی شده در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
جدول شماره 1- معیارهای توسعه پایدار اجتماعی
معیارها | منبع |
سرمایه اجتماعی، انسجام اجتماعی، سلامت، آزادی، امنیت، برابری | SolAbility, 2021 |
ایمنی و امنیت، سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی، احساس تعلق مکانی به محله، کیفیت زندگی | Shokri et al, 2021 |
هویت، دسترسی به خدمات، تعلق مکانی، سرمایه اجتماعی، احساس امنیت، میزان مشارکت، سلامت جسمی و روحی، کیفیت منزل مسکونی، نشاط و امیدواری | Zanganeh et al, 2021 |
هویت، حس تعلق، مشارکت، رضایت از مسکن، سرمایه اجتماعی، عدالت فضایی | Zanganeh et al, 2020 |
هویت، امنیت، سلامت،تعلق و خاطر مکانی، سرمایه اجتماعی و مشارکت | Arab Ameri et al 2020 |
منبع : مطالعات نویسندگان، 1402.
انتخاب معیارهای پژوهش به عنوان رابطی برای ارزیابی دقیق موضوع عمل می‌کند که نشان از اهمیت آن در پژوهش‌های صورت گرفته می‌باشد بنابراین با توجه به پیشینه پژوهش گردآوری‌شده، معیارهای این پژوهش بر اساس ویژگی‌های اجتماعی محدوده موردمطالعه به‌صورت شکل شماره 1 تدوین گردیده است:
شکل 1- معیارهای پایداری اجتماعی پژوهش- منبع: مطالعات نویسندگان، 1402.
مواد و روش تحقیق:
پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی می‌باشد. جمع‌آوری اطلاعات به دو صورت کتابخانهای و برداشت میدانی صورت گرفته است. ابزار گردآوری داده‌ها به چند صورت: مشاهده، پرسشنامه(تشکیل ماتریس) و فیش‌برداری می‌باشد. در ابتدا برای گردآوری اطلاعات اسنادی از کتابخانه‌ها و مقالات علمی استفاده و سپس به برداشت میدانی از محدوده موردمطالعه پرداخته‌شده است. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات گردآوری‌شده به‌صورت کمی و از طریق روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه‌ی دیمتل (DEMATEL) و روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره روش اولویت ترتیبی (OPA) صورت گرفته است. روش اولویت ترتیبی (OPA) با بهره‌گیری از رویکرد برنامه‌ریزی خطی به‌گونه‌ای طراحی‌شده است که نیازی به بی مقیاس سازی داده‌ها، روش‌های میانگین‌گیری برای تجمیع نظرات خبره‌ها، ماتریس مقایسات زوجی و… ندارد. هدف این روش وزن دهی به معیارها و رتبه‌بندی گزینه‌ها بر اساس مدل بهینه‌سازی خطی است. مزیت دیگر این روش این است که کارشناسان فقط در مورد ویژگی‌ها و گزینه‌هایی که دانش و تجربه کافی برای آن دارند اظهارنظر کنند(Ataei et al, 2020). در جهت ارزیابی این مدل‌ها از 10 نفر متخصصین(مدیران شهری، کارشناسان شهرداری، افراد علمی حوزه شهرسازی، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و آمایش سرزمین) به صورت هدفمند و مستقر در محدوده موردمطالعه که آشنایی کافی با این مناطق را دارند، استفاده گردیده است به‌طوری‌که یک ماتریس برای مدل دیمتل و سپس یکی ماتریس برای مدل OPA طراحی و توسط متخصصین پر شده است.
محدوده موردمطالعه
محدوده موردمطالعه در این پژوهش شهر ارومیه، مرکز شهرستان ارومیه واقع در استان آذربایجان غربی که در فاصله 18 کیلومتری از دریاچه ارومیه می‌باشد. بر اساس اطلاعات سال 1395 مرکز آمار دارای 736224 نفر جمعیت و مساحت 8289 هکتار می‌باشد. از لحاظ ساختار فضایی این شهر دارای 5 منطقه می‌باشد، بنابراین برای تحلیل توسعه پایدار اجتماعی مناطق شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی از مناطق 5 گانه استفاده شده است(شکل شماره 2).
شکل 2- نقشه مناطق 5گانه شهر ارومیه- منبع: ترسیم نگارندگان، 1402.
بحث و ارائه یافتهها:
در جهت بررسی ارتباط میان معیارهای پایداری اجتماعی از مدل دیمتل استفاده‌شده است این مدل یک روش مفید برای تحلیل روابط علت و معلولی است به‌طوری‌که می‌تواند معیارهای کمی را ارائه دهد و مدل ساختاری مرتبط را در نظر بگیرد. در ابتدا ماتریس اولیه توسط 10 نفر از متخصصین که به صورت هدفمند از میان افراد علمی انتخاب‌شده‌اند، پر شده و با یکدیگر ادغام شده‌اند که نتایج این اقدام در جدول شماره 1 نشان داده‌شده است:
جدول 1- نتایج ماتریس ادغام شده دیمتل
| سرمایه اجتماعی | انسجام اجتماعی | هویت و حس تعلق | ایمنی و امنیت | عدالت فضایی | کیفیت زندگی |
سرمایه اجتماعی | 0 | 6/3 | 4/2 | 2/2 | 8/1 | 4/2 |
انسجام اجتماعی | 4/3 | 0 | 2 | 4 | 6/2 | 2 |
هویت و حس تعلق | 8/3 | 8/1 | 0 | 4/1 | 2 | 2 |
ایمنی و امنیت | 8/3 | 2/2 | 8/2 | 0 | 8/1 | 2/2 |
عدالت فضایی | 8/2 | 3 | 2 | 2/3 | 0 | 4 |
کیفیت زندگی | 2/2 | 8/1 | 2 | 6/2 | 2/2 | 0 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
پس از ادغام ماتریس‌ها، به نرمال‌سازی ماتریس پرداخته‌شده است که نتایج این نرمال‌سازی در جدول شماره 2 نشان داده‌شده است:
جدول 2- نتایج ماتریس نرمال شده دیمتل
N | سرمایه اجتماعی | انسجام اجتماعی | هویت و حس تعلق | ایمنی و امنیت | عدالت فضایی | کیفیت زندگی |
سرمایه اجتماعی | 0 | 225/0 | 150/0 | 138/0 | 113/0 | 150/0 |
انسجام اجتماعی | 213/0 | 0 | 125/0 | 250/0 | 163/0 | 125/0 |
هویت و حس تعلق | 238/0 | 113/0 | 0 | 088/0 | 125/0 | 125/0 |
ایمنی و امنیت | 238/0 | 138/0 | 175/0 | 0 | 113/0 | 138/0 |
عدالت فضایی | 175/0 | 188/0 | 125/0 | 200/0 | 0 | 250/0 |
کیفیت زندگی | 138/0 | 113/0 | 125/0 | 163/0 | 138/0 | 0 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
پس از نرمال‌سازی ماتریس، به ارزیابی ماتریس I-N پرداخته‌شده است که نتایج این ارزیابی در جدول شماره 3 نشانداده‌شده است:
جدول 3- نتایج ماتریس I-N دیمتل
I-N | سرمایه اجتماعی | انسجام اجتماعی | هویت و حس تعلق | ایمنی و امنیت | عدالت فضایی | کیفیت زندگی |
سرمایه اجتماعی | 1 | 225/0- | 150/0- | 138/0- | 113/0- | 150/0- |
انسجام اجتماعی | 213/0- | 1 | 125/0- | 250/0- | 163/0- | 125/0- |
هویت و حس تعلق | 238/0- | 113/0- | 1 | 088/0- | 125/0- | 125/0- |
ایمنی و امنیت | 238/0- | 138/0- | 175/0- | 1 | 113/0- | 138/0- |
عدالت فضایی | 175/0- | 188/0- | 125/0- | 200/0- | 1 | 250/0- |
کیفیت زندگی | 138/0- | 113/0- | 125/0- | 163/0- | 138/0- | 1 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
پس از به دست آوردن ماتریس I-N، به معکوس کردن این ماتریس پرداخته‌شده است که نتایج این ارزیابی در جدول شماره4 نشان داده‌شده است:
جدول 4- نتایج ماتریس (I-N)^-1 دیمتل
(I-N)^-1 | سرمایه اجتماعی | انسجام اجتماعی | هویت و حس تعلق | ایمنی و امنیت | عدالت فضایی | کیفیت زندگی |
سرمایه اجتماعی | 619/1 | 689/0 | 587/0 | 653/0 | 527/0 | 624/0 |
انسجام اجتماعی | 868/0 | 565/1 | 625/0 | 796/0 | 611/0 | 666/0 |
هویت و حس تعلق | 747/0 | 557/0 | 409/1 | 553/0 | 489/0 | 556/0 |
ایمنی و امنیت | 824/0 | 635/0 | 616/0 | 534/1 | 531/0 | 624/0 |
عدالت فضایی | 871/0 | 747/0 | 648/0 | 791/0 | 498/1 | 788/0 |
کیفیت زندگی | 667/0 | 546/0 | 516/0 | 606/0 | 495/0 | 440/1 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
پس از معکوس کردن ماتریس، به ارزیابی ماتریس ارتباطات (T) پرداخته‌شده است که این ماتریس از ضرب ماتریس نرمال‌سازی شده با ماتریس معکوس به‌دست می‌آید. نتایج این ارزیابی در جدول شماره 5 نشان داده‌شده است:
جدول 5- نتایج ماتریس T دیمتل
T | سرمایه اجتماعی | انسجام اجتماعی | هویت و حس تعلق | ایمنی و امنیت | عدالت فضایی | کیفیت زندگی |
سرمایه اجتماعی | 619/0 | 689/0 | 587/0 | 653/0 | 527/0 | 624/0 |
انسجام اجتماعی | 868/0 | 565/0 | 625/0 | 796/0 | 611/0 | 666/0 |
هویت و حس تعلق | 747/0 | 557/0 | 409/0 | 553/0 | 489/0 | 556/0 |
ایمنی و امنیت | 824/0 | 635/0 | 616/0 | 534/0 | 531/0 | 624/0 |
عدالت فضایی | 871/0 | 747/0 | 648/0 | 791/0 | 498/0 | 788/0 |
کیفیت زندگی | 667/0 | 546/0 | 516/0 | 606/0 | 495/0 | 440/0 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
پس از ارزیابی ماتریس ارتباطات، به بررسی مجموع سطر و ستون در جدول شماره 6 پرداخته‌شده است تا تأثیرگذارترین، تأثیرپذیرترین و همچنین پر ارتباط‌ترین گویه پژوهش شناسایی گردد.
جدول 6- نتایج ماتریس دیمتل
| D | R | D+R | D-R |
سرمایه اجتماعی | 698/3 | 596/4 | 295/8 | 898/0- |
انسجام اجتماعی | 131/4 | 739/3 | 870/7 | 391/0 |
هویت و حس تعلق | 312/3 | 401/3 | 713/6 | 090/0- |
ایمنی و امنیت | 764/3 | 933/3 | 697/7 | 169/0- |
عدالت فضایی | 344/4 | 151/3 | 495/7 | 193/1 |
کیفیت زندگی | 271/3 | 698/3 | 969/6 | 427/0- |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
با توجه به نتایج جدول شماره 6، معیار عدالت فضایی با مقدار (D) 344/4 تأثیرگذارترین معیار، معیار سرمایه اجتماعی با مقدار (R) 596/4 تأثیرپذیرترین معیار و معیار سرمایه اجتماعی با مقدار (D+R) 295/8 بیشترین ارتباط را با سایر معیارها به دست آورده است. همچنین برای بررسی علت و معلولی معیارها به ترسیم نمودار دیمتل پرداخته‌شده است که نتایج این ترسیم در شکل شماره 3 نشان داده‌شده است:
شکل 3- وضعیت معیارها در نمودار دیمتل- منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
با توجه به نمودار شماره 1، دو معیار عدالت فضایی و انسجام اجتماعی به عنوان علت و معیارهای هویت و حس تعلق، ایمنی و امنیت، کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی به عنوان معلول می‌باشند که در جهت ارزیابی ارتباط میان این معیارها به ترسیم مدل ارتباط میان این معیارها از طریق نتایج ماتریس ارتباط پرداخته‌شده است که در ابتدا میزان آستانه ماتریس ارتباطات به دست آورده و سپس از بر اساس کم بودن ماتریس ارتباطات از این مقدار میزان ارتباط به دست می‌آید که نتایج این ارزیابی در جدول شماره 7 و شکل شماره 4 نشان داده‌شده است:
جدول 7- نتایج ماتریس ارتباط دیمتل
مقدار آستانه | سرمایه اجتماعی | انسجام اجتماعی | هویت و حس تعلق | ایمنی و امنیت | عدالت فضایی | کیفیت زندگی |
سرمایه اجتماعی | 0 | 689/0 | 0 | 653/0 | 0 | 0 |
انسجام اجتماعی | 868/0 | 0 | 0 | 796/0 | 0 | 666/0 |
هویت و حس تعلق | 747/0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
ایمنی و امنیت | 824/0 | 635/0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
عدالت فضایی | 871/0 | 747/0 | 648/0 | 791/0 | 0 | 788/0 |
کیفیت زندگی | 667/0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
شکل 4- مدل ساختاری پژوهش- منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
با توجه به نتایج جدول شماره 7 و شکل شماره 4، معیار سرمایه اجتماعی بر انسجام اجتماعی و ایمنی و امنیت تأثیر می‌گذارد، معیار انسجام اجتماعی بر سرمایه اجتماعی، ایمنی و امنیت و کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد، معیار هویت و حس تعلق بر سرمایه اجتماعی تأثیر می‌گذارد، معیار ایمنی و امنیت بر سرمایه اجتماعی و انسجام اجتماعی تأثیر می‌گذارد، معیار عدالت فضایی بر همه معیارها تأثیر می‌گذارد و در نهایت معیار کیفیت زندگی بر سرمایه اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
پس از ارتباط یابی معیارها به بررسی وزن و رتبه‌بندی آن‌ها پرداخته‌شده است. در جهت وزن‌دهی و رتبه‌بندی معیارهای پایداری اجتماعی از روش OPA استفاده‌شده است همچنین برای ارزیابی معیارها از 10 نفر متخصصین به صورت هدفمند و مستقر در محدوده موردمطالعه که آشنایی کافی با این مناطق را دارند، استفاده گردیده است که مشخصات آن‌ها در جدول شماره 8 نشان داده‌شده است:
جدول 8- رتبه خبرگان بر اساس مدرک، سمت و مدت سابقه
معیار | رتبه | مدرک تحصیلی | سمت | مدت سابقه |
خبره 1 | 1 | دکتری | کارشناس شهرسازی | 7 |
خبره 2 | 1 | دکتری | کارشناس اجتماعی | 7 |
خبره 3 | 1 | دکتری | کارشناس شهرسازی | 6 |
خبره 4 | 2 | کارشناسی ارشد | کارشناس شهرسازی | 7 |
خبره 5 | 2 | کارشناسی ارشد | کارشناس شهرسازی | 7 |
خبره 6 | 2 | کارشناسی ارشد | کارشناس اجتماعی | 5 |
خبره 7 | 3 | کارشناسی ارشد | کارشناس شهرسازی | 4 |
خبره 8 | 3 | کارشناسی ارشد | کارشناس شهرسازی | 4 |
خبره 9 | 4 | کارشناسی | کارشناس شهرسازی | 3 |
خبره 10 | 4 | کارشناسی | کارشناس اجتماعی | 3 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
بر اساس نظریات متخصصین، معیارهای پایداری اجتماعی نمره‌دهی و سپس بر اساس مدل OPA وزن‌دهی و رتبه‌بندی گردیده است. نتایج این ارزیابی در جدول شماره 9 نشان داده‌شده است:
جدول 9- نتایج تحلیل OPA
معیار | وزن معیار | رتبه‌بندی |
سرمایه اجتماعی | 205/0 | 1 |
انسجام اجتماعی | 149/0 | 5 |
هویت و حس تعلق | 105/0 | 6 |
ایمنی و امنیت | 192/0 | 2 |
عدالت فضایی | 158/0 | 4 |
کیفیت زندگی | 190/0 | 3 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
مطابق با جدول 5، در رتبه‌بندی صورت گرفته معیار سرمایه اجتماعی رتبه اول، معیار ایمنی و امنیت رتبه دوم، معیار کیفیت زندگی رتبه سوم، معیار عدالت فضایی رتبه چهارم، معیار انسجام اجتماعی رتبه پنجم و معیار هویت و حس تعلق رتبه ششم را کسب نموده است. همچنین مناطق 5 گانه شهر ارومیه نیز بر اساس این مدل رتبه‌بندی گردیده و نتایج این ارزیابی در جدول شماره 10 نشان داده‌شده است:
جدول 10- نتایج تحلیل OPA
معیار | وزن معیار | رتبه‌بندی |
منطقه 1 | 229/0 | 2 |
منطقه 2 | 126/0 | 5 |
منطقه 3 | 175/0 | 3 |
منطقه 4 | 313/0 | 1 |
منطقه 5 | 157/0 | 4 |
منبع: یافته‌های تحقیق، 1402.
با توجه به جدول شماره 10، منطقه 4 ارومیه رتبه اول، منطقه 1 ارومیه رتبه دوم، منطقه 3 ارومیه رتبه سوم، منطقه 5 ارومیه رتبه چهارم و منطقه 2 ارومیه رتبه پنجم را کسب نموده است. دلیل برتری منطقه 4 را می‌توان در میزان بالای سرمایه اجتماعی و هویت و حس تعلق عنوان به‌طوری‌که این منطقه از شهر ارومیه از مناطق تاریخی این شهر می‌باشد که دارای قدمت تاریخی بالایی می‌باشد و در مقابل دلیل پایین بودن رتبه منطقه 2 را می‌توان در وجود سکونت‌گاه‌های حاشیه‌نشین، کیفیت پایین زندگی و مهاجرپذیر بودن این منطقه عنوان نمود.
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها:
امروزه به دلیل افزایش جمعیت شهرنشینی و پیرو آن ایجاد مسائل و مشکلات جدید همواره لزوم توجه به توسعه پایدار اجتماعی را روز به روز بیشتر نمایان می‌کند علی‌الخصوص با توجه به اتفاقات اخیر نظیر بیماری ویروس کرونا که باعث شکل‌گیری نوعی جدید از شهرنشینی شده است بنابراین مدیریت شهری باید همواره بر اساس مسائل روز، سیاست‌ها و تصمیمات مقتضی را اتخاذ نماید تا در خصوص توسعه پایدار شهرها گام بردارد.
یافته‌های این پژوهش نشانگر این است که با توجه به مدل دیمتل، معیار عدالت فضایی با مقدار (D) 344/4 تأثیرگذارترین معیار، معیار سرمایه اجتماعی با مقدار (R) 596/4 تأثیرپذیرترین معیار و معیار سرمایه اجتماعی با مقدار (D+R) 295/8 بیشترین ارتباط را با سایر معیارها به دست آورده است همچنین دو معیار عدالت فضایی و انسجام اجتماعی به عنوان علت و معیارهای هویت و حس تعلق، ایمنی و امنیت، کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی به عنوان معلول می‌باشند. در حالت کلی نیز معیار سرمایه اجتماعی بر انسجام اجتماعی و ایمنی و امنیت تأثیر می‌گذارد، معیار انسجام اجتماعی بر سرمایه اجتماعی، ایمنی و امنیت و کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد، معیار هویت و حس تعلق بر سرمایه اجتماعی تأثیر می‌گذارد، معیار ایمنی و امنیت بر سرمایه اجتماعی و انسجام اجتماعی تأثیر می‌گذارد، معیار عدالت فضایی بر همه معیارها تأثیر می‌گذارد و در نهایت معیار کیفیت زندگی بر سرمایه اجتماعی تأثیر می‌گذارد. همچنین نتایج مدل OPA نشانگر این است که معیار سرمایه اجتماعی رتبه اول، معیار ایمنی و امنیت رتبه دوم، معیار کیفیت زندگی رتبه سوم، معیار عدالت فضایی رتبه چهارم، معیار انسجام اجتماعی رتبه پنجم و معیار هویت و حس تعلق رتبه ششم را در رتبه‌بندی معیارها کسب نموده است. همچنین در رتبه‌بندی مناطق 5 گانه شهر ارومیه نیز منطقه 4 ارومیه رتبه اول، منطقه 1 ارومیه رتبه دوم، منطقه 3 ارومیه رتبه سوم، منطقه 5 ارومیه رتبه چهارم و منطقه 2 ارومیه رتبه پنجم را کسب نموده است. دلیل برتری منطقه 4 را می‌توان در میزان بالای سرمایه اجتماعی و هویت و حس تعلق عنوان به‌طوری‌که این منطقه از شهر ارومیه از مناطق تاریخی این شهر می‌باشد که دارای قدمت تاریخی بالایی می‌باشد و در مقابل دلیل پایین بودن رتبه منطقه 2 را می‌توان در وجود سکونت‌گاه‌های حاشیه‌نشین، کیفیت پایین زندگی و مهاجرپذیر بودن این منطقه عنوان نمود.
با بررسی نتایج این پژوهش با سایر پژوهش‌ها می‌توان گرفت که نتایج این پژوهش با پژوهش صفرعلی‌زاده و همکاران (1401)،
شکری و همکاران، (1400) - زنگنه و همکاران، (1400)- زنگنه و همکاران، (1399) - عرب‌عامری و همکاران، (1399)- هاشمی، (1399)- SolAbility, (2021) در جهت تأثیر سرمایه اجتماعی و پایداری اجتماعی یکسان می‌باشد. همچنین با بررسی نتایج این پژوهش با پژوهش مبارکی و عبدلی (1392) به دلیل تغییر مناطق ارومیه از 4 به 5 امکان مقایسه دقیق مقدور نمی‌باشد.
در نهایت بر اساس نتایج گردآوری‌شده پیشنهاد‌های ذیل ارائه می‌گردد:
Ø با نگرش به اینکه شهر ارومیه، دارای جامعه‌ای با تنوع مذهبی، قومی و فرهنگی می‌باشد و از سوی دیگر توسعه پایدار یکی از عوامل فرهنگی و اجتماعی نیز می‌باشد، در همین راستا بستر فرهنگی و اجتماعی این پدیده را بایستی با رویکردهای ارزشی، بومی و محلی آن خرده فرهنگ‌ها هماهنگ کرد.
Ø به وجود آوردن مدیریت خاص و همچنین بهره‌گیری از متخصصین برنامه‌ریزی شهری برای برپایی عدالت فضایی در محلات حاشیه‌نشین بخصوص منطقه 2 شهر ارومیه تا امکان بسترسازی توسعه پایدار شهری فراهم گردد.
Ø در جهت روی آوردن به توسعه پایدار شهری در ارومیه برای ساختن شهری سالم الزامی می‌باشد ایمنی و امنیت مد نظر قرار گیرد تا بتوان بسیاری از مسائل و مشکلات حل شود.
Ø بالا بردن شرایط فرهنگی، اجتماعی و سطح آگاهی شهروندان و به‌بیان‌دیگر فرهنگ‌سازی از سوی سازمان‌ها و نهادهایی همچون؛ مساجد، دانشگاه‌ها، آموزش‌وپرورش و همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد که می‌توانند در ارتقای سرمایه اجتماعی برای اجرای توسعه پایدار شهری تأثیر داشته باشند.
Ø توزیع خدمات شهری به صورت یکسان و متوازن در مناطق 5 گانه شهر ارومیه برای بالا بردن حس تعلق.
Ø افزایش سرانه عناصر هویت‌بخش مانند: مساجد، مدارس و مکان‌های عمومی در سطح شهر ارومیه.
ملاحظات اخلاقی:
پیروی از اصول اخلاق پژوهش: در مطالعه حاضر فرمهای رضایت‌نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی: هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تأمین شد.
تعارض منافع: بنا بر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
1. Afshari, H., Agnihotri, S., Searcy, C., & Jaber, M. Y. (2022). Social sustainability indicators: A comprehensive review with application in the energy sector. Sustainable Production and Consumption, 31, 263–286. https://doi.org/10.1016/j.spc.2022.02.018
2. Akbari Riyabi, M., & Soflae, F. (2023). Analyzing and reviewing the City Development Strategic plan (CDS) of Kazerun with the approach of sustainable urban development. Journal of Sustainable Urban & Regional Development Studies (JSURDS), 3(4), 1-20. (In Persian)
3. Arab Ameri,, R., Arghan,, ,. A., & kamyabi, S. (2020). Comparative Study and Analysis of the Effects of Neighborhood Sustainability Indicators Case Study: New City of Rudian. Sustainable city, 3(3), 17-32. doi: 10.22034/jsc.2020.237816.1274 (In Persian)
4. Ataei, Y., Mahmoudi, A., Feylizadeh, M. R., & Li, D. F. (2020). Ordinal Priority Approach (OPA) in Multiple Attribute Decision-Making. Applied Soft Computing, 86, 105893. https://doi.org/10.1016/j.asoc.2019.10589
5. Barron, L., Gauntlett, E. (2002). Social sustainability. WACOSS.
6. Bozorgmehr, K., Jafari, A., Ramzanipor, M., & Ebrahimi, L. (2022). The Impact of Urban Planning Rules and Regulations on Sustainable Urban Development (Case Study: Babolsar City). Physical Social Planning, 9(1), 81-92. doi: 10.30473/psp.2022.56843.2408 (In Persian)
7. Chan, E., Lee, G.K.L. (2008). Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects. Social Indicators Research, 85(2), 243–256. https://doi.org/10.1007/s11205-007-9089-3
8. Dempsey, N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2011). The social dimension of sustainable development: Defining urban social sustainability. Sustainable Development, 19(5), 289–300. https://doi.org/10.1002/sd.417
9. Durizzo, K., Asiedu, E., Van, A., Attie van Niekerk, & Günther, I. (2021). Managing the COVID-19 pandemic in poor urban neighborhoods: The case of Accra and Johannesburg. World Development, 137, 105175–105175. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2020.105175
10. Feng, S., Zhai, Y., Wei, W., Tan, Y., Geng, Y., & Nie, W. (2022). Sustainable social development promotes COVID-19 pandemic control. IScience, 25(7), 104592–104592. https://doi.org/10.1016/j.isci.2022.104592
11. Garbie, I. (2016). Sustainablity in Manufacturing Enterprises: Concepts, Analyses and Assessments for Industry 4.0. Springer.
12. Ghalehteimouri, K., Shamsoddini, A., Bayramzadeh, N., & Mousavi, M. (2023). Identifying the pleasant sounds in the city’s public parks environment (Case study: Mellat riverside park, Urmia). SAUC - Street Art and Urban Creativity, 9(1), 149 - 165. https://doi.org/10.25765/sauc.v9i1.690
13. Gudarzvand Chegini, M. (2013). Sustainable Development Indexes and Politics. World Politics, 4(2), 237-216. (In Persian)
14. Gupta, j., & Nilsson, M. (2017). 12 Toward a Multi-Level Action Framework for Sustainable Development Goals. Governing Through Goals: Sustainable Development Goals as Governance Innovation, 275.
15. Hashemi, S. U. (2021). The role of social capital in the development of social sustainability Case study: Rasht border town neighborhoods. Border Science and Techniques, 9(4), 143-170. doi: DOR:20.1001.1.25384090.1399.9.4.5.9 (In Persian)
16. Kohon, J. (2018). Social inclusion in the sustainable neighborhood? Idealism of urban social sustainability theory complicated by realities of community planning practice. City, Culture and Society, 15, 14–22. https://doi.org/10.1016/j.ccs.2018.08.005
17. Marsusi, N., & Khazaei, K. (2014). Spatial distribution of urban services and its role in the sustainable development of the city, a case study of the mother city of Tehran. Research and Urban Planning, 5(18), 21-40. (In Persian)
18. Masomi, M., jafarinia, G., & pasalar, H. (2022). Investigating the Socio-Cultural Factors Affecting Post-Urban Development in Asaloyeh. Research and Urban Planning, 13(48), 137-152. doi: 10.30495/jupm.2022.4171(In Persian)
19. Mobaraki, O., & Abdoli, A. (2013). Analysis of the ranking of Urmia city regions based on sustainable urban development indicators. Journal of Applied researches in Geographical Sciences, 13(30) :49-65. (In Persian)
20. Mongey, S., Pilossoph, L. & Weinberg, A. (2021) Which workers bear the burden of social distancing?. J Econ Inequal 19, 509–526 (2021). https://doi.org/10.1007/s10888-021-09487-6
21. Mousavi, M. N., Ghanbari, H., & Esmaeilzadeh, K. (2012). Spatial Analysis of the Relationship between Social Capital and Sustainable Urban Development Case Study: Cities of West Azarbaijan Province. Geography and Development, 10(27), 1-18. doi: 10.22111/gdij.2012.273 (In Persian)
22. Murphy, K. (2012). The Social Pillar of Sustainable Development: A Literature Review and Framework for Policy Analysis. Sustainability: Science, Practice, & Policy, 8(1), pp. 15-29.
23. Opp, S.M. (2017). The forgotten pillar: a definition for the measurement of social sustainability in American cities. Local environment, 22(3), pp. 286-305
24. Palomino, J. C., Rodríguez, J.G., Sebastian, R. (2020). Wage inequality and poverty effects of lockdown and social distancing in Europe, European Economic Review, Volume 129,103564, https://doi.org/10.1016/j.euroecorev.2020.103564.
25. Panzarella, F., Catrinel Turcanu, Bieke Abelshausen, & Valérie Cappuyns. (2023). Community capitals and (social) sustainability: Use and misuse of asset-based approaches in environmental management. Journal of Environmental Management, 329, 117122–117122. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2022.117122
26. Patel, A. Shah, P. (2021). Rethinking slums, cities, and urban planning: lessons from the COVID-19 pandemic. Cities & Health, 5 (sup1), pp. S145-S147.
27. Rafiei, M., Ghaffari, H., & Paknia, M. (2021). Review of the Effect of Indicators of Sustainable Urban Development on Social Security of Citizens. Environmental Education and Sustainable Development, 9(3), 99-112. doi: 10.30473/ee.2021.55513.2274 (In Persian)
28. Rahmani lashgary, M., Estelaji, A., Rajabi, A., & Valishariatpanahi, M. (2022). Provide a model for the role of local communities in the sustainable social development of cities (Case study: District 8 of Tehran). Geography, 20(72), 61-77. (In Persian)
29. Roustayi, S., Ali Akbari, E., Hossien Zadeh, R. (2020). Examine the relationship between population density and social sustainability with spatial autocorrelation models (Case Study: Orumiyeh). Geography and Planning, 24(73), 219-235. doi: 10.22034/gp.2020.11234 (In Persian)
30. Safaralizadeh, E., Akbari, M., Boostan Ahmadi, V., Mousavi, C. (2022). Investigating the Indices of Social Capital and its Relationship with Sustainable Urban Development. Journal of Applied researches in Geographical Sciences, 22(66) :105-123 (In Persian)
31. Shirazi, M. R., & Keivani, R. (2019). Urban Social Sustainability. Routledge. https://www.routledge.com/Urban-Social-Sustainability-Theory-Policy-and-Practice/Shirazi-Keivani/p/book/9780367662035
32. Shokri, P., Divsalar, A., & Jahani, A. (2021). Measuring the level of social sustainability in 22 neighborhoods of Babolsar City. Urban Structure and Function Studies, 8(29), 27-48. doi: 10.22080/usfs.2021.3441 (In Persian)
33. SolAbility. (2021). The Global Sustainable Competitiveness Index 2021. https://solability.com/global-sustainable-competitiveness-index/the-global-sustainable-competitiveness-index-2021
34. Sugandha. Freestone, R., & Favaro, P. (2022). The social sustainability of smart cities: A conceptual framework. City, Culture and Society, 29, 100460–100460. https://doi.org/10.1016/j.ccs.2022.100460
35. Tosun, C. (2001), Challenges of Sustainable Tourism Development in developing world: the Case of Turkey, Journal of Tourist Management, 22(3): 289-303. http://dx.doi.org/10.1016/S0261-5177(00)00060-1
36. Zanganeh, M., Baniasad, T., & Khavari, A. (2020). Evaluation of social stability in the new towns (Case Study: Town Mehregan in Mashhad). Urban Structure and Function Studies, 7(22), 113-129. doi: 10.22080/usfs.2019.16229.1771 (In Persian)
37. Zanganeh, M., Mahmudi, N., & Zanganeh, Y. (2021). Comparative Analysis of Social Sustainability in Old and New Residential Contexts of Cities Case Study: Old and New Context of Sabzevar City. Sustainable city, 4(3), 55-68. doi: 10.22034/jsc.2021.243874.1292 (In Persian)
38. Ziafati Bafarasat, A & Oliveira, E. (2023). Social sustainability: Do-it-yourself urbanism, start-it-yourself urbanism. Geoforum, 141, 103726–103726. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2023.103726