تحلیل تأثیر توریسم در تغییر کاربری اراضی شهر اردکان فارس

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

عبدالمطلب رهنما ¹ (مرکز تحقیقات گردشگری، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران)
احمد خادم الحسینی ² (مرکز تحقیقات گردشگری، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران)
امیر گندمکار ³ (مرکز تحقیقات گردشگری، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/06/29 تاریخ پذیرش : 1399/08/30 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: گردشگری, تغییرات کاربری زمین, تخریب منابع طبیعی و گردشگری, اردکان فارس,

چکیده مقاله :

در دهه‌های اخیر به سبب فعالیت‌های گردشگری و نوسان‌های شدید محیطی، وضعیت کاربری زمین در حال تغییر است. از این‌رو برای حفاظت و صیانت از نواحی گردشگری، بررسی وضعیت کاربری زمین در مقاصد گردشگری ضروری می‌باشد. بخش اردکانِ استان فارس یکی از قطب‌های گردشگری کشور است که در چندسالِ گذشته با تغییر کاربری‌های مختلفی مواجه شده است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی نقش گردشگری در بروز تغییرات کاربری زمین در نواحی محدوده و حریم شهر اردکان در استان فارس می‌باشد. به همین منظور اطلاعات مربوط به وضع موجود و تغییرات صورت گرفته در کاربری‌های بخش اردکان طی دوره زمانی 1376 تا 1397 جمع‌آوری شد. پس از جمع‌آوری و تحلیل نقشه‌های پایه و بررسی عکس‌های هوایی و همچنین مصاحبه با ساکنان محلی و گردشگران، جهت ارزیابی تاثیر توریسم در تغییر کاربری اراضی منطقه مورد مطالعه، از روش تحقیق ِ توصیفی و تحلیلی مبتنی بر پیمایش استفاده گردید. براساس نتایج، گردشگری در حوزه مورد مطالعه، با ایجاد تغییرات گسترده در کاربری‌های اراضی، بویژه اراضی زراعی، باغات، اراضی حریم رودخانه، تخریب منابع طبیعی و گردشگری در دهه‌های اخیر را به دنبال داشته است. همچنین نتایج نشان داد بیشترین تغییرات کاربری‌ها به ترتیب مربوط به ساخت مجتمع‌های گردشگری (55/50 درصد)، تبدیل اراضی باغی به اراضی دیم (9/16 درصد)، تبدیل باغهای سطح شهر به کاربری مسکونی (11/4 درصد)، تبدیل باغهای سطح شهر به خانه دوم (8/12 درصد) و تغییر کاربری‌های باغ به صنعتی (64/5) بوده است. علاوه براین، نتایج آماری از مجموعه تغییرات پیش آمده نشان می‌دهد سهم ساخت و سازهای مربوط به مجتمع‌های گردشگری با 55/50 درصد بیشترین سهم را داشته و بعد از آن تبدیل اراضی باغی به اراضی دیم به 9/16 درصد و تبدیل باغهای سطح شهر به کاربری مسکونی و خانه‌های دوم در اولویت‌های بعدی با 11/14 درصد و 8/12 درصد قرار گرفته است. در پایان، با توجه به نتایج حاصل از مطالعه، پیشنهادات سیاستی در زمینه طراحی مناسب در رابطه با ساماندهی مجتمع‌های گردشگری و اتخاذ تمهیدات لازم برای جلوگیری از تخریب باغها در منطقه ارائه گردید.

چکیده انگلیسی:

In recent decades, due to tourism activities and severe environmental fluctuations, the land use situation is changing. Therefore, in order to protect and preserve tourist areas, it is necessary to study the status of land use in tourism purposes. Ardakan section of Fars province is one of the tourism hubs of the country that has faced various uses in the past few years. The purpose of this study is to investigate the role of tourism in land use change in the area of Ardakan city in Fars province. For this purpose, information about the current situation and changes in the uses of Ardakan section during the period 1376 to 1397 were collected. After collecting and analyzing the basic maps and reviewing the aerial photographs as well as interviewing local residents and tourists, a descriptive and analytical survey method based on survey was used to evaluate the impact of tourism on land use change in the study area. According to the results, tourism in the study area has led to the destruction of natural resources and tourism in recent decades by making extensive changes in land uses, especially agricultural lands, orchards, river lands. The results also showed that the most land use changes were related to the construction of tourism complexes (50.55%), conversion of garden lands to rainfed lands (16.9%), conversion of city gardens to residential use (4.11%), conversion of gardens, respectively. The city level was to the second house (12.8%) and the change of garden uses was industrial (5.64). In addition, the statistical results of the set of changes show that the share of constructions related to tourist complexes with 50.55% had the highest share, followed by the conversion of garden lands to rainfed lands to 16.9% and the conversion of city gardens to Residential use and second homes are in the next priorities with 14.11% and 12.8%. Finally, according to the results of the study, policy proposals in the field of appropriate design in relation to the organization of tourist complexes and take the necessary measures to prevent the destruction of gardens in the region were presented.

منابع و مأخذ:

1. Alegre, J., & Garau, J. (2010). Tourist satisfaction and dissatisfaction. Annals of TourismResearch, 37 (1), 52–73.


2. Ashournejad, Q., Heydari, Z., & Matinfar, H.M. (2013). An analysis of the relation and environment results of tourism development and land use changes on the city of Ramsar through using Landsat images. Journal of tourism planning and development, 12 (11), 122-144. (In Persian)


3. DeFries, R., Eshleman, K.N. (2004) Land-use change and hydrologic processes: a major focus for the future. Hydrol. Process. 18 (11), 2183–2186.


4. Dong, Rencai, Yu, Lijun and Liu, Guohua (2008). Impact of tourism development on land-cover change in a matriarchal community in the Lugu Lake area. International Journal of Sustainable Development & World Ecology 15 (2008) 28–35.


5. Falahatkar, S., Saffianian, A., Khajeddin, S.J., & S.J. Ziaei, H. (2009). Isfahan land cover change detection in the past 4 decades using remote sensing. Journal of science and technology of agriculture and natural resources, water and soil science, 13 (47), 381-395. (In Persian)


6. Gossling, S., 2002. Global environmental consequences of tourism. Global Environ. Chang. 12 (4), 282–302.


7. Gunn, C.A. (2002). Tourism planning: Concepts, Basics,Case, New York and London: Routledge.


8. Hawkes, S., & Williams, P. (1993). From principals to practice: A case book of best environment practice in tourism. Burmaby, BC, Centre for tourism policy.


9. Ghadami, M., Alighilizadeh firouzjaei, N., & Anamoradnejad, R. (2010). The role of tourism in the destination, land use alterations (case study: Markazi Destrict of Noshar County, Mazandaran province). Journal urban- regional studies and research, 3 (21), 21-42. (In Persian)


10. Gun, C, M. (2002). Tourism planning: Concepts, Basics, Cases. New York and London Routledge.


11. Hssanimehr, S., & Shahvar, H. (2010). Consequences of tourism development in Heyran county with emphasizing on land use change. Quarterly Journal of Human Geography, 45 (1), 177-192. (In Persian)


12. Kuvan, Y. (2005). The use of forests for the purpose of tourism: the case of Belek Tourism Center in Turkey. Journal of Environmental Management, 75, 263–274.


13. Karimi, K., & Komaki, Ch. B. (2015). Monitoring, assessment and prediction of spatial changes of land use /cover using Markov chain model (Case study: Bostagh Plain - South Khorasan). RS & GIS for Natural Resources, 6 (2), 75-88. (In Persian)


14. Linderman, M.A., An, L., Bearer, S. (2005). Modeling the spatio-temporal dynamics and interactions of households, landscapes, and giant panda habitat. Ecol.Model, 183 (1), 47–65.


15. Mao, X., Meng, J., & Wang, Qi. (2014). Modeling the effects of tourism and land regulation on land-use change in tourist regions: A case study of the Lijiang River Basin in Guilin. China, Land Use Policy, 41, 368–377.


16. Marin-Yaseli, M.L., & Martinez, T.L. (2003). Competing for Meadows: a case study on tourism and livestock in the Spanish Pyrenees. Mount. Res. Dev, 23 (2), 169–176.


17. Mohamadi, M., Mahrabi, A., Ghorbani, A., Khorasani, M.A. (2012). Effective human force on land use change in marginal rural areas. (Case study: villages of Alkle and Seyben in Tonekabon township). Geography. International Journal of the Iranian Geographical Association, 10 (35), 279-298. (In Persian)


18. Monshizadeh, Rahmatollah and Khoshhal, Farhad (2005). The impact of tourism on land use change with emphasizing rural land. Journal of Geographical Science, 4 (5), 89-106. (In Persian)


19. Motielangrodi, S.H., Rezvani, M.R., & Kateb Azgomi, Z. (2012). Investigation of economic impact of agriculture landuse change in rural area (case study: Lichareky Hassanrod county in Anzaly Bandar Township. Research and Rural Planning, 1 (1), 1-24. (In Persian)


20. Petrov, L.O., Lavalle, C., & Kasanko, M. (2009). Urban land use scenarios for a tourist region in Europe: applying the MOLAND model to Algarve, Portugal. Landsc. Urban Plann, 92 (1), 10–23.


21. J. (2001). Assessment of natural resources for nature-based tourism: the case of the Central Coast Region of Western Australia. Tourism Management, 22, 637–648.


22. Rezaee, M., Bijan Rahmani, B., Faraji Sabokbar, H.A., Rahmani Fazli, A. (2017). Modeling land cover changes in the rural of Isfahan Province by using GWT-test. Human Geography Research Quarterly, 49 (3), 505-518. (In Persian)


23. Rezaee, M. & Rahimi E. (2013). Investigating the causes of land use change in detailed urban plans and its impact,Case study of Marvdasht city on urban services, Journal of Urban Research and Planning, 13, 77-96. (In Persian)


24. Schroeder, H. W. (2007). Place experience, gestalt, and the human–nature relationship. Journal of Environmental Psychology, 27, 293–309. Statistical Centre of Iran. (2016). (In Persian)


25. Tao, Teresa, C.H., & Wall, J. (2009). Tourism as a sustainable livelihood strategy. Tourism management, 30 (1), 90-98.


26. Tudun-Wada M, Tukur Y, Hussaini Y, Sani M, Musa I, Lekwot V. (2014). Analysis of forest cover changes in Nimbia Forest Reserve, Kaduna State, Nigeria using geographic information system and remote sensing techniques. Journal of Environment and Earth Science, 4(21): 73-83.


27. Yousefi, S., Moradi, H.R., Hosseini, S. H., & Mirzaee, S. (2011). Land use change detection using LandSat TM and ETMsatellite images over. MarivanJournal of Applied RS & GIS Techniques in Natural Resource Science, 2 (3), 97-105. (In Persian)


28. Wijesekara, G.N., Gupta, A., Valeo, C. (2012). Assessing the impact of future land-use changes on hydrological processes in the Elbow River watershed in southern Alberta, Canada. J. Hydrol. 412–413, 220–232.


29. Wu, B. (2001). A study on recreational belt around metropolis (ReBAM): Shanghai case. Sci. Geogr. Sin, 21 (4), 354–359.


30. Xi, J., Zhao, M., Quansheng, Ge., & Kong, Q. (2014). Changes in land use of a village driven by over 25 years of tourism: The case of Gougezhuang village, China. Land Use Policy, 40, 119–130.


31. Zebardast, L., jafari, H.R., Badehyan, Z., & Asheghmoala, M. (2010). Assessment of the Trend of Changes in Land Cover of Arasbaran Protected Area Using Satellite Images of 2002, 2006 and 2008. Environmental Researches, 1, 23-33. (In Persian)& Letters, 10(3),