مدل فرایندی کیفیت منظرین فضای سبز شهری تهران با استفاده از مدل ساختار تفسیری (ISM)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

فرزانه آزادی ¹ , محمدرضا بمانیان ²

1 - دانشجوی دکتری معماری منظر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2 - استاد دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/05/15 تاریخ پذیرش : 1400/03/05 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: فضای سبز, کیفیت فضای سبز, ساختار تفسیری,

چکیده مقاله :

مساله بحران کیفیت در شرایط کنونی یکی از چالشهای عمده شهرها و بالطبع یکی از دغدغههای اساسی تصمیم سازان، تصمیمگیران، مجریان و کاربران محیطهای شهری است.معماران و شهرسازان بر این باورند که محیطهای شهری امروز اگرچـه بـا پوسـته سـبز تزییـن شـده و تلاش شده است تا نقش مهمی در ارتقای کیفیت شهری ایجاد نمایند امـا رویکرد مناسبی برای پاسخگویی به این مهم را دارا نمیباشند. به نظر میرسد با توجه به مفهوم منظر که واژهای عینی و ذهنی است، رویکرد مناسب برای پاسخ به نیازهای این مفهوم نیز باید با الگوی توامان عینی و ذهنی همراه باشد. نـگاه بـه ایـن مسـئله بـا دیـدگاه معماری منظـر اهمیـت بازنگـری در رونـد توسـعه و ضـرورت توجه توأمان به هر دو وجه عینی و ذهنی پدیده را بـرای حفـظ اندامهـای طبیعـی مشـخص میکنـد. هدف از مطالعه پیش رو ارائه چهارچوب نظری منسجم برای تبیین مفهموم کیفیت منظرین و مولفههای سازنده آن با استفاده از الگوی ذهنی خبرگان منظر بومی در فضای سبز شهری تهران میباشد، چرا که فضای سبز این شهر در هر منطقه دارای کیفیتهای بسیار متفاوتی بوده و از الگوی کیفی مشخصی برای پاسخ به نیازهای شهروندان پیروی نمیکند. هر یک از اندیشمندان این حوزه به یکی از ابعاد فرآیند محوری اشاره کردهاند، ولی تا کنون یک مدل فراگیر از ابعاد و شاخصهای فرآیند محوری ارائه نشده است. پژوهش حاضر پژوهشی کیفی است که با استفاده از روش داده بنیاد انجام شده است. ابتدا با بررسی ادبیات ابعاد و شاخصهای فرآیند محوری شناسایی و در گام بعد، به استخراج کدهای اولیه و تبدیل آن به مفاهیم مهم در کیفیت فضای سبز منظرین تهران پرداخته شده است. در گام بعدی شاخصهای مستخرج از ادبیات با مفاهیم بدست آمده از مصاحبه یکپارچهسازی شده و با استفاده از یک متدولوژی تحلیلی نوین تحت عنوان مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM) روابط بین ابعاد و شاخصهای کیفیت فضای مورد نظر تعیین و به صورت یکپارچه مورد تحلیل قرار گرفته است. نتیجه منجر به طراحی «مدل کیفیت منظرین فضای سبز شهر تهران» شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که مدل یکپارچه کیفیت منظرین در برگیرنده شش سطح است، که این ابعاد با یکدیگر در تعامل هستند.

چکیده انگلیسی:

The issue of quality crisis in the current situation is one of the major challenges of cities and hence one of the main concerns of decision makers, implementers and users of urban environments. Architects and urban planners believe that the environment urban landscape, although attempted to play an important role in improving urban quality, does not have the appropriate approach to respond to this issue. It seems that considering the concept of landscape, which is a visual and intellectual, the appropriate approach to respond to the needs of this issue should be accompanied by a model of both. from an landscape architectural point of view, it is important to review the development process and the need of paying attention to both visual and intellectual aspects of the phenomenon in order to preserve its natural organs. The purpose of this study is to provide a coherent theoretical framework to explain the concept of landscape quality and its components using the mental model of native landscape experts of Tehran, because the green space of this city has different qualities in each region and does not follow a specific quality pattern to meet the needs of citizens. Each of the experts in this field has pointed to one of the dimensions of the process, but a comprehensive model of the dimensions has not been presented. This study is a qualitative research that has been done using the grounded theory method. In this research, first, by studying the literature, the dimension of the process are identified and in the next step, using the data interview method of the foundation, the initial codes are extracted. In the next step, the indicators extracted from the literature are integrated with the concepts obtained from the interview and using a new analytical methodology called interpretive structural modeling (ISM), the relationships between the dimensions and quality indicators of the desired space are determined and integration is analyzed. The result has led to the design of "urban landscape quality model". The research results show that the integrated landscape quality model includes six levels, which these dimensions interact with each other.

منابع و مأخذ:

1. Rural Management Model Estealaji, Alireza (2012) "A Study of the in Iran with Emphasis on Local and Participatory Management of Rural Authorities" Journal of Geography, Spring 2012, No. 32


2. Alireza, Estalaji (2010) "Position of Physical Spatial Planning in Urban and Rural Settlements with Emphasis on Garmsar City Author Responsible for Authentic Screening" Journal of New Attitudes in Human Geography, Fall 2010, Issue 138


3. Oghabayi, Farzaneh. Estalaji, Alireza. Kordavani, Parviz (2009) "Explaining Entrepreneurial Capabilities in Rural Areas A Case Study of Sabalan" Journal of Geography, Spring 2009, Issue 60


4. Estealaji, Alireza. Hatefil, Ali (2016) "The position of information and communication technology in the development of tourism in Ardabil province" Journal of Geography, Fall 2016, No. 50


5. Shahab-ol-Molkfard, Jafar, (2016), "Analysis of Spatial-Physical Developments in Bojnourd with Emphasis on Scattered Urban Surface", PhD Thesis, Payame Noor PhD Center, Tehran, Payame Noor University.


6. Fekouhi, Nasser (2004), "Urban Anthropology, Tehran", Ney Publishing, First Edition.


7. Montazeri, Marjan, Jahamshahloo, Lala, Majedi, Hamid, (2016) ". Developments in the physical-spatial structure of Yazd and the factors affecting it." Environmental Studies Seven Fences Sixth Year, No. 21: 27-42.


8. Statistics Center of Iran, 2017, Results of the General Census of Population and Housing in 2016 by country divisions


9. Fakuhi, Nasser (2007), History of Anthropological Thoughts and Theories, Fifth Edition, Ney Publications, Tehran


10. Hesse, G.R (2001), Just what is sprawl, anyway?, available on line at www.ncsu.edu/~grhesse.


11. Hasse, J.,(2002). “Is it Sprawl or Smart Growth? Geospatial Indices of Urban Sprawl”. Department of Geography, Rowan University.


12. Anoona, N. and Y. Katpatal (2020). Remote Sensing and GIS-Based Analysis to Envisage Urban Sprawl to Enhance Transport Planning in a Fast Developing Indian City. Applications of Geomatics in Civil Engineering, Springer: 405-412.


13. Archer, R .W.(1973) "Land Speculation and Scattered Development; Failures in the Urban-Fringe Land Market", urban Studies.


14. Archer, R. W. (1973). "Land speculation and scattered development; failures in the urban-fringe land market." Urban studies 10(3): 367-372.


15. Berens, G., et al. (2005). "Corporate associations and consumer product responses: The moderating role of corporate brand dominance." Journal of marketing 69(3): 35-48.


16. Bruegmann, R. (2005). “Sprawl A Compact History”, the University of Chicago, Press 60637.


17. Canter, D. (1977). " The Psychology Of Place". London: Architectural: Press


18. Clawson, M. (1962). "Urban sprawl and speculation in suburban land." Land economics 38(2): 99-111.


19. Downs, A. (1999). "Some realities about sprawl and urban decline." Housing policy debate 10(4): 955-974.


20. Elbeih, S. F., et al. (2013). "Water management problems associated with urban Sprawl in Gharbia Governorate, Egypt using remote sensing and GIS." Inter. J. of Advanced Remote Sensing and GIS,(2) 1: 243-259.


21. Frumkin, H. 2002. Urban Sprawl and Public Health. Public Health Reports. May- june. v 117.


22. Galster, G., et al. (2001). "Wrestling sprawl to the ground: defining and measuring an elusive concept." Housing policy debate 12(4): 681-717.


23. Habibi, S. and N. Asadi (2011). "Causes, results and methods of controlling urban sprawl." Procedia Engineering 21: 133-141.


24. Harvey,Robert and Clark,W.A.V,1965,The nature and economics of urban sprawl, , Land Economices,41(1),1-9.


25. Johnson, mp.(2001), "Environmental Impact of urban sprawl: A Survey of the literature and proposal Research Agenda" Environ plan A33: 717-735.


26. Liu, C., et al. (2019). "Application of GIS and Remote Sensing in Spatial Distribution of Nitrogen and Phosphorus Pollutant in Urban Rivers: A Case Study of Linyi Economic Development Zone, China." Journal of Coastal Research 93(sp1): 250-256.


27. Lungo, M. (2001). “Urban Sprawl and Land Regulation in Latin America”, Land Lines: March 2001, Volume 13, Number 2


28. Menon, N. (2004). "Urban sprawl." Vision the journal of the WSC-SD, Vol2, No3 4.


29. Neuman, M. (2005). "The compact city fallacy." Journal of planning education and research 25(1): 11-26.


30. Ottensmann, J.R.(1977) Urban Sprawl, "land Values and the Density of Development", land Econemics, 53(4),389-400.


31. PAN, B. and M. XIA (2011). "Analysis of Spatial Structure Changes of Urban and Rural Land Use in Yixing City Based on GIS Technology and Shannon Entropy." Acta Agriculturae Jiangxi(8): 44.


32. Peiser, R. (2001). "Decomposing urban sprawl." Town planning review 72(3): 275-298