شناسایی مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیم سازی‌های شوراهای اسلامی شهر ایلام
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهریداود جمینی 1 , علیرضا جمشیدی 2 *
1 - استادیار گروه ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
پژوهشگر پاره وقت پژوهشکده کردستان شناسی، دانشگاه
2 - استادیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
کلید واژه: مدیریت شهری, توسعه پایدار شهری, ایلام, مشارکت شهروندی, شورا,
چکیده مقاله :
برخورداری از سطح قابل قبولی از مشارکت شهروندان در امور مختلف شهری به ویژه مدیریت شهری، یکی از ارکان اصلی رعایت حقوق شهروندی و دستیابی به توسعه پایدار است. یکی از مهمترین ابعاد مشارکت شهرندان در امور مختلف شهرها، مشارکت آنها در فرایند تصمیمسازی شوارهای اسلامی شهر است که مستقیماً توسط آراء شهروندان انتخاب میشوند. هدف پژوهش کابردی حاضر، پیشبینی سطح مشارکت شهروندان در فرایند تصمیم-سازی‌های شوراهای اسلامی شهر و شناسایی مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند مذکور است که به صورت مطالعه موردی در شهر ایلام انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر 194030 نفر از شهروندان شهر ایلام بوده که 384 نفر جهت مطالعه از طریق فرمول کوکران انتخاب شدند، سپس با استفاده از پرسشنامه محقق-ساخته و به صورت تصادفی ساده اطلاعات لازمه از محلات رزمندگان، شادآباد، زمین شهری، بانبور، رسالت، شهرک کشاورزی در شهر ایلام جمعآوری شد. لازم به توضیح بوده روایی ابزار تحقیق به صورت صوری و پایایی با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (758/0 = α) مورد تأیید قرار گرفت. همچنین، روشهای آماری مورد استفاده برای تحلیل دادهها آزمون t تک نمونهای و تحلیل عاملی اکتشافی بود. نتایج پژوهش نشان داد علیرغم اینکه سطح مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراها با میانگین 2/2، در وضعیت نامناسبی قرار دارد، تمایل به مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراها با میانگین 17/3، در سطح بالایی قرار دارد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد پنج مانع اصلی جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام، که توانستهاند 662/79 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین نمایند، به ترتیب اهمیت عباتاند از: شهروندمحور نبودن شوراها، ضعف بنیان علمی ـ تخصصی شوراها، محدودیتهای قوانین و مقررات و نظارتی، ضعف سرمایه اجتماعی و کماعتنایی شهروندان.به ترتیب اهمیت عباتاند از: شهروندمحور نبودن شوراها، ضعف بنیان علمی ـ تخصصی شوراها، محدودیتهای قوانین و مقررات و نظارتی، ضعف سرمایه اجتماعی و کماعتنایی شهروندان.
Having an acceptable level of participation of citizens in various urban affairs, especially urban management, is one of the main pillars of respecting citizenship rights and achieving sustainable development. One of the most important aspects of citizens' participation in various city affairs is their participation in the decision-making process of the city's Islamic councils, which are directly elected by citizens' votes. The aim of the present applied research is to predict the level of citizens' participation in the decision-making process of the city's Islamic councils and to identify the most important obstacles to attracting citizens' participation in the said process, which has been conducted as a case study in the city of Ilam. The statistical population of the current research is 194030 citizens of Ilam city, of which 384 people were selected for the study through Cochran's formula, then using a researcher's questionnaire, the necessary information was obtained from the neighborhoods of Rozmendagh, Shadabad, Zamin Shahri, Ban Bor, Rislat in a simple random manner. , agricultural settlement was collected in Ilam city. It is necessary to explain that the face validity and reliability of the research tool was confirmed using Cronbach's alpha test (α = 0.758). Also, the statistical methods used for data analysis were one-sample t-test and exploratory factor analysis. The results of the research showed that despite the fact that the level of citizens' participation in the decision-making process of the councils is in an unfavorable situation with an average of 2.2, the willingness of citizens to participate in the decision-making process of the councils is at a high level with an average of 3.17. The results of the exploratory factor analysis showed that the five main obstacles to the participation of citizens in the decision-making process of the Islamic councils of Ilam city, which were able to explain 79.662% of the variance of the dependent variable, are, in order of importance, the lack of citizen-oriented councils, the weakness of the scientific foundation. The specialization of councils, the limitations of laws and regulations and supervision, the weakness of social capital and the lack of attention of citizens.
Extended Abstract
Introduction
During the past decades, despite the increasing academic attention to citizens' participation in urban affairs, evidence shows a significant decrease in various levels of civic, political and institutional participation of citizens. On the one hand, people are interested in participating in local issues that affect their lives, and on the other hand, members of the city administration do not want to involve people in the decision-making process (Mohammadi et al, 2018: 1762). The reduction of public trust and skepticism towards the policies and decision-making of institutions in charge of urban development is one of the main reasons for reducing the level of citizen participation in various urban affairs (Ekman and Amna, 2012: 283). Considering the importance of citizens' participation in the process of urban development, most experts consider the experience of centralized urban management to be a failure and consider it impossible without the participation of citizens in the administration of city affairs and the transformation of city dwellers into citizens. Therefore, citizens' participation is considered one of the main concerns of modern urban managements, which is not possible to achieve except through scientific and planned efforts based on sufficient understanding of the problem (Yaghfouri and Rafiyan, 2014: 82; Bozarjamehri et al., 2018: 37).
The city of Ilam with a population of 194,030 (Iran Statistics Center, 2015), as the fifth most populous city in Iran, plays a key and pivotal role in the growth and development of Fars province. The location of numerous historical, cultural, religious, industrial, service, educational and tourism centers in the city of Ilam is only a part of this city's capabilities in the field of urban and regional development. These things have caused the population of this city to grow rapidly in recent decades. On the one hand, considering the importance of citizens' participation in the decision-making process of city managers (especially the city's Islamic councils, which are directly elected by citizens), and on the other hand, considering the challenges caused by the lack of participation of citizens in the decision-making process of managers. The main questions of the current research are: What is the level of participation and the degree of willingness of citizens to participate in the decision-making of the Islamic Council of Ilam? And what are the most important obstacles to attract citizens' participation in the decision-making process of the Islamic councils of Ilam city?
Methodology
The present quantitative and applied research is a descriptive-analytical type of research, which was completed using documentary data (articles, books, Iran Statistics Center, etc.) and field data (completion of a questionnaire). The statistical population of the research includes 194,030 citizens of Ilam city who are over 18 years old. Considering the large size of the statistical population and the difficulty of conducting the census, 384 people were estimated as a statistical sample using Cochran's formula. The main research tool for collecting field data is a researcher-made questionnaire, which has been used to check its validity (face validity) from the opinions of urban planning experts and university professors. To check the reliability of the questionnaires, a pre-test method was used and 30 questionnaires were completed, and the Cronbach's alpha coefficient obtained for the main parts of the questionnaire was more than 0.7.
The said questionnaire is designed in five main sections. The first part of the questionnaire includes the respondents' demographic information such as their age, occupation, monthly income, household dimensions and their education. The second and third sections are respectively devoted to the degree of participation and willingness of citizens to participate in the decision-making of the Islamic City Council, and the fourth section is devoted to the issues related to the obstacles to citizens' participation in the decision-making of city councils. It is necessary to explain, in order to investigate the level of participation or the willingness of citizens to participate in the decision-making of the Islamic Council, four approval or planning sections (social, economic, health and cultural planning), monitoring (oversight of affairs) have been used. various, including health affairs, financial affairs and assets, and supervising the implementation of the council's approvals, implementing development plans and supervising the affairs of the cemetery), executive (in the field of elections, formation of organizations and associations, Forming various issues, encouraging activity and public participation) and cooperation and consultation (with executive officials, in the field of approving and implementing approvals, recognizing shortcomings and inadequacies, in the field of forming associations, collecting proposals and presenting them to executive organizations).
Results and discussion
The results showed that the indicators of citizens' participation in the decision-making of the city's Islamic Council are not in a suitable state. In other words, it can be said that the level of participation of the studied people in the field of the desired indicators is lower than the average, which can be seen based on the negative and significant t coefficient obtained. On the other hand, the results of examining the status of the indicators of citizens' willingness to participate in the decision-making process of the Islamic councils in Ilam city showed that the approval indicators are in a good state (mean = 3.49 and standard deviation = 0.838). Cooperation (mean = 3.44 and standard deviation = 0.905), implementation (mean = 3.36 and standard deviation = 1.05) and supervision (mean = 3.14 and standard deviation = 0.906). Also, the t obtained for the desired indicators is positive and significant, and based on this, it can be said that the degree of willingness of the desired people to participate in the decision-making indicators of the Islamic Council of Ilam city is higher than the theoretical mean or average.
The results of the factor analysis showed that five factors have been identified as the most important obstacles to attracting citizens' participation in the council's decision-making process. In total, five identified factors have been able to explain 79.662% of the variance of the dependent variable. The specific value of identified factors in order of importance are: first factor 20.417%, second factor 19.577%, third factor 16.793%, fourth factor 11.738% and fifth factor 11.137%. According to the obtained results, the most important obstacles to the participation of citizens in the decision-making process of the Islamic councils of Ilam city are 1- the non-citizen-oriented nature of the councils, 2- the weakness of the scientific-specialized foundation of the councils, 3- the limitations of laws and regulations and supervision, 4 - Weakness of social capital and 5- Indifference of citizens.
Conclusion
Considering the low participation of citizens in the decision-making process of Islamic councils, despite the significant desire of citizens to participate in the said process and also identifying the obstacles to attract citizens' participation, operational solutions to improve the level of citizen participation in the decision-making process of Islamic councils, the scope of study are: 1. - Revision of the rules and regulations for the candidates of the city Islamic Council and considering the specialized filtering of urban management for the candidates, 2- Requiring the city Islamic councils to pay attention to the opinions of the citizens, 3- Providing incentive and even punishment policies for the members of the city Islamic council. 4- Justifying the Islamic City Councils regarding the importance of citizens' participation in the decision-making process, 5- Closer supervision of the supervisory bodies on the performance of the councils, 6- Clarification of adopted plans and policies, 7- Informing citizens about the duties and rights of citizens.
1- Alizadeh, K., Razavinejad, M., & Radfar, M. (2013). Investigating the role and participation of people in administrating urban affairs (A case study of zone 10 Mashhad). Urban Structure and Function Studies, 1(1), 61-87. [in Persian]
2- Amini, Y., & Amini, M. (2017). Investigation on Influential Social and Economic Factors on Citizen's Participation in Urban Affairs Related to Municipality. Quarterly Journal of Social Development (Previously Human Development), 11(2), 179-198. doi: 10.22055/qjsd.2017.12688 [in Persian]
3- Aristeidou, M., Scanlon, E and Sharples, M (2017). Profiles of engagement in online communities of citizen science participation. Computers in Human Behavior, 74, pp: 246-256. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.04.044
4- Arvin, M., Farhadikhah, H., & Pourahmad A. (2017). Investigation predisposing indictor’s citizen participation in urban affairs (Case study: Region 9 of Tehran). Arid Regions Geographic Studies, 8 (29) :33-51. [in Persian]
5- Boudjelida, A., Mellouli, S and Lee, J (2016), Electronic Citizens Participation: Systematic Review, Conference: 9th International Conference on Theory and Practice of Electronic Governance, March 2016.
6- Bozarjemehri, K., hossini Kahnoji, S. R., & Hosseini, N. (2020). Analysis of factors affecting the participation of citizens in the government of cities (case study: eight areas of Ahvaz). Geographical Planning of Space, 9(34), 37-52. doi: 10.30488/gps.2020.91917 [in Persian]
7- Duzi, B., Osman, R., Lehejcek., J., Novakova, E., Taraba., P and Trojan, J (2019). Exploring citizen science in post-socialist space: Uncovering its hidden character in the Czech Republic. Moravian Geographical Reports 27(4):241-253. DOI:10.2478/mgr-2019-0019
8- Ekman, J and Amna, E (2012). Political participation and civic engagement: Towards a new typology. Human Affairs 22(3), 283-300. DOI:10.2478/s13374-012-0024-1
9- Fox, O., & Stoett, P. (2016). Citizen participation in the UN Sustainable Development Goals consultation process: Toward global democratic governance? Global Governance: A Review of Multilateralism and International Organizations, 22(4), 555-574. DOI:10.1163/19426720-02204007
10- Galani-Moutafi, V. (2013). Rural space (re)produced e Practices, performances and visions, A case study from an Aegean island. Journal of Rural Studies, 32, 103-113. DOI:10.1016/j.jrurstud.2013.04.007
11- Ghadermarzi, H., Jamini, D., Jamshidi, A., & Cheraghi, R. (2013). Analysis of spatial inequality in rural areas based on the housing indicators of rural of Kermanshah Province. Economy of space and Rural Development, 2(3), 93-113. http://serd.khu.ac.ir/article-1-1579-en.html [in Persian]
12- Habibnezhad, A., & Ameri, Z. (2019). The Role of Public Participation in Enacting Municipal Regulation: A Comparative Study of Western and Iranian Laws. Comparative Study on Islamic & Western Law, 6(3), 1-28. doi: 10.22091/csiw.2019.4478.1586 [in Persian]
13- Hosseini, S A., Aflaki, A. (2023). Investigation of Effective Factors on Citizen participations in reviving the Urban Worn-out Textures (Case study: Maliki neighborhood of Noorabad Mamasani city). Journal of Research and Urban Planning, 14(53),169-186 DOI: 10.30495/JUPM.2021.28386.3925. [in Persian]
14- Hosseinzadeh, A. H., Eider, N., & Abbasi, E. (2013). Investigating factors affecting citizenship participation among the citizens of Khorramabad city. Urban Sociological Studies, 2(2), 59-82. [in Persian]
15- Huerta-Vergara, A. R., & Escolero, O. (2024). The role of citizen participation in advancing sustainable water solutions: The Mexico City case study. Sustainable Cities and Society, 101, 105104. https://doi.org/10.1016/j.scs.2023.105104
16- Jahanbani, M., Ahmadi, M., & Behzadfar, M. (2021). Identifying and prioritizing factors influencing the strengthening of collective participation in the implementation of urban development plans (case study: Tehran metropolis). Scientific and Research Quarterly of New Approaches in Human Geography, 13(3), 477-504. 20.1001.1.66972251.1400.13.3.1.4 [in Persian]
17- Jamali Haji Hassan Sofla, E. and Nematollahi Bonab, S.D. (2021) Investigating and evaluating the role of citizens and their social participation in achieving sustainable urban development goals. (case study: Tabriz city), Journal Urban Environmental Policy, 1(1), PP 95-112. DOR: 20.1001.1.27833496.1400.1.1.16.4 [in Persian]
18- Jamini, D., shamsoddini, A., & Jamshidi, A. (2023). Citizen participation in urban management and identifying its economic and social determinants, Ilam. Motaleate Shahri, 12(45), 19-30. doi: 10.34785/J011.2022.007. [in Persian]
19- Kummitha, R.K.R. (2019). Smart cities and entrepreneurship: An agenda for future research. Technological Forecasting & Social Change, 149, 1-10. DOI:10.1016/j.techfore.2019.119763.
20- Mirhosseini, H., Heidarabadi, A., & farzaneh, S. (2022). Investigating the role of social capital on citizen participation in the reconstruction of dilapidated urban fabric (Case study of Gorgan and Gonbad cities). Journal of Research and Urban Planning, 12(44), 1-18. doi: 10.30495/jupm.2022.25094.4039
21- Mohammadi, S.H., Sharifah Norazizan, S and Nikkhah, H.A (2018). Conflicting perceptions on participation between citizens and members of local government. Qual Quant, 52, 1761–1778. doi.org/10.1007/s11135-017-0565-9.
22- Moradi, G. (2014). The Construction and Validation of the construct “Urban participation”: Case of Study: City of Kermanshah. Urban Sociological Studies, 4(11), 149-180. [in Persian]
23- Musai M, Razavi Alhashem B. (2011). SWOT Analysis of Citizens’ Participation in Civic Affairs in Tehran. Social Welfare Quarterly,11(41), 123-152. [in Persian]
24- Naranjo-Zolotov, M., Oliveira, T., Cruz-Jesus, F., Martins, J., Gonçalves, R., Branco, F and Xavier, N (2019). Examining social capital and individual motivators to explain the adoption of online citizen participation. Future Generation Computer Systems, 92, 302–311. https://doi.org/10.1016/j.future.2018.09.044.
25- Qadrjani, R and Qaitrani, N (2012). investigation of ways to promote public participation in the improvement and renovation of dilapidated houses (case study: Golan neighborhood in Hamedan city). Haft Hesar Journal of Environmental Studies, 1(2), 83-75. [in Persian]
26- Rezaei, R., Asiyabani, Z. (2019). Assessment of quality of life and its impact on citizen participation in urban affairs case study of Neyriz city. Geography, 16(58), 141-156. [in Persian]
27- Salahi Amiri & Mohammad, S. (2010). Study and pathology of inconvenience of the Islamic city council and municipality’s relations: the case study of the Islamic city council and municipality of Tehran. Urban Management Studies, 2(2), 21-42. [in Persian]
28- Sarvarzadeh, S.K., Sza, I and Foroozan, A (2014). Evaluating Citizens’ Participation in the Urban Heritage Conservation of Historic Area of Shiraz. Asian Conference on Environment-Behaviour Studies Chung-Ang University, Seoul, S. Korea, 25-27 August 2014.
29- Seydaei, E., Ghanbari, Y., Jamini, D., & Boshagh, M. (2013). Measuring the Agricultural Sustainability in Rural Areas-A Case Study: Rural Areas of Central District of Ravansar Township. Geography and Environmental Sustainability, 3(1), 87-106. https://ges.razi.ac.ir/article_208.html?lang=en [in Persian]
30- Shakiba Moghadam, M. (2009). Administration of local and municipal organizations, second edition, Tehran, Mir Publications. [in Persian]
31- Sharepour, M., & Hojjati, H. (2018). Analysis of social factors affecting citizenship participation: empirical evaluation of social capital theory. Urban Sociological Studies, 8(28), 1-32. Doi: 10.22059/JURBANGEO.2021.315699.1425 [in Persian]
32- Shiani, M; Razavi Al-Hashem, B and Delpasand, K (2012). investigation of social factors affecting citizens' participation in the management of Tehran's urban affairs. Urban sociological studies, 2(4), 215-240. [in Persian]
33- Stevenson, C., Dixon, J., Hopkins, N and Luyt, R (2015). The Social Psychology of Citizenship, Participation and Social Exclusion: Introduction to the Special Thematic Section. Journal of Social and Political Psychology, 3(2), 1–19. https://doi.org/10.5964/jspp.v3i2.579.
34- Sydaii, S.E., Jamini, D., & Jamshidi, A. (2014). An analysis on the status of health-therapeutic indexes in the provinces of Kermanshah using TOPSIS, AHP and cluster analysis models. Spatial Planning, 4(1), 43-64. https://sppl.ui.ac.ir/article_15984.html?lang=en [in Persian]
35- Taghvaei, M., Babanasab, R., & Moosavi, Ch. (2010). An Analysis of Assessment of Effective Factors on Citizen's Participation in Civic Management: Case Study of District 4 of Tabriz. Journal Urban - Regional Studies and Research, 1(2), 19-36. [in Persian]
36- Turrini, T., Dörler, D., Richter, R., Heigl, F and Bonn, A. (2018). The threefold potential of environmental citizen science - Generating knowledge, creating learning opportunities and enabling civic participation. Biological Conservation, 225, 176–186. DOI:10.1016/j.biocon.2018.03.024.
37- United Nations. (2009). The Millennium Development Goals Report 2009. New York: United Nations.
38- Yaghfoori, H., & Rafieyan, S. (2015). A Study of the Function of Urban Management Regarding the Participation of Citizens in Urban Affairs: The Case of Fasa. Journal of Urban - Regional Studies and Research, 7(27), 81-100. [in Persian]
39- Yaghfoori, H., Aghaei, V., Moazzeni, M., & Badali, A. (2017). The role of management indicators and social capital in promoting citizen’s participation in urban affairs (Case Study: Parsabad City). Regional Planning, 7(27), 133-146. 20.1001.1.22516735.1396.7.27.10.7 [in Persian]
40- Yaghfoori, H., Hadiyani, Z., & Rafieyan, S. (2014). Review the Potential and Capabilities of Citizens’ Participation in Urban Affairs Case study: Fasa township. Geography and Development, 12(34), 83-98. 10.22111/GDIJ.2014.1434 [in Persian]
41- Yang, F., Yao, S., & Li, Y. (2023). Solidarity mobilization and citizen participation effectiveness in urban area: The case of community recycling program. Cities, 143, 104623. https://doi.org/10.1016/j.cities.2023.104623.
|
Journal of Research and Urban Planning Summer 2024. Vol 15, Issue 57 ISSN (Print): 2228-5229 ISSN (Online): 2476-3845 https://jupm.marvdasht.iau.ir/
|
|
Research Paper
Identifying the Most Important Obstacles to Citizen Participation in the Decision-Making Process of Islamic Councils in Ilam)
Davood Jamini: Assistant Professor, Department of Geomorphology, Faculty of Natural Resources, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran (Part-time Researcher at Kurdistan Studies Institute, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran).
Alireza Jamshidi 1: Assistant Professor, Department of Geography, Faculty of Literature and Humanities, Urmia University, Urmia, Iran.
Abstract | ARTICL EINFO |
It is one of the main pillars of respecting citizenship rights and achieving sustainable development, the existence of an acceptable level of citizen participation in various urban affairs, especially urban management. One of the most important dimensions of citizens 'participation in the various affairs of cities is their participation in the decision-making process of the city's Islamic councils, which are directly elected by the citizens' votes. The purpose of the present applied research is to predict the level of citizen participation in the decision-making process of the Islamic councils of the city and to identify the most important obstacles to citizen participation in the process, which has been done as a case study in Ilam. The statistical population of the study is 194030 citizens of Ilam city and 384 people have been estimated as a statistical sample using Cochran's formula. The main research tool for collecting field data is a researcher-made questionnaire whose validity and reliability have been finally confirmed by referring to relevant experts and conducting a pre-test (α = 0.758). The results showed that despite the unfavorable situation of the level of citizen participation in the decision-making process of councils (with an average of 2.2), there is a high level of willingness of citizens to participate in the decision-making process of councils (with an average of 3.17). The results of factor analysis showed that the five main obstacles to citizen participation in the decision-making process of Islamic councils in Ilam, which were able to explain 79.662% of the variance of the dependent variable, are in order of importance: Specialization of councils, restrictions of laws and regulations and supervision, weak social capital and lack of attention of citizens . | Received:2022/05/31 Accepted:2022/09/09 PP: 53-66
Use your device to scan and read the article online
Keywords: sustainable urban development, urban management, council, citizen participation, Ilam |
Citation: Jamini, D., & Jamshidi, A. (2024). Identifying the most important obstacles to citizen participation in the decision-making process of Islamic councils in Ilam), Journal of Research and Urban Planning, 15(57), 53-66. DOI: 10.30495/jupm.2024.31791.4334 |
[1] . Corresponding author: Alireza Jamshidi, Tel: +989188441281 Email: al.jamshidi@urmia.ac.ir
Extended Abstract
Introduction
During the past decades, despite the increasing academic attention to citizens' participation in urban affairs, evidence shows a significant decrease in various levels of civic, political and institutional participation of citizens. On the one hand, people are interested in participating in local issues that affect their lives, and on the other hand, members of the city administration do not want to involve people in the decision-making process (Mohammadi et al, 2018: 1762). The reduction of public trust and skepticism towards the policies and decision-making of institutions in charge of urban development is one of the main reasons for reducing the level of citizen participation in various urban affairs (Ekman and Amna, 2012: 283). Considering the importance of citizens' participation in the process of urban development, most experts consider the experience of centralized urban management to be a failure and consider it impossible without the participation of citizens in the administration of city affairs and the transformation of city dwellers into citizens. Therefore, citizens' participation is considered one of the main concerns of modern urban managements, which is not possible to achieve except through scientific and planned efforts based on sufficient understanding of the problem (Yaghfouri and Rafiyan, 2014: 82; Bozarjamehri et al., 2018: 37).
The city of Ilam with a population of 194,030 (Iran Statistics Center, 2015), as the fifth most populous city in Iran, plays a key and pivotal role in the growth and development of Fars province. The location of numerous historical, cultural, religious, industrial, service, educational and tourism centers in the city of Ilam is only a part of this city's capabilities in the field of urban and regional development. These things have caused the population of this city to grow rapidly in recent decades. On the one hand, considering the importance of citizens' participation in the decision-making process of city managers (especially the city's Islamic councils, which are directly elected by citizens), and on the other hand, considering the challenges caused by the lack of participation of citizens in the decision-making process of managers. The main questions of the current research are: What is the level of participation and the degree of willingness of citizens to participate in the decision-making of the Islamic Council of Ilam? And what are the most important obstacles to attract citizens' participation in the decision-making process of the Islamic councils of Ilam city?
Methodology
The present quantitative and applied research is a descriptive-analytical type of research, which was completed using documentary data (articles, books, Iran Statistics Center, etc.) and field data (completion of a questionnaire). The statistical population of the research includes 194,030 citizens of Ilam city who are over 18 years old. Considering the large size of the statistical population and the difficulty of conducting the census, 384 people were estimated as a statistical sample using Cochran's formula. The main research tool for collecting field data is a researcher-made questionnaire, which has been used to check its validity (face validity) from the opinions of urban planning experts and university professors. To check the reliability of the questionnaires, a pre-test method was used and 30 questionnaires were completed, and the Cronbach's alpha coefficient obtained for the main parts of the questionnaire was more than 0.7.
The said questionnaire is designed in five main sections. The first part of the questionnaire includes the respondents' demographic information such as their age, occupation, monthly income, household dimensions and their education. The second and third sections are respectively devoted to the degree of participation and willingness of citizens to participate in the decision-making of the Islamic City Council, and the fourth section is devoted to the issues related to the obstacles to citizens' participation in the decision-making of city councils. It is necessary to explain, in order to investigate the level of participation or the willingness of citizens to participate in the decision-making of the Islamic Council, four approval or planning sections (social, economic, health and cultural planning), monitoring (oversight of affairs) have been used. various, including health affairs, financial affairs and assets, and supervising the implementation of the council's approvals, implementing development plans and supervising the affairs of the cemetery), executive (in the field of elections, formation of organizations and associations, Forming various issues, encouraging activity and public participation) and cooperation and consultation (with executive officials, in the field of approving and implementing approvals, recognizing shortcomings and inadequacies, in the field of forming associations, collecting proposals and presenting them to executive organizations).
Results and discussion
The results showed that the indicators of citizens' participation in the decision-making of the city's Islamic Council are not in a suitable state. In other words, it can be said that the level of participation of the studied people in the field of the desired indicators is lower than the average, which can be seen based on the negative and significant t coefficient obtained. On the other hand, the results of examining the status of the indicators of citizens' willingness to participate in the decision-making process of the Islamic councils in Ilam city showed that the approval indicators are in a good state (mean = 3.49 and standard deviation = 0.838). Cooperation (mean = 3.44 and standard deviation = 0.905), implementation (mean = 3.36 and standard deviation = 1.05) and supervision (mean = 3.14 and standard deviation = 0.906). Also, the t obtained for the desired indicators is positive and significant, and based on this, it can be said that the degree of willingness of the desired people to participate in the decision-making indicators of the Islamic Council of Ilam city is higher than the theoretical mean or average.
The results of the factor analysis showed that five factors have been identified as the most important obstacles to attracting citizens' participation in the council's decision-making process. In total, five identified factors have been able to explain 79.662% of the variance of the dependent variable. The specific value of identified factors in order of importance are: first factor 20.417%, second factor 19.577%, third factor 16.793%, fourth factor 11.738% and fifth factor 11.137%. According to the obtained results, the most important obstacles to the participation of citizens in the decision-making process of the Islamic councils of Ilam city are 1- the non-citizen-oriented nature of the councils, 2- the weakness of the scientific-specialized foundation of the councils, 3- the limitations of laws and regulations and supervision, 4 - Weakness of social capital and 5- Indifference of citizens.
Conclusion
Considering the low participation of citizens in the decision-making process of Islamic councils, despite the significant desire of citizens to participate in the said process and also identifying the obstacles to attract citizens' participation, operational solutions to improve the level of citizen participation in the decision-making process of Islamic councils, the scope of study are: 1. - Revision of the rules and regulations for the candidates of the city Islamic Council and considering the specialized filtering of urban management for the candidates, 2- Requiring the city Islamic councils to pay attention to the opinions of the citizens, 3- Providing incentive and even punishment policies for the members of the city Islamic council. 4- Justifying the Islamic City Councils regarding the importance of citizens' participation in the decision-making process, 5- Closer supervision of the supervisory bodies on the performance of the councils, 6- Clarification of adopted plans and policies, 7- Informing citizens about the duties and rights of citizens.
.
مقاله پژوهشی
شناسایی مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام
داود جمینی: استادیار گروه ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران (پژوهشگر پاره وقت پژوهشكده كردستانشناسی، دانشگاه كردستان، سنندج، ايران).
علیرضا جمشیدی1: استادیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
اطلاعات مقاله | چکیده |
تاریخ دریافت:29/02/1402 تاریخ پذیرش:24/03/1403 شماره صفحات:66-53
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
واژه‌های کلیدی: توسعه پایدار شهری، مدیریت شهری، شورا، مشارکت شهروندی، ایلام. | برخورداری از سطح قابل قبولی از مشارکت شهروندان در امور مختلف شهری به ویژه مدیریت شهری، یکی از ارکان اصلی رعایت حقوق شهروندی و دستیابی به توسعه پایدار است. یکی از مهمترین ابعاد مشارکت شهرندان در امور مختلف شهرها، مشارکت آنها در فرایند تصمیمسازی شوارهای اسلامی شهر است که مستقیماً توسط آراء شهروندان انتخاب میشوند. هدف پژوهش کابردی حاضر، پیشبینی سطح مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر و شناسایی مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند مذکور است که به صورت مطالعه موردی در شهر ایلام انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر 194030 نفر از شهروندان شهر ایلام بوده که 384 نفر جهت مطالعه از طریق فرمول کوکران انتخاب شدند، سپس با استفاده از پرسشنامه محققساخته و به صورت تصادفی ساده اطلاعات لازمه از محلات رزمندگان، شادآباد، زمین شهری، بانبور، رسالت، شهرک کشاورزی در شهر ایلام جمعآوری شد. لازم به توضیح بوده روایی ابزار تحقیق به صورت صوری و پایایی با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (758/0 = α) مورد تأیید قرار گرفت. همچنین، روشهای آماری مورد استفاده برای تحلیل دادهها آزمون t تک نمونهای و تحلیل عاملی اکتشافی بود. نتایج پژوهش نشان داد علیرغم اینکه سطح مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراها با میانگین 2/2، در وضعیت نامناسبی قرار دارد، تمایل به مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراها با میانگین 17/3، در سطح بالایی قرار دارد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد پنج مانع اصلی جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام، که توانستهاند 662/79 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین نمایند، به ترتیب اهمیت عباتاند از: شهروندمحور نبودن شوراها، ضعف بنیان علمی ـ تخصصی شوراها، محدودیتهای قوانین و مقررات و نظارتی، ضعف سرمایه اجتماعی و کماعتنایی شهروندان. |
استناد: جمینی، داود و جمشیدی، علیرضا. (1403)، شناسایی مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی شهری، 15(57)، 53-66. DOI: 10.30495/jupm.2024.31791.4334
|
[1] . نویسنده مسئول: علیرضا جمشیدی، تلفن: 09188441281، پست الکترونیکی: al.jamshidi@urmia.ac.ir
مقدمه
رشد جمعیت در شهرهای بزرگ، نگرانیهای زیادی را در مورد تواناییهای آینده برای رفع مشکلات اساسی آنها ایجاد کرده است. برای تضمین حداقل استانداردهای زندگی جمعیت فزاینده شهری، نیاز اساسی به افزایش کمیت و کیفیت منابع مورد نیاز وجود دارد. به عنوان مثال با توجه به افزایش جمعیت شهری، در آینده به افزایش 360 درصدی تأمین انرژی و 310 درصدی سایر مواد مصرفی نیاز است (Kummitha, 2019: 1).
همچنین، این روند رو به رشد (رشد جمعیت شهرنشینی) باعث به وجود آمدن مشکلات متعدد اقتصادی و اجتماعی در نواحی شهری شده و از طرفی دیگر ناکارآمدی روشهای مختلفی مدیریتی اتخاذ شده در زمینههای مختلف توسعه شهری باعث بهوجود آمدن نابسامانی و ناپایداری در نواحی مختلف شهری خواهد شد (Jahanbani et al., 2021: 2)، که میتوان به مواردی از جمله نقض حقوق بشر، فساد، سوء استفاده از کارگران، تبعیض، نرخ بالای ایدز، عدم دسترسی به امکانات آموزشی و ... (United Nations, 2009: 4)، کاهش درآمد، کاهش سطح اشتغال، کاهش تولیدات زراعی و مهاجرت نیروی کار و ... (Galani-Moutafi, 2013: 103) اشاره نمود. لذا در این بین اندیشمندان مختلف به فکر تغییر شیوههای مدیریتی در جهت نیل به پایداری افتادند (Jamali Haji Hassan Sofla & Nematollahi Bonab, 2021: 99-100).
بررسیها نشان میدهد بسیاری از مسائل و مشکلات فوق که به ناپایداری فضاهای شهری منجر شدهاند، ریشه در عدم مشارکت شهروندان در طرحها و برنامههای شهری دارد (Sharepour & Hojjati, 2018: 24-25; Hosseini & Aflaki, 2023: 173)، این در حالی است که مشارکت از ارکان اساسی توسعه هر جامعهای است (Seydaei er al, 2013: 98; Sydaii et al, 2014: 44). مشاركت مردم در روند تصمیمگیری شهری، یکی از عناصر اصلی حکومت دموكراتیک و مردمی بوده و افزایش مشاركت مردم در امور شهری میتواند در ایجاد تعادل و هماهنگی لازم بین بخشهای جامعه، نقش ارزندهای را ایفا نماید. اصولاً مشاركت شهروندان در اداره امور شهری نتایج مثبتی از جمله كاهش محدودیتها و مشکلات مدیریت شهری، بهخصوص شهرداریهایی كه با كمبود یا فقدان نیروی متخصص و منابع مالی مواجهاند، را به دنبال دارد. چراكه جلب مشاركت مردم باعث رفع بخشی از نیاز مدیریت شهری به منابع انسانی، مالی و غیره میشود (Yaghfooriet al., 2017: 143). همچنین، مشارکت را میتوان یک مولفه اساسی و جداناپذیر توسعه دانست که شهروندان و یا افراد عادی همانند محور توسعه دانسته شده و مشارکت آنان یک پیشنیاز در جهت موفقیت سیاستها و برنامههای یک شهر یا کشور میباشد (Jamini et al., 2023: 20). بنابراین، میتوان گفت که با افزایش روند جلب مشارکت مردم و ساکنان نواحی شهری، دستيابي به به اهداف توسعه پایدار که همان بهبود کیفیت زندگی میباشد، را هموار میسازد (Fox & Stoett, 2016: 556 ). به همین جهت از مشارکت به عنوان عنصری کلیدی در فرایند توسعه پایدار و همچنین از آن بهعنوان حلقه گمشده فرآیند توسعه یاد میشود (Arvin et al., 2017: 46).
در کشورمان با پیروزي انقلاب اسلامی و تأکید قانون اساسی مبنی بر اداره امور کشور با اتکاء به آراي عمومی، گامی تازه در تحقق مشارکت شهروندان در ادارة امور شهر برداشته شد. برگزاري انتخابات شوراهاي اسلامی کشور در سال 1378، نخستین گام جدي دولت براي تمرکززدایی و ایجاد نظامهاي محلی ادارة امور به شمار میرود (Bozarjemehri et al., 2020: 38). به طوری که در حال حاضر مدیریت شهری در اختیار شورای اسلامی شهر و شهرداری است. اصولاً مدیریت نوین شهری نوعی نظام اداره شهر است که از دو واحد به نام (شورای شهر) و (اداره شهرداری) تشکیل شده است. ویژگی بارز این نظام آن است که تعیین خطمشی و سیاستهای کلی امور شهر در دست هیأتی به نام شورای اسلامی شهر قرار دارد و اجرای سیاستها و خط مشی‌های شورای شهر بر عهده شهردار به عنوان بازوی اجرایی مدیریت شهری میباشد که با همکاری کارگزاران شهرداری آنها را انجام میدهد (Salahi Amiri & Mohammad, 2010: 23; Shakiba Moghadam, 2009: 225 ).
در طول دهههای گذشته، علیرغم توجه روز افزون آکادمیک به مشارکت شهروندان در امور شهری، شواهد نشان از کاهش چشمگیر سطوح مختلف مشارکت مدنی، سیاسی و نهادی شهروندان دارد. از یک طرف، مردم علاقهمند هستند در مسائل محلی که بر زندگی آنها تأثیر میگذارد مشارکت داشته باشند و از طرف دیگر اعضای مدیریت شهری تمایلی به درگیر کردن مردم در فرایند تصمیمگیری ندارند (Mohammadi et al, 2018: 1762). کاهش اعتماد عمومی و بدبینی به سیاستها و تصمیمسازی نهادهای متولی توسعه شهری، از علل اصلی کاهش سطح مشارکت شهروندان در امور مختلف شهری است (Ekman & Amna, 2012: 283). با توجه به اهمیت مبحث مشارکت شهروندان در روند توسعه شهری، اکثر صاحبنظران، تجربۀ مدیریت شهري متمرکز را شکست خورده دانسته و آن را بدون مشارکت شهروندان در ادارة امور شهرها و تبدیل شهرنشینان به شهروندان غیرممکن میدانند، از اینرو جلب مشارکت شهروندان یکی از دغدغههاي اصلی مدیریتهاي نوین شهري محسوب میشود که دستیابی به این مهم جز از طریق تلاش علمی و برنامهریزي شدة مبتنی بر شناخت کافی از مسئله، امکانپذیر نیست (Bozarjemehri et al., 2020: 37; Yaghfoori & Rafieyan, 2015: 82; Mirhosseini et al., 2022: 5).
شهر ایلام با 194030 نفر جمعیت (مرکز آمار ایران، 1395)، به عنوان پنجمین شهر پرجمعیت ایران، نقش کلیدی و محوری را در رشد و توسعه استان فارس ایفا مینماید. واقع شدن مراکز تاریخی، فرهنگی، مذهبی، صنعتی، خدماتی، آموزشی و گردشگری متعدد در شهر ایلام تنها بخشی از توانمندیهای این شهر در عرصه توسعه شهری و منطقهای است که سبب شده است جمعیت این شهر طی دهههای اخیر رشد فزایندهای داشته باشد. از یک طرف با توجه به اهمیت مبحث مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای مدیران شهری (بهویژه شوراهای اسلامی شهر که مستقیماً توسط شهروندان انتخاب میشوند) و از طرف دیگر با توجه به چالشهای ناشی از عدم مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای مدیران شهری، سوالهای اصلی پژوهش حاضر عبارتاند از: سطح مشارکت و میزان تمایل به مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر ایلام در چه وضعیتی قرار دارد؟ و مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراهای اسلامی شهر ایلام کدامند؟
پیشینه و مبانی نظری تحقیق:
واژه مشارکت در دایرةالمعارف دهخدا به مفهوم شراکت، انبازی، حصهداری و بهرهبرداری بوده و معادل آن در زبان انگلیسی (participation) است و در فرهنگ آکسفورد به معنای عمل شرکت در یک فعالیت یا رویداد آورده شده است (Arvin et al., 2017: 35). مشارکت توسط یک فرد هنگامی صورت میپذیرد که اولاً قصد و نیت او برای مشارکت شکل گرفته و او انگیزه کافی برای مشارکت را یافته باشد، ثانیاً امکان مشارکت برای فرد خواهان فراهم شده باشد (Qadrjani & Qaitrani, 2012: 78). در تعریفی ساده مشارکت عبارت است از "فعالیتهاي اداري و داوطلبانهاي که از طریق آن اعضاي یک جامعه در امور محله، شهر و یا روستاي خود شرکت میکنند و بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم در شکل دادن به حیات اجتماعی خود سهیم میشوند" (Amini & Amini, 2017: 187). لذا، براساس تعریف مشارکت، اگر موارد گفته شده را وارد محدوده شهر نمود و به عبارتی برنامهریزیهای لازمه در شهر را در یک چارچوب مشارکت دید. همچنین، اگر در برنامههای مورد نظر مواردی از جمله قانون، مباحث توسعه از جمله پایدار، عدالت اجتماعی و غیره وارد شود؛ میتوان گفت که برنامهريزي شهري مشاركتي شکل گرفته و یا خواهد گرفت (Yaghfoori et al., 2104: 85).
سابقه مطالعات مختلف در زمینه مشارکت شهروندي در چارچوب جامعه مدنی سابقه طولانی و تاریخی دارد. به طوری که از ادوار مختلف تاریخی از جمله یونان باستان تا به امروز این مبحث همیشه دارای آثار مختلف و متنوعی در زندگی افراد ساکن در سکونگاههای مورد نظر داشته است. اگرچه لازم به توضیح است که دیدگاههای به معنای امروزی در زمینه مفهوم مشارکت و مباحث مرتبط با این مفهوم از اواسط قرن بیست شکل گرفت. زیرا در دهههای قبل از 1950 به دلایلی از جمله عدم توجه به افراد مختلف و مشارکت آنها در برنامههای مورد نظر توسعه، آن برنامهها با شکت روبرو شد (Taghvaei et al., 2010: 24-25). در ادامه روند شکلگیری این مفهوم، نظريههاي متعددي در زمينه مشاركت و مديريت شهري مشاركتي از نيمه دوم دهه 1960 به اين سو مطرح گرديده است. از جمله این نظریهها میتوان به نظريه مشاركتي جان ترنر1، نظريه مشاركتي جيمز ميجلي2، نظريه مشاركتي شري ارنشتاين3، نظريه مشاركتي ديويد دريسكل4 اشاره کرد (Alizadeh et al., 2013: 67).
نگاهی استقرایی به الگوهاي موجود مشارکت در جهان نشان میدهد که میتوان این الگوها را برحسب سه معیار متفاوت طبقهبندي کرد: برحسب نوع مشارکت (1- تصمیمگیري، 2- تأمین هزینه مالی، 3- تأمین نیروي انسانی)؛ برحسب زمینه مشارکت در فعالیتهاي (1- عمرانی، 2- محیط زیست، 3- تأمین ایمنی شهر، 4- نظارتی، 5- خدمات شهری و 6- رفاه اجتماعی)؛ برحسب نوع سازماندهی (1- تشکلهاي خودجوش و خودانگیخته، 2- تشکلهاي رسمی و برانگیخته). البته بسته به این که مشارکت به منظور انجام کدام یک از فعالیت هاي ذکرشده صورت گیرد نیز میتوان به طبقهبندي الگوهاي مشارکت اقدام نمود (Rezaei & Asiyabani, 2019: 146). در تقسیم‌بندی‌های دیگری مشارکت از نظر سطح (خرد، میانی و کلان)، از نظر انواع، بر حسب انگیزههاي ایجادي آن (درونزا و برونزا)، بر حسب چگونگی دخالت مردم (مستقیم و غیر مستقیم)، بر حسب سطوح فراگیري (محلی، منطقهاي و ملی)، بر حسب کیفیت همکاري مردم (طبیعی، خودانگیخته، داوطلبانه، برانگیخته و تحمیلی یا اجباري)، بر حسب سطوح اجرایی و محتوا عملکردي (بهرهمندي خدمات، ارزیابی خدمات، ارائه پیشنهاد، تصمیمگیري و برنامهریزي، اجرا و نظارت)، بر حسب موضوع و قلمرو اجرایی (سیاسی، اقتصادي و اجتماعی) طبقهبندی شده است (Amini & Amini, 2017: 187).
همچنین بر اساس مطالعات تطبیقی رایجترین اشکال مشارکت عمومی در فرایند مقررات گذاری شهری را میتوان در چند مرحله زیر مورد بررسی قرار داد. مشارکت شهروندان در مرحله پيش از وضع مقررات، در حين وضع مقررات (مناظرات و نشستهای عمومی، تشکیل گروههای کانونی5، هیأت منصفه شهروندان6 و مشاورههای مکتوب)، مشارکت پس از وضع اوليه مقررات، مشارکت شهروندان در مقررات گذاری محلی (Habibnezhad & Ameri, 2019: 6).
مشارکت در تصمیمگیری و مدیریت که مبحث اصلی پژوهش حاضر است، یکی از از مهمترین ابعاد مشارکت شهروندان در امور شهری است. در این زمینه، مشارکت افراد را میتوان در چهار بخش تقسیمبندی نمود: تعیین هدفها، گرفتن تصمیمات، گشودن دشواریها و پدیدآوردن دگرگونی در مجموعه یا سازمان. در برنامهریزی و تصمیمگیری مشارکتی، مردم محلی مورد مشورت قرار گرفته و بازخورد آنها در فرایند تصمیمگیری مورد توجه قرار میگیرد (Moradi, 2014: 162). در راستای توسعه حقوق شهروندی، توسعه و ارتقای سطح مشارکت شهروندان در امور مختلف شهری از جمله فرآیندهای تصمیم گیری، مورد تأکید بسیاری از اندیشمندان و محققان توسعه قرار گرفته است (Duzi et al, 2019: 241). یکی از مهمترین رویکردها برای ارتقای سطح مشارکت شهروندان و سایر مولفههای ذهنی دیگر، اتکا به شاخصها و معیارهای آن مفاهیم است؛ چراکه به واسطه این معیارها و شاخصها میتوان ضمن سنجش وضعیت موجود آن شاخص، در راستای تقویت آن برنامهریزیهای لازم را انجام داد (Ghadermarzi et al, 2013: 95). یکی از مهمترین راهکارهای دستیابی به این مهم، مرور مطالعات مرتبط با آن مفاهیم است. بررسیها نشان میدهد مطالعات اندکی در ارتباط با موضوع مورد مطالعه در داخل و خارج از کشور انجام گرفته است که در ادامه به نتایچ چند مطالعه مرتبط اشاره میشود.
نتایج پژوهشی دیگر توسط موسایی و رضوی آلهاشم7 (2011) با هدف بررسی مشارکت شهروندان در امور شهری با استفاده از مدل SWOT نشان داد مشاركت شهروندان به طور اعم در ايران و به طور اخص در تهران داراي موانع ساختاري، اجتماعي ـ فرهنگي، سياسي مديريتي، حقوقي و فضايي است. علي رغم موانع موجود، نقاط قوت و فرصتهاي زيادي نيز جهت ايجاد و تقويت مشاركت شهروندان در امور شهري وجود دارد. همچنین ضعفها و تهديدهاي متعددی مشاركت شهروندان و مديريت شهري، را تحت تأثير قرار داده است و کماکان ضرورت مشاركت در امور شهري از سوي مديران شهري و شهروندان احساس نميشود و مشاركت شهروندان در امور شهری عمدتاً صوري، سمبليك و نمادين است.
نتایج پژوهش حسینزاده و همکاران (2013) با هدف بررسي عوامل مؤثر بر مشاركت شهروندي در بين شهروندان شهر خرمآباد نشان داد، فايدهمندي مشاركت شهروندي، جامعهپذيري مشاركت شهروندي و اعتماد اجتماعي از اصلیترین و موثرترین عوامل تأثيرگذار بر مشاركت شهروندي در شهر خرمآباد هستند. لازم به توضیح است که در این مطالعه نشان داد شد پايگاه اجتماعي ـ اقتصادي افراد مورد مطالعه بر مشاركت شهروندي دارای تأثيري معکوس میباشد. نتایج مطالعه شیانی8 و همکاران (2012) که با هدف بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهري تهران انجام شده، نشان داد که مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهري باید داوطلبانه و هدفمند صورت گیرد. رفتار مشارکتی در برنامههاي شهري نیز باید در دو بخش انجام شود. در مرحلۀ اول باید شناخت عوامل اثرگذار در مشارکت شهروندي، مورد توجه قرار گیرد و در مرحلۀ دوم حفظ مشارکت در طرحها و برنامههایی است که اجرا شده است. جلب مشارکت زنان، جوانان و بازنشستگان و... و تعیین ساز و کارهاي مشارکتی آنان در حوزههاي اجتماعی ـ فرهنگی میتواند کارایی و بهرهوري مدیریت شهري را افزایش دهد. یافتههای پژوهش حبیبنژاد و عامری (2019) با هدف مطالعه تطبیقی نقش مشارکت مردم در وضع مقررات شهری در حقوق غرب و ایران نشان داد علیرغم تجارب خوبی که در کشورهای پیشرو در این حوزه برای مشارکت دادن شهروندان در فرآیند مقرراتگذاری شاهد هستیم، نتایج نشان میدهد در ایران سازوکارهای این قسم از مشارکت در وضع مقررات محلی وجود ندارد یا بسیار ضعیف و نحیف است و عدم امکان مشارکت منظم و منطقی شهروندان در مقرراتگذاری میتواند از مهمترین علل ناکارآمدی و عدم میل به اطاعت از مقررات شهری و بالارفتن هزینههای اقتصادی و اجتماعی اجرای تصمیمات شوراهای شهر باشد. بوذرجمهری9 و همکاران (2020) در پژوهش خود با هدف تحلیل مؤلفههاي اثرگذار بر مشارکت شهروندان در ادارة امور شهر اهواز به این نتیجه رسیدند که متغیرهای پایگاه اقتصادي- اجتماعی، اعتماد، رضایت و آگاهی اجتماعی، مهمترین عوامل اثرگذار بر مشارکت شهروندان در ادارة امور شهر اهواز هستند.
جمالی حاجی حسن سفلی و نعمتالهیبناب (2021) در مطالعهای با عنوان بررسی و ارزیابی نقش شهروندان و مشارکت اجتماعی آنان در دستیابی به اهداف توسعه پایدار شهری تبریز نشان دادند بین مشارکت شهروندان و توسعه پایدار شهری رابطه معناداری وجود دارد و ارتقای پایگاه اجتماعی - اقتصادی شهروندان تا حد زیاد در میزان عالقه مندی شهروندان به مشارکت در توسعه پایدار شهری موثر می باشد.
جهانبانی و همکاران (2021) در مطالعهای با هدف عوامل مؤثر بر جلب اعتماد شهروندان در راستاي تقویت مشارکت جمعی در اجراي طرحهاي توسعه شهري از دیدگاه شهروندان و مدیران در تهران نشان دادند، (1) ویژگیهاي شهروندان براي اعتماد به مشارکت دید از مدیران و برنامهریزان شهري و شهروندان از اهمیت بسزایی برخوردار است، (2) تأثیرپذیري طرح توسعۀ شهري از نظر نوع آن، برمیزان اعتماد شهروندان در راستاي مشارکت جمعی از دید مدیران و برنامهریزان شهري و شهروندان از اهمیت بسزایی برخوردار است و (3) عوامل تأثیرگذار براعتماد شهروندان در فضاي مکان از دید مدیران و برنامهریزان شهري و شهروندان داراي وزن وکششی مختص به خود است.
نتایج پژوهش استونسون10 و همکاران (2015) نشان داد مشارکت شهروندی دارای ابعاد مختلف و متنوعی است و یک اصل مشترک و اساسی آن، توجه به عقاید، افکار و نظرات و خواستههای شهروندان و اعمال آن در امور مختلف شهری توسط نهادهای متولی توسعه شهری است. چراکه مشارکت شهروندان مبنایی مستحکم برای برنامهریزیها آتی توسعه شهری خواهد بود. بودجلیدا11 و همکاران (2016) در پژوهشی با عنوان تحلیل سیستامتیک مشارکت الکترونیک شهروندان به این نتیجه رسیدند که مشارکت الکترونیکی شهروندان از طریق فناوریهای رسانههای اجتماعی، به دلیل سهولت استفاده، دسترسی آسان و فراهم آوردن رفاه نسبی برای آنها، گزینه مناسبی برای مشارکت شهروندان در دولتهای محلی از جمله شهرداریها است. یافتههای پژوهش آریستیدو12 و همکاران (2017) در خصوص مشارکت شهروندان در امور شهری نشان میدهد گرایش شهروندان به مشارکت آنلاین در امور مختلف شهری در دهههای اخیر محبوبیت و روند فزایندهای داشته است. سرورزاده13 و همکاران (2017) در مطالعهای مشارکت شهروندان در حفاظت از میراث شهری منطقه تاریخی شیراز را بررسی کردهاند. نتایج پژوهش نشان داد شهروندان در صورت احترام و اعتماد متقابل، احترام به دیدگاهها و نظرات مختلف آنها، برابری فرصت ارائه نظرات و دیدگاهها، اعمال نظرات آنها در برنامهها و طرحها، حاضر به مشارکت در حفاظت از میراث شهری منطقه تاریخی شیراز هستند. تورینی14 و همکاران (2018) در پژوهشی پتانسیلهای مشارکت شهروندان در امور شهری در کشورهای آلمان، استرالیا و سوئیس را از نظر کارشناسان مورد بررسی و تحلیل قرار دادهاند. نتایج پژوهش نشان داد سیاستگذاران توسعه شهری برای پیشبرد اهداف خود در سطحی قابل قبولتر باید از دانش شهروندان برای تولید دانش جدید، افزایش سطح یادگیری فردی و ترویج تحول در سطح جامعه، به نحو مطلوبی استفاده نمایند. به این صورت که ابتدا آموزش و راهنمایی شهروندان به عنوان یک پیشنیاز اصلی در خصوص امور مربوط به مشارکت شهروندی انجام گیرد. سپس ضمن شفافسازی برنامهها و طرحهای توسعه شهری از طریق نشر و توزیع مجلات علمی، برگزاری جلسات حضوری و آنلاین، شهروندان را به روشهای مستقیم و غیرمستقیم در فرایند تصمیمسازی و تصمیمگیری درگیر نموده و این فرایند باید با ارتقای سطح بودجه اختصاص یافته به مبحث مشارکت شهروندان در امور شهری همراه باشد. نتایج پژوهش نارنجوزولوتوف و همکاران15 (2019) با هدف بررسی ارتباط سرمایه اجتماعی و مشارکت آنلاین شهروندان در تصمیمگیریهای مدیریت شهری نشاندهنده اثر مثبت سرمایه اجتماعی بر مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمگیری توسط نهادهای محلی است. هرتاورگارا و اکولرو16 (2024) در مطالعهای با هدف بررسی نقش مشارکت شهروندان در پیشبرد راهحلهای آب پایدار در شهر مکزیکوسیتی نشان دادند دولت و جامعه باید استفاده خود را از طریق ترویج مصرف آگاهانه آب، ترمیم ضربه‌ای نشت، اجرای بیشتر سیستم‌های برداشت آب باران (RWHS) و ادغام منابع (ورودی‌ها/خروجی‌ها) در مدل گردش آب، به حداکثر رساندن کاربرد و گردش مجدد آب، بهبود بخشند. همچنین، یانگ و یاو17 (2023) در مطالعهای با هدف بررسی تحریک یا بسیج همگانی و آثربخشی مشارکت شهروندان چینی در زمینه بازیافت زباله، نشان دادند افزایش قرار گرفتن در معرض راهنمایی‌های چهره به چهره، مشارکت نظارتی چندبخشی، انتشار اطلاعات و مشارکت فعالان اجتماعی به طور قابل توجهی اثربخشی مشارکت در بازیافت را در میان شهروندان افزایش می دهد.
بررسی مبانی نظری و پیشینه مرتبط با موضوع مورد مطالعه نشان میدهد علیرغم انواع و سطوح مختلف مشارکت شهروندان در امور شهری، در خصوص جلب مشارکت شهروندان در اداره امور شهری بهویژه در ارتباط با موانع مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهرها، پژوهشهای اندکی انجام گرفته است و در این خصوص مطالعه منسجمی انجام نگرفته است. با توجه به اهمیت مبحث مشارکت شهروندان در امور شهری و بهویژه مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شورای اسلامی و خلأ مطالعاتی که در این زمینه وجود دارد، اهمیت پژوهش حاضر دوچندان خواهد بود و میتواند بهعنوان مبنایی برای سایر مطالعات و همچنین مدیران شهری سایر شهرهای کشور مورد استفاده قرار گیرد.
مواد و روش تحقیق
پژوهش کمی و کاربردی حاضر از نوع تحقیقات توصیفی ـ تحلیلی است که برای تکمیل آن از دادههای اسنادی و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 194030 نفر از شهروندان شهر ایلام است که دارای سن بیشتر از 18 سال بودهاند. با توجه حجم بالای جامعه آماری با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر بهعنوان نمونه آماری برآورد گردید. ابزار اصلی پژوهش برای جمع آوری دادههای میدانی پرسشنامه محقق ساخته است که برای بررسی روایی آن (روایی صوری) از نظرات کارشناسان و متخصصان برنامهریزی شهری و همچنین اساتید دانشگاهی استفاده شده است. برای بررسی پایایی پرسشنامهها از روش پیش آزمون و تکمیل 30 پرسشنامه استفاده شده است و ضریب آلفای کرونباخ حاصل شده برای بخشهای اصلی پرسشنامه بیشتر از 7/0 بوده است.
پرسشنامه مذکور در پنج بخش اصلی طراحی شده است. بخش اول پرسشنامه شامل اطلاعات جمعیتشناختی پاسخگویان مانند سن، شغل، میزان درآمد ماهیانه، بعد خانوار و تحصیلات آنها است. بخش دوم و سوم به ترتیب به میزان مشارکت و تمایل به مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر است اختصاص یافته و بخش چهارم به گویههای مرتبط با موانع مشارکت شهروندان در تصمیمسازی شوراهای شهر تخصیص یافته است. لازم به توضيح است، در اين مطالعه جهت بررسي سطح مشاركت و يا تمايل به مشاركت شهروندان در تصميمسازيهاي شوراي اسلامي در چهار بخش تصويبي يا برنامهريزي (برنامهريزي اجتماعي، اقتصادي، بهداشتي و فرهنگي)، نظارتي (نظارت بر امور مختلف از جمله امور بهداشتي، امور مالي و داراييها، و نظارت بر اجراي مصوبات شورا، اجراي طرحهاي توسعه و نظارت بر امور آرامستان)، اجرايي (در زمينه انتخابها، تشكيل تشكلها و انجمنها، تشكيل تعانيهاي مختلف، تشويق به فعاليت و مشاركت عمومي) و همكاري و مشورتي (با مسئولين اجرايي، در زمينه تصويب و اجراي مصوبات، شناخت كمبودها و نارسائيها، در زمينه تشكيل انجمنها، جمعآوري پيشنهادها و ارائه به سازمانهای اجرایی) مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفته است.
لازم به ذکر است بخش دوم، سوم و چهارم پرسشنامه در قالب طیف پنج قسمتی لیکرت (1= بسیار کم، 2= کم، 3= متوسط، 4= زیاد، 5= بسیار زیاد) طراحی شده است. برای توزیع و تکمیل پرسشنامهها در میان شهروندان از روش کاملاً تصادفی استفاده به عمل آمده است. همچنین، برای تجزیه و تحلیل دادههای گردآوری شده از آزمون tتک نمونهای و مدل تحلیل عاملی از نوع اکتشافی در نرم افزار SPSS استفاده شده است.
جدول 1- محاسبه ميزان پايايي و روايي مفاهيم اصلي به‌کاررفته در پژوهش
متغیر | مولفه | تعداد گویه | آلفاي كرونباخ |
مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر | تصويبي يا برنامهريزي | 12 | 809/0 |
نظارتي | 6 | 781/0 | |
اجرايي | 6 | 702/0 | |
همكاري و مشورتي | 7 | 76/0 | |
تمایل به مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر | تصويبي يا برنامهريزي | 12 | 831/0 |
نظارتي | 6 | 801/0 | |
اجرايي | 6 | 801/0 | |
همكاري و مشورتي | 7 | 779/0 | |
موانع مشارکت شهروندان در تصمیمسازی شورای اسلامی شهر | 19 | 766/0 | |
محدوده مطالعاتی
شهر ایلام، مرکز استان ایلام و در غرب ايران با مساحت حدود 20150 كيلومتر مربع، تقريباً 2/1 از مساحت كل كشور، را تشکيل ميدهد. این شهر با مساحت 67/212804 هکتار (حدود 11 درصد از مساحت کل استان) بین 33 درجه و 21 دقیقه و 30 ثانیه تا 33 درجه و 51 دقیقه و 48 ثانیه عرض شمالی و 45 درجه و 41 دقیقه و 7 ثانیه تا 46 درجه و 51 دقیقه و 19 ثانیه طول شرقی در شمال غربی استان ایلام قرار دارد. لازم به توضیح است که مطابق با آخرین آمارگیری کشور (1395) شهر ایلام دارای 194030 نفر جمعیت بوده است (آمارنامه استان ایلام، 1395).
شکل 2 - موقعیت جغرافیایی شهر ایلام
بحث و یافتههای تحقیق
توصیف ویژگیهای شخصی افراد مورد مطالعه
یافتههای پژوهش درخصوص وضعیت سنی پاسخگویان نشان داد میانگین سنی پاسخگویان 3/37 سال بوده و در این میان کمترین و بیشتر سن پاسخگو به ترتیب 20 سال و 57 سال بود. در ارتباط با وضعیت شغلی پاسخگویان نتایج نشان داد 38 درصد غیرفعال (محصل، دانشجو، خانهدار)، 14 درصد بیکار، 22 درصد دارای مشاغل دولتی و 26 درصد دارای مشاغل آزاد (فروشنده، مغازهدار، راننده و ...) بودهاند. در خصوص وضعیت درآمد ماهیانه افراد مورد بررسی نتایج نشان داد میانگین محاسبه شده 5/1 میلیون تومان در ماه بوده است. در این میان میزان درآمد ماهیانه پاسخگویان در دامنه صفر (فاقد درآمد ماهیانه) و 12 میلیون تومان در نوسان بوده است. در ارتباط با بعد خانوار پاسخگویان نتایج نشان داد میزان این شاخص 6/3 بوده کمترین و بیشترین بعد خانوار بهترتیب 1 نفر و 5 نفر بوده است. در ارتباط با سطح تحصیلات افراد مورد مطالعه نتایج نشان داد که بیشتر افراد مورد مطالعه (44 درصد) دارای تحصیلات آکادمیک بودند.
سنجش میزان مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر
در این بخش از مطالعه با استفاده از جدول توزیع فراوانی و آزمون مقایسه میانگین، وضعیت مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراها و شاخصهای مربوطه بررسی شده است. نتایج نشان میدهد (جدول 2) به صورت کلی شاخصهای تشکیل دهنده میزان مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر در وضعیت مناسبی قرار ندارند و به عبارتی براساس نتایج جدول 3 میتوان عنوان کرد که سطح مشارکت افراد مورد مطالعه در زمینه شاخصهای مورد نظر پایینتر از متوسط بوده که این مورد براساس منفی بودن و معنیداری t بدست آمده قابل مشاهده است. همچنین، نتایج کلی بدست آمده در زمینه میزان مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر ایلام نشان داد، میزان مشارکت 4/67 درصد شهروندان در تصمیمسازیهای شوراها در سطوح کم و بسیار کم قرار گرفته است. دقت در مقادیر این درصدها از میزان مشارکت نامناسب شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراها حکایت دارد. برای ارائه یک قضاوت کلی در خصوص مبحث مورد بررسی، از آزمون تیتکنمونهای (با در نظر گرفتن عدد 3 به عنوان مبنای آزمون) استفاده شده است. نتایج نشان میدهد (جدول 3) میانگین محاسبه شده با مقدار 2/2، به صورت معناداری (37/13- =t، 000/0 = sig) از میانگین مبنا پایینتر است. منفی شدن دیگر آمارههای آزمون نیز، موید این مطلب است که میانگین محاسبه شده از حد مبنا پایینتر است. در مجموع میتوان چنین عنوان کرد که وضعیت مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراها در شرایط نامناسبی قرار دارد.
جدول 2- توزیع درصد فراوانی وضعیت شاخصها و میزان مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر
| خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | میانگین | انحراف معیار | ضریب تغییرات |
تصویب | 8/13 | 3/37 | 8/33 | 5/12 | 5/2 | 52/2 | 963/0 | 382/0 |
نظارت | 8/26 | 8/35 | 6/25 | 5/6 | 3/5 | 27/2 | 08/1 | 475/0 |
اجرا | 8/24 | 8/33 | 8/24 | 3/7 | 3/9 | 42/2 | 2/1 | 495/0 |
همکاری | 6/33 | 3/27 | 1/32 | 3 | 4 | 16/2 | 05/1 | 486/0 |
کل | 3/31 | 1/36 | 3/19 | 3/7 | 6 | 2/2 | 13/1 | 513/0 |
جدول 3- وضعيت شاخصهای مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
مبنای آزمون = 3 | |||||||
شاخصها | t | درجه آزادی | معنیداری | میانگین | اختلاف از میانگین | فاصله اطمینان در سطح 95 درصد | |
حد پایین | حد بالا | ||||||
تصویب | 82/9- | 383 | 000/0 | 52/2 | 473/0- | 568/0- | 378/0- |
نظارت | 29/13- | 383 | 000/0 | 27/2 | 724/0- | 831/0- | 617/0- |
اجرا | 57/9- | 383 | 000/0 | 42/2 | 576/0- | 694/0- | 458/0- |
همکاری | 8/15- | 383 | 000/ | 16/2 | 834/0- | 938/0- | 73/0- |
کل | 379/13- | 383 | 000/0 | 2/2 | 834/0- | 938/0- | 73/0- |
سنجش میزان تمایل به مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر
نتایج بررسی وضعیت تمایل به مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراهای اسلامی در شهر ایلام و شاخصهای تشکیل دهنده نشان میدهد (جدول 4) که میزان تمایل افراد مورد مطالعه در زمینه شاخصهای تصویب (میانگین = 49/3 و انحراف معیار = 838/0)، همکاری (میانگین = 44/3 و انحراف معیار = 905/0)، اجرا (میانگین = 36/3 و انحراف معیار = 05/1) و نظارت (میانگین = 14/3 و انحراف معیار = 906/0) در وضعیت مناسبی قرار دارد. این وضعیت در جدول 5 نیز قابل مشاهده است. همانطور که در جدول 5 نشان داده شده است، t بدست آمده برای شاخصهای مورد نظر مثبت و معنیدار بوده و بر این اساس میتوان گفت که میزان تمایل افراد مورد نظر برای مشارکت در شاخصهای تصمیمسازی شورای اسلامی شهر ایلام بالاتر از میانه نظری یا متوسط است.همچنین، نتایج بررسی کلی میزان تمایل به مشارکت در فرایند تصمیمسازی در شوراهای اسلامی شهر در بین افراد مورد مطالعه نشان داد، 6/25 درصد شهروندان دارای تمایلی در سطح خیلی کم و کم به مشارکت در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر هستند. 6/33 درصد در سطح متوسط و 9/40 درصد نیز دارای تمایلی در سطوح زیاد و خیلی زیاد بودهاند. در ارتباط با وضعیت کلی میزان تمایل به مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر، نتایج نشان میدهد (جدول 5) میانگین محاسبه شده با مقدار 17/3، به صورت معناداری (54/3 = t، 000/0 = sig) بیشتر از میانگین مبنا بوده است. در مجموع میتوان چنین عنوان کرد که علیرغم میزان مشارکت پایین شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر ایلام، آنها تمایل قابل توجهی به مشارکت در فرایند تصمیمسازیها را دارند. به طور یقین میتوان چنین عنوان کرد که مشارکت ضعیف شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شورای اسلامی ناشی از موانعی است که فرایند مشارکت شهروندان را به چالش کشاندهاند. از این رو شناسایی موانع مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر، امری ضروری و منطقی است که در بخش بعدی به آن پرداخته شده است.
جدول 4- توزیع درصد فراوانی شاخصها و وضعیت کلی میزان تمایل به مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر
| خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | میانگین | انحراف معیار | ضریب تغییرات |
تصویب | 1 | 3/10 | 8/35 | 6/43 | 3/9 | 498/3 | 838/0 | 239/0 |
نظارت | 3/12 | 6/36 | 8/36 | 3/13 | 1 | 14/3 | 906/0 | 288/0 |
اجرا | 3/3 | 5/19 | 6/29 | 1/33 | 5/14 | 36/3 | 05/1 | 312/0 |
همکاری | 3/1 | 5/13 | 8/35 | 1/38 | 3/11 | 44/3 | 905/0 | 263/0 |
کل | 3/4 | 3/21 | 6/33 | 6/34 | 3/6 | 17/3 | 975/0 | 307/0 |
جدول 5- وضعيت شاخصهای میزان تمایل به مشارکت شهروندان در تصمیمسازیهای شورای اسلامی شهر با استفاده از آزمون تی تک نمونهای
مبنای آزمون = 3 | |||||||
شاخصها | t | درجه آزادی | معنیداری | میانگین | اختلاف از میانگین | فاصله اطمینان در سطح 95 درصد | |
حد پایین | حد بالا | ||||||
تصویب | 88/11 | 383 | 000/0 | 49/3 | 498/0 | 416/0 | 581/0 |
نظارت | 1/5 | 383 | 000/0 | 14/3 | 14/0 | 369/0 | 547/0 |
اجرا | 84/6 | 38/3 | 000/0 | 36/3 | 36/0 | 257/0 | 464/0 |
همکاری | 83/9 | 383 | 000/0 | 44/3 | 446/0 | 357/0 | 535/0 |
کل | 54/3 | 38/3 | 000/0 | 17/3 | 172/0 | 076/0 | 269/0 |
شناسایی مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر
در این پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی از نوع اکتشافی به بررسی و شناسایی مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام پرداخته شده است. به عبارتی با استفاده از این روش موانع موجود را میتوان در چند عامل مشاهده نشده مورد بررسی قرار داد. نتایج اولیه مرتبط با مدل مورد نظر نشان داد که دادههای بدست آمده جهت استفاده در تحلیل عاملی مناسب میباشد. به عبارتی دیگر، به نتایج بدست آمده از طریق تحلیل عاملی میتوان اعتماد نمود (771/0 = KMO، 54/6588 = Bartletts test، 000/0 = sig). یکی از مواردی که در مدل تحلیل عاملی برای مشخص شدن تعداد عاملهای ورودی در مدل استفاده میشود، مقدار ویژه است. به عبارتی عواملی قابل بررسی هستند که دارای مقدار ویژهای مساوی یا بیشتر از 1 باشند. براین اساس، همانطور که در جدول 6 قابل مشاهده است، پنج عامل که در دل متغیرهای مورد بررسی پنهان شدهاند، به عنوان مهمترین موانع جلب مشارکت شه روندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراها در شهر ایلام قابل شناسایی و معرفی هستند. این عوامل پنهان به صورت کلی توانایی تبیین حدود 80 درصد از واریانسها را دارند. همچنین براساس نتایج بدست آمده عامل اول دارای بیشترین مقدار واریانس (4/20 درصد) و عامل پنجم با درصد واریانس 73/11، دارای کمترین میزان تبیین واریانس بودند.
جدول 6- عاملهاي استخراج شده در خصوص موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی
عامل | مقدار ويژه | درصد واريانس مقدار ويژه | درصد تجمعي واريانس |
اول | 879/3 | 417/20 | 417/20 |
دوم | 72/3 | 577/19 | 994/39 |
سوم | 191/3 | 793/16 | 787/56 |
چهارم | 23/2 | 738/11 | 525/68 |
پنجم | 116/1 | 137/11 | 662/79 |
در ادامه متناسب با متغیرهای قرار گرفته در هر یک از عوامل، عاملهای شناسایی شده نامگذاری شدهاند. لازم به ذکر است در پژوهش حاضر براي چرخش عاملها از روش وريمايکس استفاده شده است. در اين مرحله متغيرهايي که بار عاملی آنها بزرگ‌تر از 50/0 بوده است، معنيدار فرض شده اند (جدول 7).
عامل اول: براساس نتایج نشان داده شده در جدول 7 مشاهده میشود که متغیرهای اعتقاد ضعیف شوراها به مشارکت شهروندان در تصمیمسازی، ارتباط و تعامل ضعیف میان شوراها و شهروندان، دشواری دسترسی به شوراها به دلیل برگزاری جلسات مکرر، عدم توجه به بازخورد مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیها، محدود بودن راههای ارتباط شهروندان با شوراها و عدم دخالت دادن نظرات شهروندان در تصمیمسازیها به بهانه محدودیت بودجه در عامل اول وارد شده و مجموعاً حدود 20 درصد واریانس مرتبط با موانع مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی در شوراهای اسلامی شهر مورد مطالعه تبیین کند. به صورت کلی، براساس متغیرهای بارگذاری شده در این عامل، میتوان آن را "شهروندمحور نبودن شوراها" نام نهاد.
عامل دوم: براساس نتایج جدول 7، پنج متغیر درک ضعیف شوراها از اهمیت مشارکت شهروندان در تصمیمسازیها، سهلگیری در معیارهای کاندیداتوری شوراهای شهر، تخصص پایین شوراها، تکیه بیش از حد شوراها به برنامههای پیشبینی شده توسط مهندسین مشاور و اعتقاد شوراها به غیرکارشناسی بودن نظرات شهروندان با تبیین 577/19 درصد از واریانس موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام، در عامل دوم بارگذاری شدهاند. دقت در ماهیت متغیرهای فوق، تداعی کننده ضعفهای متعددی در خصوص شوراهای اسلامی شهر است لذا، عامل دوم "ضعف بنیان علمی ـ تخصصی شوراها" نامگذاری شد.
عامل سوم: نگاه از بالا به پایین در تصمیمگیریها، نظارت ضعیف دستگاههای قضایی بر عملکردها و تعهدات شوراها و قوانین و مقررات دست و پاگیر جهت مشارکت شهروندان، متغیرهایی میباشند که توانستهاند حدود 17 درصد از مجموع واریانس کل در مدل مورد نظر را تبیین و در عامل سوم وارد شدهاند. لذا، براساس این متغیرهای وارد شده و مفهوم آنها ، عامل سوم را میتوان گفتکه در زمینه مشکلات مرتبط به قوانین بوده و آن را "تنگناهای قوانین و مقررات و نظارتی" نام نهاد.
عامل چهارم: همانطور که نشان داده شده است (جدول 7) سه متغیر اعتقاد شوراها به محرمانه بودن تصمیمسازیها، اعتقاد شهروندان به مخفیکاری شوراها در تصمیمسازیها و اعتماد پایین شهروندان به شوراها در عامل چهار، با درصد تبیین حدود 12، بارگذار شدهاند. با بررسی متغیرهای بارگذاری شده در این عامل، میتوان گفت که این متغیرهای مرتبط با مولفههای اجتماعی شکل گرفته در جامعه بوده دچار ضعف شدهاند. به عبارتی دیگر، در مجموع این عامل را میتوان "ضعف سرمایه اجتماعی" نام نهاد.
عامل پنجم: همانطور که مشاهده میشود (جدول 7) دو متغیر عدم آگاهی شهروندان از حقوق و تکالیف شهروندی و جدیت و پیگیری پایین شهروندان برای مشارکت در تصمیمسازی، که در مجوع حدود 11 درصد از مجموع واریانس کل را تشکیل داده و در عامل پنجم وارد شده و براساس متغیرهاوارد شده میتوان آن را عامل "کماعتنایی شهروندان" نامگذاری شد.
جدول 7- نامگذاري عاملها، ضرايب عاملي دوران يافتهِ موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراها
عامل | متغیر | بارعاملی |
شهروندمحور نبودن شوراها | اعتقاد ضعیف شوراها به مشارکت شهروندان در تصمیمسازی | 917/0 |
ارتباط و تعامل ضعیف میان شوراها و شهروندان | 922/0 | |
دشواری دسترسی به شوراها به دلیل برگزاری جلسات مکرر | 920/0 | |
عدم توجه به بازخورد مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیها | 881/0 | |
محدود بودن راههای ارتباط شهروندان با شوراها | 818/0 | |
عدم دخالت دادن نظرات شهروندان در تصمیمسازیها به بهانه محدودیت بودجه | 939/0 | |
ضعف بنیان علمی ـ تخصصی شوراها | درک ضعیف شوراها از اهمیت مشارکت شهروندان در تصمیمسازیها | 861/0 |
سهلگیری در معیارهای کاندیداتوری شوراهای شهر | 858/0 | |
تخصص پایین شوراها | 887/0 | |
تکیه بیش از حد شوراها به برنامههای پیشبینی شده توسط مهندسین مشاور | 873/0 | |
اعتقاد شوراها به غیرکارشناسی بودن نظرات شهروندان | 686/0 | |
محدودیتهای قوانین و مقررات و نظارتی | نگاه از بالا به پایین در تصمیمگیریها | 536/0 |
نظارت ضعیف دستگاههای قضایی بر عملکردها و تعهدات شوراها | 689/0 | |
قوانین و مقررات دست و پاگیر جهت مشارکت شهروندان | 894/0 | |
ضعف سرمایه اجتماعی | اعتقاد شوراها به محرمانه بودن تصمیمسازیها | 922/0 |
اعتقاد شهروندان به مخفیکاری شوراها در تصمیمسازیها | 895/0 | |
اعتماد پایین شهروندان به شوراها | 904/0 | |
کماعتنایی شهروندان | عدم آگاهی شهروندان از حقوق و تکالیف شهروندی | 521/0 |
جدیت و پیگیری پایین شهروندان برای مشارکت در تصمیمسازی | 784/0 |
با توجه به نتایج حاصل شده مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام به ترتیب اهمیت عباتاند از: شهروندمحور نبودن شوراها، ضعف بنیان علمی ـ تخصصی شوراها، محدودیتهای قوانین و مقررات و نظارتی، ضعف سرمایه اجتماعی و کماعتنایی شهروندان.
نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها
با توجه به اینکه هدف نهایی توسعه پایدار شهری تأمین نیازها و خواستههای شهروندان و به نوعی رفاه همهجانبه پایدار شهروندان در فضاهای شهری است، مشارکت شهروندان در اداره و مدیریت شهرها میتواند اقدامی کلیدی در راستای دستیابی به توسعه پایدار شهری باشد. در میان ابعاد مختلف مشارکت شهروندان در اداره و مدیریت شهرها، مشارکت آنها در فرایند تصمیمسازیهای صورت گرفته توسط شوراها، میتواند در تحقق حقوق شهروندی تأثیر بسزایی داشته باشد. از این رو هدف کلی پژوهش حاضر بررسی وضعیت مشارکت و تمایل به مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهرها و همچنین شناسایی مهمترین موانع مشارکت شهروندان در فرایند مذکور است که به صورت مطالعه موردی در شهر ایلام انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد وضعیت و سطح مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراها در محدوده مطالعاتی با میانگین مد نظر فاصله قابل توجهی دارد و در سطح بسیار ضعیفی قرار دارد. نتیجه حاصل شده با نتایج پژوهش حبیبنژاد و عامری (2019) همسو میباشد. این در حالی بوده است که شهروندان تمایل قابل توجهی را به مشارکت در فرایند تصمیمسازیها داشتهاند. این بخش از نتایج نیز با مطالعه سرورزاده و همکاران (2017) همسو میباشد. در مجموع یافتههای حاصل شده از یک طرف نشانگر مشارکت دادن ضعیف شهروندان در فرایند تصمیمسازیها از سوی شوراها و برعکس تمایلات شوراها، از طرف دیگر علاقهمندی شهروندان به شرکت در فرایند تصمیمسازیها را نشان میدهد و به نوعی نشانگر تضاد میان تمایلات شوراها و شهروندان در خصوص شرکت در فرایند تصمیمسازیها است. بررسی چرایی مشارکت ضعیف شهروندان در تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام را میتوان در سوال زیر جستجو کرد: مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام کدامند؟ در این خصوص نتایج نشان داد شهروندمحور نبودن شوراها، ضعف بنیان علمی ـ تخصصی شوراها، محدودیتهای قوانین و مقررات و نظارتی، ضعف سرمایه اجتماعی و کماعتنایی شهروندان، به ترتیب مهمترین موانع جلب مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازیهای شوراهای اسلامی شهر ایلام هستند. نتیجه حال شده با مطالعه موسایی و رضوی آلهاشم (2011) همسو میباشد. با توجه به نتایج حاصل شده (مشارکت پایین شهروندان در تصمیمسازی شوراهای اسلامی علیرغم تمایل قابل توجه شهروندان به مشارکت در فرایند مذکور و همچنین شناسایی موانع جلب مشارکت شهروندان)، راهکارهای عملیاتی برای ارتقای سطح مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی شوراهای اسلامی محدوده مطالعاتی عبارتاند از: بازنگری در قوانین و و مقررات نامزدهای شورای اسلامی شهر و در نظر گرفتن فیلترینگ تخصصی مدیریت شهری برای نامزذها، ملزم ساختن شوراهای اسلامی شهر به توجه به نظرات شهروندان، در نظر گرفتن سیاستهای تشویقی و حتی تنبیهی برای اعضای شورای اسلامی شهر، توجیه شوراهای اسلامی شهر در خصوص اهمیت مشارکت شهروندان در فرایند تصمیمسازی، نظارت دقیقتر نهادهای نظارتی بر عملکرد شوراها، شفافسازی برنامههای و سیاستهای اتخاذ شده، آگاهسازی شهروندان در خصوص وظایف و حقوق شهروندی و ... .
[1] - John Turner
[2] - James Midgley
[3] - Sherry Arnstein
[4] - David Driskell
[5] Focus groups
[6] Citizens’ Jury
[7] Musai & Razavi Alhashem
[8] Shiani
[9] Bozarjemehri
[10] Stevenson
[11] Boudjelida
[12] Aristeidou
[13] Sarvarzadeh
[14] Turrini
[15] Naranjo-Zolotov
[16] Huerta-Vergara & Escolero
[17] Yang &Yao
ملاحظات اخلاقی:
پیروی از اصول اخلاق پژوهش: در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی: هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان تامین شد.
تعارض منافع: بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
References
1- Alizadeh, K., Razavinejad, M., & Radfar, M. (2013). Investigating the role and participation of people in administrating urban affairs (A case study of zone 10 Mashhad). Urban Structure and Function Studies, 1(1), 61-87. [in Persian]
2- Amini, Y., & Amini, M. (2017). Investigation on Influential Social and Economic Factors on Citizen's Participation in Urban Affairs Related to Municipality. Quarterly Journal of Social Development (Previously Human Development), 11(2), 179-198. doi: 10.22055/qjsd.2017.12688 [in Persian]
3- Aristeidou, M., Scanlon, E and Sharples, M (2017). Profiles of engagement in online communities of citizen science participation. Computers in Human Behavior, 74, pp: 246-256. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.04.044
4- Arvin, M., Farhadikhah, H., & Pourahmad A. (2017). Investigation predisposing indictor’s citizen participation in urban affairs (Case study: Region 9 of Tehran). Arid Regions Geographic Studies, 8 (29) :33-51. [in Persian]
5- Boudjelida, A., Mellouli, S and Lee, J (2016), Electronic Citizens Participation: Systematic Review, Conference: 9th International Conference on Theory and Practice of Electronic Governance, March 2016.
6- Bozarjemehri, K., hossini Kahnoji, S. R., & Hosseini, N. (2020). Analysis of factors affecting the participation of citizens in the government of cities (case study: eight areas of Ahvaz). Geographical Planning of Space, 9(34), 37-52. doi: 10.30488/gps.2020.91917 [in Persian]
7- Duzi, B., Osman, R., Lehejcek., J., Novakova, E., Taraba., P and Trojan, J (2019). Exploring citizen science in post-socialist space: Uncovering its hidden character in the Czech Republic. Moravian Geographical Reports 27(4):241-253. DOI:10.2478/mgr-2019-0019
8- Ekman, J and Amna, E (2012). Political participation and civic engagement: Towards a new typology. Human Affairs 22(3), 283-300. DOI:10.2478/s13374-012-0024-1
9- Fox, O., & Stoett, P. (2016). Citizen participation in the UN Sustainable Development Goals consultation process: Toward global democratic governance? Global Governance: A Review of Multilateralism and International Organizations, 22(4), 555-574. DOI:10.1163/19426720-02204007
10- Galani-Moutafi, V. (2013). Rural space (re)produced e Practices, performances and visions, A case study from an Aegean island. Journal of Rural Studies, 32, 103-113. DOI:10.1016/j.jrurstud.2013.04.007
11- Ghadermarzi, H., Jamini, D., Jamshidi, A., & Cheraghi, R. (2013). Analysis of spatial inequality in rural areas based on the housing indicators of rural of Kermanshah Province. Economy of space and Rural Development, 2(3), 93-113. http://serd.khu.ac.ir/article-1-1579-en.html [in Persian]
12- Habibnezhad, A., & Ameri, Z. (2019). The Role of Public Participation in Enacting Municipal Regulation: A Comparative Study of Western and Iranian Laws. Comparative Study on Islamic & Western Law, 6(3), 1-28. doi: 10.22091/csiw.2019.4478.1586 [in Persian]
13- Hosseini, S A., Aflaki, A. (2023). Investigation of Effective Factors on Citizen participations in reviving the Urban Worn-out Textures (Case study: Maliki neighborhood of Noorabad Mamasani city). Journal of Research and Urban Planning, 14(53),169-186 DOI: 10.30495/JUPM.2021.28386.3925. [in Persian]
14- Hosseinzadeh, A. H., Eider, N., & Abbasi, E. (2013). Investigating factors affecting citizenship participation among the citizens of Khorramabad city. Urban Sociological Studies, 2(2), 59-82. [in Persian]
15- Huerta-Vergara, A. R., & Escolero, O. (2024). The role of citizen participation in advancing sustainable water solutions: The Mexico City case study. Sustainable Cities and Society, 101, 105104. https://doi.org/10.1016/j.scs.2023.105104
16- Jahanbani, M., Ahmadi, M., & Behzadfar, M. (2021). Identifying and prioritizing factors influencing the strengthening of collective participation in the implementation of urban development plans (case study: Tehran metropolis). Scientific and Research Quarterly of New Approaches in Human Geography, 13(3), 477-504. 20.1001.1.66972251.1400.13.3.1.4 [in Persian]
17- Jamali Haji Hassan Sofla, E. and Nematollahi Bonab, S.D. (2021) Investigating and evaluating the role of citizens and their social participation in achieving sustainable urban development goals. (case study: Tabriz city), Journal Urban Environmental Policy, 1(1), PP 95-112. DOR: 20.1001.1.27833496.1400.1.1.16.4 [in Persian]
18- Jamini, D., shamsoddini, A., & Jamshidi, A. (2023). Citizen participation in urban management and identifying its economic and social determinants, Ilam. Motaleate Shahri, 12(45), 19-30. doi: 10.34785/J011.2022.007. [in Persian]
19- Kummitha, R.K.R. (2019). Smart cities and entrepreneurship: An agenda for future research. Technological Forecasting & Social Change, 149, 1-10. DOI:10.1016/j.techfore.2019.119763.
20- Mirhosseini, H., Heidarabadi, A., & farzaneh, S. (2022). Investigating the role of social capital on citizen participation in the reconstruction of dilapidated urban fabric (Case study of Gorgan and Gonbad cities). Journal of Research and Urban Planning, 12(44), 1-18. doi: 10.30495/jupm.2022.25094.4039
21- Mohammadi, S.H., Sharifah Norazizan, S and Nikkhah, H.A (2018). Conflicting perceptions on participation between citizens and members of local government. Qual Quant, 52, 1761–1778. doi.org/10.1007/s11135-017-0565-9.
22- Moradi, G. (2014). The Construction and Validation of the construct “Urban participation”: Case of Study: City of Kermanshah. Urban Sociological Studies, 4(11), 149-180. [in Persian]
23- Musai M, Razavi Alhashem B. (2011). SWOT Analysis of Citizens’ Participation in Civic Affairs in Tehran. Social Welfare Quarterly,11(41), 123-152. [in Persian]
24- Naranjo-Zolotov, M., Oliveira, T., Cruz-Jesus, F., Martins, J., Gonçalves, R., Branco, F and Xavier, N (2019). Examining social capital and individual motivators to explain the adoption of online citizen participation. Future Generation Computer Systems, 92, 302–311. https://doi.org/10.1016/j.future.2018.09.044.
25- Qadrjani, R and Qaitrani, N (2012). investigation of ways to promote public participation in the improvement and renovation of dilapidated houses (case study: Golan neighborhood in Hamedan city). Haft Hesar Journal of Environmental Studies, 1(2), 83-75. [in Persian]
26- Rezaei, R., Asiyabani, Z. (2019). Assessment of quality of life and its impact on citizen participation in urban affairs case study of Neyriz city. Geography, 16(58), 141-156. [in Persian]
27- Salahi Amiri & Mohammad, S. (2010). Study and pathology of inconvenience of the Islamic city council and municipality’s relations: the case study of the Islamic city council and municipality of Tehran. Urban Management Studies, 2(2), 21-42. [in Persian]
28- Sarvarzadeh, S.K., Sza, I and Foroozan, A (2014). Evaluating Citizens’ Participation in the Urban Heritage Conservation of Historic Area of Shiraz. Asian Conference on Environment-Behaviour Studies Chung-Ang University, Seoul, S. Korea, 25-27 August 2014.
29- Seydaei, E., Ghanbari, Y., Jamini, D., & Boshagh, M. (2013). Measuring the Agricultural Sustainability in Rural Areas-A Case Study: Rural Areas of Central District of Ravansar Township. Geography and Environmental Sustainability, 3(1), 87-106. https://ges.razi.ac.ir/article_208.html?lang=en [in Persian]
30- Shakiba Moghadam, M. (2009). Administration of local and municipal organizations, second edition, Tehran, Mir Publications. [in Persian]
31- Sharepour, M., & Hojjati, H. (2018). Analysis of social factors affecting citizenship participation: empirical evaluation of social capital theory. Urban Sociological Studies, 8(28), 1-32. Doi: 10.22059/JURBANGEO.2021.315699.1425 [in Persian]
32- Shiani, M; Razavi Al-Hashem, B and Delpasand, K (2012). investigation of social factors affecting citizens' participation in the management of Tehran's urban affairs. Urban sociological studies, 2(4), 215-240. [in Persian]
33- Stevenson, C., Dixon, J., Hopkins, N and Luyt, R (2015). The Social Psychology of Citizenship, Participation and Social Exclusion: Introduction to the Special Thematic Section. Journal of Social and Political Psychology, 3(2), 1–19. https://doi.org/10.5964/jspp.v3i2.579.
34- Sydaii, S.E., Jamini, D., & Jamshidi, A. (2014). An analysis on the status of health-therapeutic indexes in the provinces of Kermanshah using TOPSIS, AHP and cluster analysis models. Spatial Planning, 4(1), 43-64. https://sppl.ui.ac.ir/article_15984.html?lang=en [in Persian]
35- Taghvaei, M., Babanasab, R., & Moosavi, Ch. (2010). An Analysis of Assessment of Effective Factors on Citizen's Participation in Civic Management: Case Study of District 4 of Tabriz. Journal Urban - Regional Studies and Research, 1(2), 19-36. [in Persian]
36- Turrini, T., Dörler, D., Richter, R., Heigl, F and Bonn, A. (2018). The threefold potential of environmental citizen science - Generating knowledge, creating learning opportunities and enabling civic participation. Biological Conservation, 225, 176–186. DOI:10.1016/j.biocon.2018.03.024.
37- United Nations. (2009). The Millennium Development Goals Report 2009. New York: United Nations.
38- Yaghfoori, H., & Rafieyan, S. (2015). A Study of the Function of Urban Management Regarding the Participation of Citizens in Urban Affairs: The Case of Fasa. Journal of Urban - Regional Studies and Research, 7(27), 81-100. [in Persian]
39- Yaghfoori, H., Aghaei, V., Moazzeni, M., & Badali, A. (2017). The role of management indicators and social capital in promoting citizen’s participation in urban affairs (Case Study: Parsabad City). Regional Planning, 7(27), 133-146. 20.1001.1.22516735.1396.7.27.10.7 [in Persian]
40- Yaghfoori, H., Hadiyani, Z., & Rafieyan, S. (2014). Review the Potential and Capabilities of Citizens’ Participation in Urban Affairs Case study: Fasa township. Geography and Development, 12(34), 83-98. 10.22111/GDIJ.2014.1434 [in Persian]
41- Yang, F., Yao, S., & Li, Y. (2023). Solidarity mobilization and citizen participation effectiveness in urban area: The case of community recycling program. Cities, 143, 104623. https://doi.org/10.1016/j.cities.2023.104623.