ارزیابی گسترش افقی شهر و تأثیر آن بر دسترسی به خدمات شهری مطالعه موردی: ارومیه

ایوب منوچهری میاندوآب ¹ ( دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ارومیه )
مجید رمضانی ² ( پژوهشکده سمت )
جواد جهانگیرزاده ³ ( هیات علمی دانشگاه ارومیه )

تاریخ ارسال : 1402/02/10 تاریخ تایید : 1402/03/07

کلید واژه: گسترش افقی, ارومیه, خدمات شهری, دسترسی,

چکیده مقاله :

دسترسی برابر به خدمات شهری از مهمترین جنبه های عدالت اجتماعی در شهرها می باشد. در چند دهه گذسته توزیع نامناسب و دسترسی نابرابر به دلیل گسترش افقی سریع شهرها در ایران باعث جاماندن برنامه ریزی شهری از رشد شهر شده است که نتیجه آن دسترسی نابرابر شهروندان به خدمات شهری شده است. هدف این پژوهش ارزیابی اثر گسترش افقی شهر ارومیه بر دسترسی به خدمات شهری می باشد. این پژوهش بررسی می کند که وضعیت دسترسی به خدمات شهری در دوره های مختلف توسعه شهری در طول صد سال اخیر به چه صورت می باشد. در این راستا، روش‌های مختلفی برای تحلیل اثر گسترش شهری به دسترسی به خدمات و تهیه اطلاعات مکانی مورد نیاز برای تصمیم‌گیری بهتر آمیخته شده است. در مرحله اول 5 شاخص آموزشی، درمانی، مذهبی، ورزشی و پارک و فضای سبز در مقیاس محله انتخاب شده است. سپس برای ارزیابی دسترسی به خدمات شهری از ظرفیت خدمات شهری(فضاهای سبز، آموزشی، مذهبی، درمانی و ورزشی)، تراکم جمعیت، فاصله از خدمات و همپوشانی نواحی خدمات شهری استفاده شده است. در نهایت گسترش شهر از سال 1311 تا 1401 در 8 دوره توسعه استخراج شده است و وضعیت دسترسی به خدمات شهری در هر دوره توسعه مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان می هد که با گسترش شهر بر میزان دسترسی به خدمات شهری کاهش یافته است. بیشترین مطلوبیت دسترسی مربوط به دوره 1329-1312 با مقدار 80 درصد و کمترین مطلوبیت دسترسی مربوط به دوره 1401- 1383 با مقدار 21 درصد می باشد. نتایح رگرسیون خطی نشان می دهد که گسترش شهری بر دسترسی نامطلوب شهری با ضریب شیب خط 12/2 تأثیر گذار بوده است. دسترسی به پارک و فضای سبز کمترین و دسترسی به خدمات آموزشی بیشترین تأثیر پذیری را از گسترش شهر داشته اند.

چکیده انگلیسی :

Equal access to urban services is one of the most important aspects of social justice in urban areas. In the past few decades, the improper distribution of urban services due to the rapid expansion of cities in Iran has caused administrative inefficiencies, which have resulted in unequal access of citizens to urban services. This research aims to evaluate the effect of the horizontal expansion of Urmia city on the accessibility to urban services. Therefore, the state of access to urban services in different periods of urban development during the last hundred years is investigated. In this regard, various methods have been combined to analyze the impact of urban expansion on the accessibility to services and to provide the information needed for better decision-making. In the process of evaluating the accessibility of urban services (educational, religious, and healthcare services, parks, and sports facilities), indicators of urban service capacity, population density, distance from services is used, and the overlap of urban service areas is considered. In the last stage, the expansion of the city from 1932 to 2022 has been determined in 8 development periods and the status of the accessibility to urban services has been evaluated in each development period. The results show that with the expansion of the city, the accessibility to urban services has decreased. The highest level of accessibility to services is assigned to the period of 1932-1950 with a value of 80% and the lowest level of accessibility is related to the period of 2004-2022 with a value of 21%. The results of the linear regression show that urban expansion has had a negative impact on accessibility (with a slope coefficient of 2.12). The expansion of the city has had the least negative impact on the accessibility of the park and the greatest negative impact on the accessibility of educational services.