بررسی وضعیت دسترسی به پارک‌های شهری و عوامل مؤثر بر آن از دیدگاه کاربران، نمونه مورد مطالعه: شهر شیراز

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

حسن ایزدی ¹ (استادیار بخش شهرسازی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران)
زینب کرامتی ² (کارشناسی ارشد برنامهریزی شهری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/02/15 تاریخ پذیرش : 1395/10/13 تاریخ انتشار : 1395/08/20

کلید واژه: شیراز, رضایت‌مندی, فضای عمومی, پارک, دسترسی,

چکیده مقاله :

عرصه‌های عمومی مهم‌ترین بخش شهرها و محیط‌های شهری‌اند. در چنین عرصه‌هایی بیشترین تماس، ارتباط و تعامل بین انسان‌ها رخ می‌دهد و تمامی بافت شهری که مردم به آن دسترسی فیزیکی و بصری دارند را شامل می‌شوند. پارک‌ها و فضاهای سبز شهری یکی از مهم‌ترین عناصر این مجموعه‌ها هستند که همواره نقش فعالی در سلامتی شهر و شهروندان ایفا می‌کنند و بایستی برای همه افراد جامعه دسترس‌پذیر باشند؛ بنابراین هدف اصلی این مقاله بررسی عوامل مؤثر بر میزان دسترسی شهروندان شهر شیراز به این فضای مهم شهری است. برای این منظور چهار عامل مجاورت و نزدیکی به پارک، مالکیت اتومبیل و نحوه پیمودن مسیر محل سکونت تا پارک، کمیت و کیفیت پیاده‌روها مورد بررسی قرارگرفته است و اطلاعات لازم جهت پیشبرد این مهم از طریق توزیع پرسشنامه در 28 پارک این شهر جمع‌آوری‌شده و مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که از بین 993 نفر پاسخ‌دهنده به سؤالات، حدود 70 درصد افراد در فاصله 5 تا 1000 متری پارک‌ها زندگی می‌کنند و فاصله آن‌ها تا نزدیک‌ترین پارک به‌صورت پیاده بین ا تا 15 دقیقه است. نتایج همچنین نشان می‌دهد که داد که حدود 64 درصد پاسخ‌دهندگان به‌صورت پیاده مسیر بین محل سکونت تا پارک را طی می‌کنند و بیش از 70 درصد آن‌ها از کمیت و کیفیت پیاده‌روها مسیر پارک رضایت داشته‌اند و حدود 9/67 درصد از افراد از تعداد پارک‌های موجود در شهر رضایت متوسط به بالا داشته‌اند؛ بنابراین، می‌توان گفت در شهر شیراز، دسترسی به پارک‌ها نسبتاً مناسب بوده و فقط درصد کمی از افراد با مشکل دسترسی مواجه هستند.

چکیده انگلیسی:

Public spaces are the most important parts of cities and urban environments. Such spaces contain the whole urban context, people have visual and physical access to; and it is in such spaces which the most part of contact, communication, and interaction among humans occur. Parks and urban green spaces are of most important elements of these collections which always play an active role in the city and citizens' health and must be accessible to all people in the community. Therefore, this article mainly aims at studying factors affecting the rate of Shiraz city citizens' access to these important urban spaces. This research tries to study the rate of access to urban parks from citizens' point of view. For this purpose, factors affecting such access have been specified and studied with respect to researches performed in this field and via questionnaire distribution respectively. According to the importance of the spatial distribution and access to parks, what matters is that the analysis of access to the parks give two important recommendations for the policy makers and the urban planners; First, the planners and policy makers should not only increase the number of district parks, but also the spatial distribution pattern should be improved, thereby increasing the availability of parks among residents must be provided. Second, they need more time to analyze the characteristics of individuals (inhabitants) particularly socio- economic status, age, gender, employment status and etc. and then in order to create economic equity and social justice, they should promote the availability of different socio- economic classes.

منابع و مأخذ:

اسماعیل نژاد، روح‌الله، حسینعلی، فرهاد و نظری، علی (1393) تحلیل کمی دسترسی به پارک‌های شهری (نمونه موردی: منطقه 7 شهر تهران)، اولین همایش ملی معماری، عمران و محیط‌زیست شهری، همدان، اول خردادماه 1393.

حاتمی نژاد، حسین و شریفی، امیر (1392)، تحلیلی از وضعیت دسترسی به پارک‌های شهری در شهر تهران، اولین همایش جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، تهران، اسفندماه 1392.

خسروی، رو جا، (1388)، تعیین شاخص و مقایسه وضعیت دسترسی به خدمات آموزشی و درمانی – نمونه موردی: شهرک بهشتی، شهرک بهارستان – شهر شیراز، سلطانی، علی، دانشگاه شیراز، شهرسازی.

دانشپور، سید عبدالهادی و الهی، مسعود، (1389)، تفرجگاه شهری و تحقق حیات مدنی (بازشناسی نقش فضای عمومی خیابان دربند در ساختاربخشی به حیات مدنی)، ماهنامه منظر، شماره 7، صص 23-20.

رستمی، مسلم، بهمن اورامانی، مظفر و خانه باد ناصر، (1390) تحلیل پراکنش فضایی پارک‌های منطقۀ یک شهر کرمانشاه با استفاده از GIS، چشم‌انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال ششم، شماره 15، صص 69-50.

زنگی‌آبادی، علی و مختاری ملک‌آبادی، رضا، (1384)، شهرها، فضای سبز و رویکردی نوگرایانه به ابعاد انسانی طراحی، ماهنامه پیام سبز، سال پنجم، شماره 42.

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه‌وبودجه، راهنمای انجام مطالعات برنامه‌ریزی آمایش استان، مرکز ملی آمایش سرزمین، 1385.

عزت پناه، بختیار و کحگلو، افسانه (1393) بررسی الگوهای توزیع و پراکنش فضایی پارک‌های درون‌شهری (مطالعه موردی: مناطق شهرداری ارومیه)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال چهارم، شماره 14، صص 132-121.

علوی، سید علی و احمدی، فرزانه، (1393)، مدل‌سازی کمی دسترسی به پارک‌های شهری با رویکرد عدالت

فضایی، پارک‌های منطقه 6 کلان‌شهر تهران، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال چهاردهم، شماره 34، صص 88-69.

قنبری، ابوالفضل و قنبری، محمد (1392)، ارزیابی توزیع فضایی پارک‌های شهری تبریز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (روش تطبیقی تحلیل شبکه و بافرینگ)، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 24، پیاپی 50، شماره 2، صص 234-223.

مهندسین مشاور پویش جنوب، طرح جامع فضای سبز شهر شیراز، 1381، جلد اول و دوم.

سلطانی، مهرداد، (1386)، شکل‌گیری بوستان‌های شهری در دوره معاصر: گذر از مفهوم باغ به پارک (با محوریت تجارب تهران)، باغ نظر، سال چهارم، شماره 8، صص 58-48.

محمدی، جمال، محمدی ده چشمه، مصطفی و ابافت یگانه، منصور، (1386)، ارزیابی کیفی نقش فضای سبز و بهینه‌سازی استفاده شهروندان از آن در شهرکرد، مجله محیط‌شناسی، سال 33، شماره 44، صص 104-95.

بهمن پور، هومن، (1388)، ملاحظات زیست‌محیطی و فعالیت‌های ورزشی در کلان‌شهرها با تأکید بر اهمیت فضاهای سبز شهری، تربیت‌بدنی، شماره‌ی 1، دوره دهم.

 Abubakar, I, & Aina, Y. (2006). “GIS and Space Syntax: An analysis of accessibility to urban green areas in Doha district of Dammam metropolitan area, Saudi Arabia “, pp, 1 – 8.

Balram, S, & Dragicevic, S. (2005),” Attitudes toward urban green space: Lntegrating questionnaire survey and collaborative GIS techniques to improve attitude measurements “, landscape and urban planning.

Dandan, J, &Yin, H. (2009). ” Individual accessibility and spatial accessibility (A case study of urban parks in Gulou district, Nanjing)“, The lst International Conference on Information Science and Engineering (ICISE 2009), PP,2079 – 2082.

Dunnet et al. (2002). “Improving urban parks play areas and green space “.Cities. Vol. 24. pp, 10- 22.

Erkip, F. (1997). “The distribution of urban public service: the case of parks and recreational service in Ankara “.Cities. Vol. 14(6). No. pp, 353 – 361.

Gehl, J. & L. Gemzo, (2000). “New city space, Copenhagen, The Danish Architectural Press.

GHorbani, R. & Pourmohamdi, M. R. & Beheshti rouy, M. (2011). “An analysis on urban park thypology in the cities of East Azerbaijan province, with using the (Galen Cranz) model “. Urban – Regional Studies and Research Journal 2^nd Year, No.8, pp, 3 -6.

Gutierrez, J. (2001), “Location, economic potential and daily accessibility, an analysis of the accessibility impact of the high-speed Line Madrid – Bareclona-French border”. Journal of transport Geography, pp 229 – 242.

Haiwei, Y & Xu, J. (2009). “Measuring the accessibility of parks: A case study in Shangai, China “. 2009 Sixth International Conference on Fuzzy System and Knowledge Discovery. pp, 232 – 236. (www.IEEE).

Helling, A. (1998). “Changing intra – metropolitan accessibility in U.S. evidence form Atlanta. “Progress in planning 49 (part 2). pp, 55 – 107.

Kyushik, O. & Seunghyun J. (2007). “Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS”. Landscape and urban planning 82 (2007),pp, 25 – 32.

Levinson, D M. (1998).”Accessibility and the journery to work “.Journal of Transport Geography 6(1), pp, 11-21.

Lotfi, S. & Koohsari, M.J. (2009).” Measuring objective accessibility to neighborhood facilities in the city (A case study: Zone 6 in Tehran, Iran) “, Cities 26. pp, 133 – 140.

Lua, J. and Chiu, C. (2003). “Accessibility of low-income workers in Hong Kong”. Cities 20(3), pp, 197-204.

Oh, K & Jeong, S (2007); Assessing the Spatial Distribution of Urban Parks Using GIS, Landscape and Urban Planning, Vol. 82, PP: 25-32.

Pasaogullari, N. & Doratli, N. (2004). “Measuring accessibility and utilization of public space in Famagosta “, cities. Vol 21.No.3, pp, 225 – 232.

Rogers, W. (2003). “The excellent city park system”, in what makes it Great and how to get there, (ed) P Harnik. The Trust for public land, Washington, DC.

Talen, E.& Anselin, L. )1998(. Assessing spatial equity. An evaluation of measures of accessibility to public playgrounds. Environ. Planning A 7, pp 437 – 456.

Talen, E. (2000).”Measuring the public realm: a preliminary assessment of the link between public space and sense of community “. Journal of Architectural and planning Research 17(4), pp, 344-356.

Thompson, C. (2002).” Urban open space in the 21st century “. Landscape and Urban Planning 60. PP, 59 – 72

Zhang, X, & Hua, L, and James, B. (2011). “Modeling spatial accessibility to parks: a national study “International Journal of Health Geographics, pp, 1-14.

Ze, Liu & Feng, M. (2008).”Accessibility assessment of urban green space: A quantitative perspective”, pp 1314-1317.