بررسی روند ادغام و هضم روستاهای پیراشهری در فرایند توسعه کلانشهر تهران با استفاده از نرم افزار GIS

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

احمدعلی خرم بخت ¹

1 - استادیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران

تاریخ دریافت : 1397/02/16 تاریخ پذیرش : 1397/06/16 تاریخ انتشار : 1397/07/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, توسعه شهری, GIS, تهران, روستاهای پیراشهری,

چکیده مقاله :

شهرها بر نواحی روستایی پیرامون خود تاثیرات ژرفی می‌گذارند که در ابعاد گوناگون محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی نمود می‌یابد. از جمله پیامدهای عمده شهرنشینی شتابان گسترش فضایی شهرها و ادغام روستاها و اراضی پیرامونی آنهاست. گسترش شتابان شهرها و رشد فیزیکی ناموزون آنها موجب هضم روستاها و اراضی پیرامونی آنها، تبدیل بی رویه اراضی کشاورزی و تخریب منابع زیست­محیطی شده است. این وضعیت در کلانشهرها نمود گسترده‌تری داشته است. از این رو، تحقیق حاضر به بررسی روند هضم روستاهای پیراشهری در شهر تهران پرداخته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، و روش جمع­آوری اطلاعات روش اسنادی و میدانی است. هدف این پژوهش تعیین روند هضم روستاهای پیرامون شهر تهران با استفاده از فن سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی است. داده­های تحقیق حاضر شامل تصاویر ماهواره­ای لندست در یک دوره سی ساله، در مقاطع زمانی 1984، 1994، 2004 و 2014 می­باشد که در محیط نرم‌افزار ArcGIS و ENVI مورد تحلیل و طبقه­بندی قرار گرفته­اند. نتایج تحقیق حاکی از هضم تعداد زیادی از روستاها در بافت فیزیکی تهران می­باشد، به گونه­ای که در طی سالهای 1984 تا 1994 جمعاً 16 روستا در بافت شهر ادغام شده اند. اما تا سال 2014 این تعداد به 100 روستا افزایش یافته است. این روند رشد شهری نشان­دهنده رشد سریع و روزافزون جمعیت تهران بوده، و شدت ساخت­وساز در دوره سی ساله مطالعه را نمایان می­سازد.

چکیده انگلیسی:

Cities affect the rural areas around them. This can be reflected in various environmental, social, economic and physical aspects. One of the major implications of urbanization is the acceleration of spatial expansion of cities and the integration of villages and their peripheral lands. Urban sprawl and their uneven physical growth have led to the digestion of villages and their peripheral lands, the transformation of land abandonment and the degradation of environmental resources. This situation has worsened in metropolitan areas. Therefore, this research investigates the digestion process of the peri-urban villages in Tehran. The research method is descriptive-analytical, and data collection method is documentary and field method. The purpose of this study was to determine the digestive process of villages around Tehran, using remote sensing and geographic information systems. The research data includes Landsat satellite images of four periods of 1984-1994-2004 and 2014, analyzed and classified by ArcGIS and ENVI software. The results of the research indicate that many of the villages are digested in Tehran's physical texture. In the period from 1984 to 1994, a total of 16 villages were integrated into urban fabric., but by 2014, this number has increased to 100 villages. This urban growth trend reflects the rapid and growing growth of Tehran's population, and reveals the intensity of construction in the past thirty-year period.

منابع و مأخذ:

1. پورطاهری، مهدی، رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا، مهدی­پور روشن، لیلا، انزایی، الهه(1393) : ارزیابی الگوی روابط ارگانیک و غیرارگانیک روستایی- شهری در روستاهای پیراشهری؛ مطالعه موردی روستاهای پیرامون شهر بابل، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال  3، شماره  8، صص 36-25.


2. جلالیان، حمید، ضیاییان، پرویز، دارویی، پرستو، کریمی، خدیجه(1392): تحلیل خزش شهری و تحولات کاربری اراضی(مطالعات تطبیقی شهرهای ارومیه و اصفهان)، فصلنامه برنامه ریزی کالبدی  فضایی، سال دوم، شماره چهارم، صص 98-73 .


3. خالدی، شهریار، اربابی، آزاده، خالدی، شاهین(1390) : نگرشی بر ویژگی­های جغرافیایی شهر تهران با تاکید بر آب و هواهای آن، نخستین همایش ملی آرمانشهر ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، بهمن­ماه 1390.


4. دانشپور، زهره (1385): تحلیل نابرابری فضایی در محیط‌های پیراشهری؛ کوششی در استفاده از رهیافت برنامه­ریزی و مدیریت راهبردی درتهران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 28، صص 14-5


5. ساعی، علی(1386): روش تحقیق در علوم اجتماعی(با رهیافت عقلانیت انتقادی)،  نشر سمت، تهران.


6. سایت مرکز آمار ایران به نشانی www.amar.org.ir


7. عبادی، بایرام، قرشی­میناآباد، محمدباسط، مولائی­هشجین، نصرالله(1394) : تحلیل روند تغییرات کارکردی در سکونتگاههای روستایی جنوب غربی کلانشهر تهران، مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاههای انسانی، سال دهم، شماره 33، صص 75-59.


8. غفاری، غلامرضا(1388): منطق پژوهش تطبیقی، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال 3، شماره8، ، صص99-114.


9. فیروزنیا، قدیر، موسی­کاظمی، سیدمهدی، صادقی­طاهری، اعظم(1390) : تحلیل تأثیر فاصله در میزان ادغام روستاهای الحاقی به شهر(مطالعه موردی: روستاهای الحاقی در شهر کاشان)، مجله پژوهش­های روستایی، سال دوم، شماره چهارم، صص 151-123 .


10. قادرمزی حامد(1390) : گسترش فضایی شهر و تغییر کاربری زمین در روستاهای پیرامونی شهرسنندج طی دوره 1387-1355، فصلنامه مطالعات شهری،  دوره 1، شماره 1، صص76-61.


11. قربانی، جواد، رحمانی، بیژن(1394) : تأثیر گسترش فیزیکی شهر سلطانیه بر روستاهای پیرامونی، اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا ومحیط زیست پاک، 1394 .


12. نوایی­تورانی، آزاده، عادلی­نیا، محمد(1383) : مقدمه­ای بر GIS و آشنایی با نرم افزار ArcView ، انتشارات موسسه فرهنگی هنری دیباگران، تهران.


13. هاکسلد، ویلیام (1380): مقدمه‌ای بر سیستم اطلاعات جغرافیای شهری، برگردان فرشاد نوریان، مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران .


14. هرائینی مصطفی، انبارلو، مسعود، و اجاق، عقیل(1395) : خزش شهری و اثرات آن بر تغییرات کاربری اراضی کشاورزی؛ مطالعه موردی: شهرستان خمین در 30 سال اخیر، اولین همایش بین­المللی اقتصاد شهری بارویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل، اردیبهشت 1395، صص 937-929 .
    
    
    1. 15.  Antrop  (2000) :  Land Use Changes: Economic, Social, and Environmental Impacts, Choices and the Agricultural & Applied Economics Association, 4th Quarter 2008, 23(4), pp. 6-10
    
    
    2. 16.  Hantrais, Linda (2009) International Comparative Research, New York: Palgrave.
    
    
    3. 17.  Kaya. S, Curran, P.J.)2006( : Monitoring urban growth on the European side of the Istanbul metropolitan area, international journal of applied earth observation and geoinformation 8, 18-25.
    
    
    4. 18.  Lee, J. and J. C. Thill (1991) : Short-listing methods for retail site selection with GIS, Proceedings, International Conference of GIS/LIS'91, 2: 972-981. 
    
    
    5. 19.  Vegonchi voo (2008) : Peri-urbanisation in Europe Towards European Policies to Sustain Urban-Rural Futures, A Synthesis Report, University of Copenhagen, Academic Books Life Sciences, Copenhagen, ISBN: 978 - 87-7903-534-8 .
    
    
    6. 20.  Meiyappen, P., Dalton, M., O’Neill, B. & Jain, AK (2013). Spatial Modeling of agricultural land-use change at global scale, American Geophysical Union (AGU) fall meeting, San Francisco, CA, December
    
    
    7. 21.  Musel, P., Dalton, M., zegaveski B. & Jain, AK (1999) : Spatial Modeling of agricultural land-use change at global scale, American Geophysical Union (AGU) fall meeting, San Francisco, CA, December
    
    
    8. 22.  pensuk, Anisara and Shrestha, Rajendra P. (2008) : Effect of Land Use Change on Rural Livelihoods: A Case Study of Phatthalung Watershed, Southern Thailand, GMSARN International Conference on Sustainable Development: Challenges and Opportunities for GMS 12-14.
    
    
    9. 23.  Piorr, Annette; Ravetz, Joe & Tosics, Ivan (2007) : Peri-urbanisation in Europe Towards European Policies to Sustain Urban-Rural Futures, A Synthesis Report, University of Copenhagen, Academic Books Life Sciences, Copenhagen, ISBN: 978-87-7903-534-8.
    
    
    10. Smelser, Neil. J. (2003) "On Comparative Analysis , Interdisciplinarity and Internationalization in Sociology", International Sociology, 18(4): 643-657.