ارزیابی وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب شهری (مورد مطالعه شهر اصفهان)
احمد حجاریان
1
(
پسادکتری گروه جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیا و برنامهریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
)
کلید واژه: حکمروایی خوب, بازآفرینی, بافت فرسوده, توسعه شهری, شهراصفهان,
چکیده مقاله :
حکمروایی خوب شهری فرایند نوینی است که در نظام برنامهریزی شهری و مدیریت شهری با دارا بودن اصول، معیارها و شاخصهایی متفاوت از رویکردهای مطرح شده ماقبل خود، دارای بازیگران متعددی در عرصه شهری است. در این پژوهش هدف بررسی وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب شهری و تأثیر آنها در بازآفرینی بافت فرسوده شهر اصفهان است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری دادههای از طریق میدانی است. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه بوده است. روایی ساختاری و محتوایی پرسشنامه تأیید و پایایی آن نیز با ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تأیید شد. جامعه آماری پژوهش را ساکنان بافت فرسوده شهر اصفهان بالغ بر 250214 نفر تشکیل دادهاند. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران، 384 نفر تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از بسته نرم افزاری SPSS نسخه 24 و AMOSاستفاده شد. نتیجه آزمون تی تک نمونهای نشان داد که متغیرهای حکمروایی خوب شهری، در سطح کمتر از 05/0 معنادار و در وضعیت متوسطی در بافت فرسوده شهر اصفهان قرار دارند. نتیجه آزمون تی تک نمونهای نشان داد که وضعیت یازآفرینی بافت فرسوده ضعیف بوده است. علاوه بر این نتیجه رگرسیون تأیید نمود که بین حکمروایی خوب و بازآفرینی، رابطه معناداری وجود دارد و شاخصهای حکمروایی میتوانند بیش از 0/67 درصد به بهبود بازآفرینی شهری و ارتقای آن کمک نمایند. بر اساس نتایج به دست آمده بین مولفه های حکمروایی خوب با پایداری روستایی روابط علّی با شاخصهای مطلوبی برازش داشت (RMSEA= 0/033). در مجموع، حکمروایی خوب شهری به عنوان یک الگوی مدیریت شهری، میتواند در بازآفرینی بافت فرسوده مؤثر باشد.
چکیده انگلیسی :
Urban governance is a new process that in the urban planning system, having principles, criteria and indicators different from the previous approaches, has many players in the urban arena. In this research, the aim is to investigate the status of good urban governance indicators and their effect on the regeneration of the dilapidated fabric of Isfahan city. The research method is descriptive-analytical and based on data collection through the field. The data collection tool was a questionnaire. The structural and content validity of the questionnaire was confirmed and its reliability was confirmed with a Cronbach's coefficient greater than 0.70. The statistical population of the research is made up of 250,214 residents of the dilapidated city of Isfahan. The sample size was determined by Cochran's formula, 384 people. SPSS version 24 and AMOS software packages were used for data analysis. The result of the T-Tech test showed that the variables of good urban governance are at a significant level of less than 0.05 and are in an average condition in the dilapidated fabric of Isfahan city. The result of the T-Tech test of the sample showed that the healing condition of the worn tissue was poor. In addition, the regression result confirmed that there is a significant relationship between good governance and regeneration and governance indicators can contribute more than 0.67% to improve urban regeneration and promote it. According to the obtained results, there was a causal relationship between the components of good governance and rural sustainability with favorable indicators (RMSEA = 0.033). In sum, good urban governance as a model of urban management can be effective in recreating worn-out fabric.
ارزیابی وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب شهری (مورد مطالعه شهر اصفهان)
چکیده
حکمروایی شهری فرایند نوینی است که در نظام برنامهریزی شهری با دارا بودن اصول، معیارها و شاخصهایی متفاوت از رویکردهای مطرح شده ماقبل خود، دارای بازیگران متعددی در عرصه شهری است. در این پژوهش هدف بررسی وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب شهری و تأثیر آنها در بازآفرینی بافت فرسوده شهر اصفهان است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری دادههای از طریق میدانی است. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه بوده است. روایی ساختاری و محتوایی پرسشنامه تأیید و پایایی آن نیز با ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تأیید شد. جامعه آماری پژوهش را ساکنان بافت فرسوده شهر اصفهان بالغ بر 250214 نفر تشکیل دادهاند. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران، 384 نفر تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از بسته نرم افزاری SPSS نسخه 24 و AMOSاستفاده شد. نتیجه آزمون تی تک نمونهای نشان داد که متغیرهای حکمروایی خوب شهری، در سطح کمتر از 05/0 معنادار و در وضعیت متوسطی در بافت فرسوده شهر اصفهان قرار دارند. نتیجه آزمون تی تک نمونهای نشان داد که وضعیت یازآفرینی بافت فرسوده ضعیف بوده است. علاوه بر این نتیجه رگرسیون تأیید نمود که بین حکمروایی خوب و بازآفرینی، رابطه معناداری وجود دارد و شاخصهای حکمروایی میتوانند بیش از 0/67 درصد به بهبود بازآفرینی شهری و ارتقای آن کمک نمایند. بر اساس نتایج به دست آمده بین مولفه های حکمروایی خوب با پایداری روستایی روابط علّی با شاخصهای مطلوبی برازش داشت (RMSEA= 0/033). در مجموع، حکمروایی خوب شهری به عنوان یک الگوی مدیریت شهری، میتواند در بازآفرینی بافت فرسوده مؤثر باشد.
واژه‌های کلیدی: حکمروایی خوب، بازآفرینی، بافت فرسوده، توسعه شهری، شهراصفهان
مقدمه
میزان اسکان غیررسمی در جهان رو به افزایش است، برآورد بانک جهانی تعداد فقرای شهری تا سال 2025 تقریباً به بیش از 1500 میلیون نفر پیشبینی کرده است. حداقل 600 میلیون نفر که بیشتر آنها را فقرا تشکیل میدهند، در شرایط تهدیدآمیز بهداشتی در محیطهای شهری آلوده به سر میبرند. یک سوم ساکنان شهری در مسکن غیراستاندارد زندگی میکنند. حداقل 250 میلیون ساکن شهری هیچگونه دسترسی فوری به آب لوله کشی سالم ندارند و 400 میلیون نفر از امکانات بهداشتی مناسب برخوردار نیستند. همچنین بسیاری از مراکز شهری در محاصره مشکلاتی چون افزایش جرم و جنایت و بزهکاری، فساد و رشوه خواری و جرائم سازمان یافته، قاچاق مواد مخدر، فحشا و نظایر آن قرار دارند. در مدلهای اخیر توسعه که از سوی سازمانهای بین المللی ترویج میشود، برای بهبود کیفیت و قابلیت زندگی شهری و نیل به توسعه پایدار شهری، الگوی حکمروایی مطلوب شهری مطرح میشود که بر مبنای آن میتوان سلامت، نظم و امنیت را با پیشرفت و رفاه به صورت توأمان محقق کرد. نظریه حکمروایی مطلوب شهری که مورد پذیرش نخبگان و صاحبنظران و تأکید سازمانهای جهانی و بهویژه مرکز سکونتگاههای انسانی سازمان ملل موسوم به هابیتات قرار گرفته، درصدد است تا شهرها هرچه کارآمدتر، عادلانهتر، ایمنتر و پایدارتر شوند.
الگوی حکمروایی خوب شهری به عنوان فرایند مشارکتی توسعه تعریف میشود که در آن مسئولیت اجرایی مستقیم مدیریت شهری کمتر شده و امکان بیشتری برای برنامهریزی و کنترل از پایین به بالا توسط نهادهای خصوصی و مردمی فراهم میشود در اینجا مدیریت شهری از بالا به پایین نیست و مشارکت شهروندان در اداره امور شهر جزء جدایی ناپذیر آن است. بنابراین در این مدل مسئولیت اداره عمومی شهر میان سه نهاد حکومت، جامعه مدنی و بخش خصوصی تقسیم شده است که هر سه مورد از لوازم توسعه انسانی به شمار میرود(Biswas et al,2019: 227). در حال حاضر حکمرانی خوب شهری به عنوان اثر بخش‌ترین، کم هزینه‌ترین و پایدارترین شیوه اعمال مدیریت شهری معرفی میشود(موحد و همکاران؛ 147: 1393). بنابراین حکمروایی خوب شهری شامل مشارکت مردم در فرآیند تصمیم‌گیری، شفافیت، عدالت، پاسخگویی، پایداری و اثربخشی در استفاده از منابع شهری است(Certoma,2022: 3). این رویکرد بهبود امکانات شهری، ایجاد فرصت‌های شغلی، بهره‌وری از منابع طبیعی، افزایش کیفیت محیط زیست و بهبود مشکلات شهری را در پی دارد(Peverini,2012: 849).
یکی از بخشهای مهم شهری که میتواند تحت تأثیر مدیریت شهری قرار داشته باشد، بافت فرسوده است که امروزه بازآفرینی این محدوده از شهرها اهمیت زیادی دارد. بازآفرینی شهری فرآیندی است که به خلق فضای شهری جدید با حفظ ویژگی‌های اصلی فضایی منجر می‌گردد(Awad & Jung,2022: 24). در این اقدام، فضای شهری جدیدی حادث میشود که ضمن شباهت‌های اساسی با فضای شهری قدیم، تفاوت‌های ماهوی و معنایی را با فضای قدیم به نمایش می‌گذارند. در واقع بازآفرینی شهری، نگرش و اقداماتی جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهری است که در نهایت به یک پیشرفت و پایداری اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی خواهد انجامید(Lak et al,2020: 389). هدف از اجرای سیاست‌های بازآفرینی شهری و برنامههای تجدید حیات شهری، ارتقا شرایط کیفی زندگی در سکونتگاه‌ها از طریق ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، توسعه و بهبود زیرساخت‌های شهری، تأمین خدمات شهری موردنیاز، آموزش ساکنان، ایجاد فرصت‌های شغلی، تقویت نهادهای مدیریت محلی و دفاتر خدمات محله‌ای مردم نهاد، الگوسازی و ترویج قواعد و دستورالعمل‌های کیفی ساخت و ساز است(Wang et al,2021: 6).
با توجه به چارچوب بازآفرینی شهری و اهداف آن، مدیریت شهری از جنبه‌های مختلف در راستای بازآفرینی بافت‌های شهری مؤثر است. حکمروایی خوب شهری به عنوان یکی از رویکردهای مهم در بحث مدیریت شهری در این زمینه میتواند تأثیرگذاری خاص خود را داشته باشد(Korkmaz & Balaban,2020: 29). حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی شهری دو مفهوم مهمی محسوب شوند که به تنهایی مهم نیستند، بلکه با یکدیگر در ارتباط هستند(Qiao et al,2020: 796). حکمروایی خوب شهری، با ایجاد شفافیت و مشارکت شهروندان در فرایند تصمیم‌گیری شهری، بهبود مدیریت شهری و ایجاد فرصت‌های برابر برای توسعه شهری کمک می‌کند(Tasan-Kok et al,2019: 1109). این در حالیست که بازآفرینی شهری، بهبود شرایط فضای شهری را به منظور بهبود کیفیت زندگی شهروندان، افزایش رقابت‌پذیری و جذابیت شهرها به عنوان مراکز اقتصادی، فرهنگی و گردشگری، هدف دارد(Li et al,2022: 141). بازآفرینی شهری میتواند نتیجه‌ای از حکمروایی خوب شهری باشد؛ زیرا در فرایند بازآفرینی شهری، با شفافیت و مشارکت شهروندان، نیازها و مشکلات شهری شناسایی می‌شوند و راهکارهایی برای حل این مشکلات ارائه میشود. بنابراین، حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی شهری به یکدیگر وابسته هستند و تلاش برای بهبود هر دو، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه پایدار شهرها را به دنبال دارد.
شهر اصفهان یکی از شهرهای مهمی است که بحث بازآفرینی شهری در آن دارای اهمیت است؛ چرا که بخش قابل توجه‌ای از محدوده جغرافیایی این شهر را بافت فرسوده و تاریخی آن تشکیل داده است. با توجه به آنکه بافت تاریخی شهر اصفهان، به بافت فرسوده تبدیل شده است و این شهر را با چالش مواجه ساخته است، وجود مشکلات مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی اعم از مسائل مرتبط با دسترسی‌ها، فضاهای عمومی، زیرساخت‌ها، شبکه‌ها، اشتغال، فقر، مسائل زیست محیطی، آسیب‌های اجتماعی و. . در بافت فرسوده این شهر، اهمیت بازآفرینی آن را بخوبی نشان میدهد. با توجه به اینکه بخش مهم از بازآفرینی به مسائل مدیریت شهری مربوط میشود و از سوی دیگر بافت فرسوده از جنبه‌های مختلف دارای ویژگی‌های اجتماعی و کالبدی خاص خود است، اتخاذ یک رویکرد مدیریتی مطلوب از جمله حکمروایی خوب شهری که بر مشارکت و بینش پایین به بالا استوار است، میتواند در راستای توسعه بافت فرسوده و بازآفرینی آن تأثیرگذار باشد. در جمع‌بندی میتوان در رابطه با شهر اصفهان چنین بیان نمود که تغییرات بافت‌های تاریخی و قدیمی این شهر رویکردهای پیشین مدیریتی را برنتابیده و مستلزم کاربست رویکرد بازآفرینی با شیوه‌های جدید به ویژه مبتنی بر مشارکت مردم بوده که بتواند تمامی بازیگران و بهره‌وران را در رفع چالش‌های بافت فرسوده اصفهان درگیر نماید. در این پژوهش سعی شده که ابتدا وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب و همچنین بازآفرینی در این محدوده از شهر اصفهان مطالعه شود و سپس تأثیرگذاری شاخصهای حکمروایی بر بازآفرینی بافت فرسوده تحلیل و تبیین شود.
مبانی نظری پژوهش
حکمروایی خوب شهری
امروزه یکی از رویکردهای مهم برای کنترل و مدیریت این پدیده، رویکرد حکمروایی خوب شهری است. حکمروایی خوب شهری را میتوان شیوه و فرایند اداره امور شهری با مشارکت سازندهی بخشهای دولتی، خصوصی و جامعه مدنی بهمنظور نیل به توسعه پایدار شهری، ایجاد شهر سالم و ارتقای کیفیت زندگی تعریف کرد. (Certoma,2022: 3). این رویکرد بهبود امکانات شهری، ایجاد فرصت‌های شغلی، بهره‌وری از منابع طبیعی، افزایش کیفیت محیط زیست و بهبود مشکلات شهری را در پی دارد(Peverini,2012: 849).
از دیدگاه مرکز اسکان بشر سازمان ملل متحد1، حکمروایی خوب شهری به ما اجازه میدهد تا مفهوم شبکه‌سازی (ایجاد ارتباط) یک شهر با شهرهای دیگر یا با فعالین عمده‌ای از قبیل شرکت‌ها، اتحادیه‌های کار و مؤسسات تجاری و همچنین با سایر دولت‌ها را بشناسیم(Boex et al,2020). این مرکز تعدادی شاخص شبکه‌سازی از جمله شبکه‌های درون‌شهری، منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز تبادل افکار و همکاری‌های تکنولوژیکی را پیشنهاد می‌کند. از این دیدگاه مهمترین شاخصهایی که میتواند در ایجاد تغییرات پویای حکمروایی در سطح محلی (شهری) استفاده شود عبارتند از: رضایت مصرف‌کننده، شفافیت رویه‌های مربوط به مناقصه‌ها و مزایده‌های خدمات شهری، درصد جمعیت فعال در عرصه خدمات‌رسانی و دسترسی عموم به مراحل چرخه سیاست‌گذار.
حکمروایی خوب شهری کیفیت روابط میان حکومت و شهروندان است. حکمروایی مطلوب شهری، حاکی از آن است که همه شهروندان، اعم از فقرا و گروه‌های به حاشیه رانده شده، این حق را دارند که: 1-بصورت مستقیم یا غیرمستقیم در تصمیم‌گیری‌هایی که زندگی و معیشت آنها را تحت تأثیر قرار میدهد، مشارکت داشته باشند. 2-سهم آنها در توسعه شهری به رسمیت شناخته شود، حتی اگر این کار از طریق بخشهای غیررسمی صورت بگیرد. 3-به مزایا و منافعی که از طریق توسعه شهری ایجاد میشود، سهیم شوند؛ مزایایی همچون دسترسی به خدمات و زیرساخت‌های شهری و زمین برای ساخت مسکن(Coffey et al,2020: 192).
شاخصهای حکمروایی خوب شهری
شاخصهای حکمروایی مانند مفهوم آن، با تعبیرها و تعریف‌های گوناگون از طرف نویسندگان و صاحبنظران مختلف همراه بوده است: کافمن2 و همکارانش در بانک جهانی برای بیان حکمروایی شش شاخص‌حق اظهارنظر و پاسخگویی، ثبات سیاسی، حاکمیت قانون، کنترل فساد، کیفیت بروکراسی و اثربخشی دولت را بیان کردند(Castan broto & westman,2020: 4). کتاب سفید اتحادیه اروپا پنج اصل را مشخص نموده که حکمروایی خوب را مشخص می‌کند: گشادگی و بی‌پردگی، مشارکت، پاسخگویی، کارایی و همبستگی. همچنین معیارهای سنجش حکمروایی خوب را به این شرح برمی‌شمارد: پاسخگویی و محاسبه‌پذیری، شفافیت، قانونمندی انتخاب رهبران سیاسی و وجود ساختارهای قانونی برای پشتیبانی شهروندان در مقابل اقدامات استبدادی(Hardi & Gohwong,2020: 15). محققان و مراکز علمی مختلف هر کدام ویژگی‌های خاصی را برای حکمروایی خوب در نظر گرفته‌اند، اما در مورد شاخص‌ها، آنچه اکنون عمومیت بیشتری داشته و روی آن اجماع بیشتری وجود دارد؛ شاخصهایی است که سازمان ملل آنها را معرفی نموده است. این شاخص‌ها عبارت‌اند ازمشارکت؛ اثربخش و کارایی؛ شفافیت؛ قانونمند؛ مسئولیت و پاسخگویی؛ پذیرش و پاسخ‌دهی؛ جهت‌گیری توافقی؛ عدالت؛ بینش راهبردی(عسگری‌زاده و همکاران، 1397).
بازآفرینی شهری
یکی از مهمترین رویکردهای مطرح در چند دهه اخیر در زمینه حل مشکلات ناکارآمد شهری، رویکرد بازآفرینی بوده است که سازمانهای ذی‌ربط با مدیریت شهری بهره‌گیری از آن را مدنظر قرار دادهاند(میر غلامی و غفاری، 1402). طی سه دهه اخیر در کشورهای توسعه یافته متأثر از دگرگونی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و همچنین در‌گذار از اقتصاد صنعتی به اقتصاد خدماتی به منظور حل معضلات و تنگناها در محدوده‌های شهری رو به افول، رویکردهای مختلفی در تئوری و عمل تجربه شده‌اند. ادبیات موجود در این عرصه تا آغاز هزاره سوم میلادی به این رویکردها و عوامل مؤثر بر آنها و همچنین تأثیرات آنها بر تحولات شهرها به شکل مشروحی پرداخته است. در سال‌های اخیر با اولویت یافتن پارادایم(الگو) پایداری، توسعه پایدار و رویکرد بازآفرینی شهری پایدار، عرصه موضوعی جدیدی در ادبیات جهانی مطرح شده است(بحرینی و همکاران، 1392: 17). در بازآفرینی شهری میتوان به تفکر تأمین مالی و سرمایه گذاری شهری اشاره نمود که به عنوان یک مفهوم مهم در مباحث شهرسازی و برنامه ریزی توسعه گرا، تفکر جدید و ضروری را در مورد ارائه الگوها و شاخصهای کابردی بازآفرینی شهرهایی که مسائل اقتصادی و سرمایه گذاری شهری را دارند(اکبری و همکاران،1402.
بازآفرینی شهری به فرایندی گفته میشود که در آن با استفاده از رویکردهای نوین، شهرهای فرسوده و خسته شده بازسازی و تحول می‌یابند(Chan et al,2019: 1246). این فرایند شامل بازسازی و بازتوسعه فضاهای شهری، تغییر کاربری اراضی، بهبود شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل، بهبود کیفیت محیط زیست و بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی شهرها است(Rua et a,2019). بازآفرینی شهری به دو صورت توسعه و احیای فضای شهری انجام می‌گیرد. توسعه فضای شهری شامل ایجاد فضاهای شهری جدید، بهبود شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل و توسعه فضاهای سبز است. احیای فضای شهری به معنای بازسازی و تحول فضاهای فرسوده، تغییر کاربری اراضی و بازسازی ساختمان‌های فرسوده شده است(Baratta et al,2023: 61). در این فرایند، از روش‌هایی مانند مشارکت شهروندان، تحلیل‌های اقتصادی، ارزیابی محیطی، طراحی شهری، فناوری‌های نوین و حکمروایی خوب شهری استفاده میشود. هدف اصلی بازآفرینی شهری، بهبود کیفیت زندگی شهروندان و افزایش رقابت‌پذیری و جذابیت شهرها به عنوان مراکز اقتصادی، فرهنگی و گردشگری است(Mecca & Lami,2020).
شاخصهای بازآفرینی شهری میتواند بسته به شرایط و نیازهای هر شهر متفاوت باشد. با این حال، برخی از شاخصهای معمول در این زمینه شامل موارد زیر است: ۱-شاخصهای اقتصادی: این شاخص‌ها شامل رشد اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی، جذب سرمایه‌گذاری، توسعه فعالیت‌های اقتصادی، کاهش فقر و اختلاف طبقاتی، بهبود توزیع ثروت، بهبود عرضه و تقاضای بازار، تنوع فعالیت‌های تجاری و اصناف و افزایش درآمد شهروندان هستند. 2- شاخصهای اجتماعی: این شاخص‌ها شامل افزایش شاخص آموزشی، بهبود شاخص سلامتی، کاهش بیکاری، تعلق خاطر، مشارکت و توجه به نقش مردم، روابط اجتماعی، آموزش و مهارت‌های حرفه‌ای، انسجام اجتماعی، افزایش تعاملات اجتماعی و فرهنگی و بهبود شاخص امنیت شهری هستند. 3- شاخصهای محیطی: این شاخص‌ها شامل کاهش آلودگی هوا، بهبود کیفیت آب و فاضلاب، حفاظت از منابع طبیعی، کاهش سطح فرسایش خاک، بهبود نگهداری فضای سبز، بهره وری و مدیریت بهینه مصرف انرژی، اقدامات صرفه‌جویی در آب، بازیافت زباله، چشم‌انداز فیزیکی محدوده، مرمت و تعمیر خانه‌ها، بهداشت محیط، آگاهی زیست محیطی و حفاظت از گونه‌های بومی هستند. 4-شاخصهای فضایی: این شاخص‌ها شامل بهبود توزیع فضای شهری، توسعه شهرهای جدید و احیای شهرهای فرسوده، بهبود شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل و توسعه فضاهای سبز هستند5- شاخصهای کالبدی: این شاخص‌ها شامل بهره‌وری از فناوری‌های نوین، توسعه شبکه‌های ارتباطی، توسعه اینترنت اشیاء و توسعه سیستم‌های هوشمند شهری، جلوگیری از ساخت و ساز تک کاربردی، تشویق کاربری چند منظوره، بالابردن سطح کمی و کیفی تأسیسات، تجهیزات و زیرساخت‌های شهری، بهبود حمل و نقل هستند. این شاخص‌ها میتوانند به عنوان ابزارهایی برای اندازه‌گیری پیشرفت و پیشبینی نتایج فرایند بازآفرینی شهری استفاده شوند. در هر مورد، شاخص‌ها باید با در نظر گرفتن شرایط شهری و نیازهای شهروندان تعیین شوند. (امینی و همکاران، 1397؛ شهریاری، 1400).
لیو3 و همکاران(2021) نتیجه گرفتند که مشارکت عمومی و عادی شدن آن و همچنین میزان همکاری سیستم حکومتی از مهمترین عوامل اساسی در بازآفرینی شهری است. ژانگ4 و همکاران(2020) در بررسی نقش مدیریت در بازآفرینی شهری نشان دادند که تعامل و مشارکت واحدهای مختلف در نوسازی و بازآفرینی شهری تأثیرگذار است. شارما5(2020) نیز نتیجه گرفت که استفاده از ظرفیت‌های محلی، تشکل‌های مردمی و تأمین منابع مالی محلی میتواند به توسعه شهری در سطح محلات کمک نماید که در نهایت یک گام رو به جلو در زمینه بازآفرینی محسوب میشود. گیلمور و سایمسون6(2021) نتیچه گرفتند که در بازآفرینی شهری عوامل مختلفی تأثیرگذار هستند که مشارکت، شفافیت، عدالت محوری، نظارت و پاسخگویی و ارائه خدمات مطلوب و مساوی از مهمترین آنها محسوب می‌شوند. ادزاک و موسیال کوسکا7(2021) اشاره دارند که بازآفرینی شهری به عنوان نوع خاصی از واکنش سیاست عمومی به زوال شهری قابل طرح است و در این زمینه ارتباط قوی با مدیریت شهری دارد. سی8 و همکاران(2021) در بررسی جامع حاکمیت بازآفرینی شهری برای توسعه ترتیبات حاکمیتی مناسب نتیجه گرفتند که بازآفرینی شهری میتواند پیامدهای کالبدی و اجتماعی متنوعی از جمله کاهش آسیب‌های اجتماعی، مشارکت، بهبود تاب‌آوری، بهبود فرم و کالبد فضاها و. . را به دنبال داشته باشد. در این زمینه مدیریت و الگوی حاکم بر مشارکت شهروندان بسیار مهم است.
ابراهیمی و چاره چو(1401) نتیجه گرفتند که مهمترین مؤلفه‌های اثرگذار بر حکمروایی محلی شهر کامیاران به منظور بازآفرینی بافت‌های فرسوده مشارکت نهادهای مدنی و بخش خصوصی میباشد و همچنین مؤلفه‌های اصلی حکمروایی محلی تأثیر مستقیم و مثبتی بر فرایند بازآفرینی بافت‌های فرسوده دارد. قاسمی و همکاران(1400) نتیجه گرفتند شرایط علی(پاسخگویی و مسئولیتپذیری، اعتماد)، شرایط زمینه‌ای(اصلاح ساختار تعامل، توجه به تقاضای ساکنان، تسهیل سرمایه‌گذاری)، شرایط مداخله‌گر(آموزش و فرهنگ‌سازی، اصلاح ساختار سازمانهای ذی نفع، مشارکت) در ارتقاء و بازآفرینی بافت فرسوده مؤثر است. گلپایگانی و همکاران(1400) نشان دادند که عدم عملکرد مناسب مدیریت شهری در بازآفرینی شهری مؤثر بوده و تأکید روی یک الگوی مطلوب میتواند به بهسازی و بازآفرینی شهر کمک نماید. سرور و همکاران(1398) نتیجه گرفتند که شاخصهای حکمروایی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری در شهر مورد مطالعه وضعیت خوبی قرار ندارد. نتیجه تأیید نمود که ارتباط معناداری بین بازآفرینی بافت‌های فرسوده و شاخصهای حکمروایی شهری وجود دارد که شاخص شفافیت بیشترین تأثیر را در بازآفرینی دارد. توکلی نیا و یداله نیا(1397) نشان دادند که وضعیت حکمروایی خوب در فرآیند بازآفرینی تجریش تهران نامطلوب بوده و بیشترین تأثیر را شاخصهای مسئولیتپذیری و کارآمدی و کمترین تأثیر را شاخصهای قانونمداری و چشم انداز استراتژیک داشته‌اند. صفایی نمین و هماران(1401) به این نتیجه رسیدند که مسئله حکمروایی خوب شهری میتواند به بهبود گردشگری کمک نماید. همچنین از سوی دیگر امنیت محیطی و افزایش آن و نیز مشارکت مردمی سهم زیادی در بهبود آن دارد. قائد رحمتی و همکاران(1396) نشان دادند که در بازآفرینی پایدار بافت فرسوده، حکمروایی خوب شهری بسیار مهم است و جهت بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری بایستی از حکمروایی خوب شهری و مشارکت دولت، بخش عمومی، بخش خصوصی و شهروندان استفاده نمود. خاتم و همکاران (1401) به بررسی وضعیت حکمروایی خوب شهری درکلانشهرتهران پرداختند. نتایج حاصل از آزمون حاکی از آن است که مدیریت شهری در محدوده موردمطالعه (چهارده منطقه تهران) با اصول حکمروایی خوب شهری منطبق نبوده و با توجه به شش شاخص مذکور از وضعیت مناسبی برخوردار نیست به‌صورتی که هرکدام از این شاخصهای حکمروایی خوب شهری کمتر از مقدار متوسط میانگین رتبههاست. بنابراین میتوان گفت که مدیریت ناکارآمد، متمرکز و از بالا به پایین باعث عدم توجه به برنامههای بلندمدت و استراتژیک، ضعف ساختار و جایگاه شورای اسلامی شهر و عملیاتی نشدن شوراهای محلی و مشارکت ندادن شهروندان در اداره امور شهر میشود.
شکل 1- مدل مفهومی پژوهش
مواد و روش تحقیق
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ ماهیت همبستگی و از لحاظ چگونگی جمعآوری دادهها پیمایشی است. دادههای تحقیق حاصل مطالعه پیمایشی در سطح بافت فرسوده شهر اصفهان است. ابزار اصلی تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته است که روایی آن توسط کارشناسان و خبرگان انجام و تأیید شد. پایایی آن نیز از طریق ضریب آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت که برای بخشهای مختلف پرسشنامه مقدار بالای 70/0 به دست آمد. جامعه آماری این تحقیق را ساکنان بافت فرسوده شهر اصفهان( بالغ بر 250214 نفر) تشکیل دادهاند. جمعیت این محدوده بر اساس آخرین آمار موجود بالغ بر 150214 نفر بوده که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر با 384 نفر تعیین شد. روش نمونه‌گیری در این پژوهش، نمونه‌گیری تصادفی(اتفاقی) بوده که سهم هر یک از افراد در کل جامعه آماری یکسان بوده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها نیز از نرم‌افزار SPSS و آزمون‌های آماری مناسب استفاده شد.
جدول1- شاخص‌ها و میزان آلفای کرونباخ
ابعاد | شاخص | آلفای کرونباخ |
حکمروایی خوب | مشارکت | 856/0 |
عدالت محوری | 846/0 | |
اثربخشی و کارایی | 768/0 | |
قانونمندی | 721/0 | |
شفافیت | 792/0 | |
مسولیت پذیری | 775/0 | |
پاسخگویی | 798/0 | |
بازآفرینی شهری | بازآفرینی اجتماعی | 798/0 |
بازآفرینی اقتصادی | 845/0 | |
بازآفرینی کالبدی | 723/0 | |
بازآفرینی محیطی | 842/0 |
منبع : یافتههای پژوهش، 1402
محدوده مورد مطالعه
شهر اصفهان در دامنه شرقی کوه‌های زاگرس از جمله شهرهایی است که شاید تاریخ و سابقه آن به قدمت خود کشور برمی‌گردد. این شهر بر روی آبرفت زاینده‌رود بنا شده و طول و عرض جغرافیایی آن به ترتیب ۴/۵۱ و ۳۲/۳۸ و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۵۷۵ متر است. بخش قدیمی شهر متشکل از عناصر ساختی و عملکردی خاصی است. نحوه ارتباط این عناصر باهم و محل قرارگیری آنها در شهر بستگی به اهمیت هر عنصر و عملکرد آن در زندگی شهری داشته است. این عناصر عبارتند از: 1-مجموعه مرکز شهرکه خود شامل مجموعه‌های از عناصر گوناگون مثل مسجد جامع و بازار است. 2-محلات شهرکه عناصر و فضاهای ارتباط‌دهنده محلات و مراکز آنها شامل گذر، میدان و میدانچه که در واقع عناصر اصلی فضاهای شهری را تشکیل میدهند. از مهمترین محلههای قدیمی این شهری میتوان به محلات طوقچی، دردشت، جویباره، لنبان و جی اشاره نمود. محلههای لنبان ،الیاران، خلجا، سرلت، درب کوشک و بید آباد محدوده بافت فرسوده منطقه یک میباشد. همچنین دهنو، بابوکان و برزان به عنوان بافت فرسوده منطقه دو اعلام شده است. دربزنجیر، کمرزرین، حکیم، گلبهار، باغ سهیل، شهشهان، امامزاده اسماعیل، پایین دروازه وجنوب میدان امام نیز محدوده بافت فرسوده منطقه سه به شمار میآیدو کردآباد وآسنجان نیز در منطقه چهار در محدوده این بافت قراردارد. همچنین خرمآباد، حسینآباد در منطقه پنج و همت آباد، کوله پارچه و سعادتآباد در منطقه شش در محدوده بافت فرسوده اعلام شده است.
شکل2- نقشه موقعیت جغرافیایی شهر اصفهان و بافت فرسوده(بازترسیم، نگارنده، 1402)
تجزیه و تحلیل و یافتههای پژوهش
بررسی ویژگی‌های پاسخگویان نشان میدهد که از 380 فرد پاسخ‌دهنده، 78 نفر زن و 302 نفر مرد بودند که به ترتیب 52/20 درصد زن و 48/78 درصد را مردان تشکیل دادهاند. از میان کل پاسخگویان، 78/20 درصد دارای سن 20 تا 30 سال، 42/38 درصد دارای سن 30 تا 40 سال، 7/27 درصد دارای 40 تا 50 سال و 43/13 درصد پاسخگویان دارای سن بالاتر از 50 سال هستند. همچنین 05/11 درصد تحصیلات زیردیپلم و دیپلم، 94/3 درصد دارای مدرک کاردانی، 37/77 درصد دارای مدرک کارشناسی و 64/7 درصد دارای کارشناسی ارشد و بالاتر بوده‌اند. بنابراین توزیع مطلوبی از نظر ویژگی‌های نمونه آماری مشاهده میشود؛ این توزیع میتواند در تعمیم نتایج و جمعآوری دیدگاه تمامی افراد مؤثر باشد. به عبارت دیگر نشانگر جمعآوری نظرات تمامی افراد روستایی باشد.
بررسی دیدگاه ساکنان بافت فرسوده در زمینه مدیریت بافت نیز نشان میدهد که 6/22 درصد گزینه خیلی ضعیف و 2/19 درصد گزینه ضعیف را انتخاب نموده‌اند. همچنین 2/8 درصد گزینه خیلی خوب و 4/18 درصد گزینه خوب و 6/31 درصد نیز گزینه متوسط را انتخاب کرده‌اند. در مجموع بررسی توزیع فراوانی گویای آن است که از دیدگاه ساکنان، وضعیت مدیریت شهری در بافت فرسوده، رضایت بخش نیست. بررسی فراوانی تجمعی نیز نشانگر آن است که بیش از 8/41 درصد گزینه ضعیف و خیلی ضعیف و 6/26 درصد گزینه خوب و خیلی خوب را انتخاب کرده‌اند. بنابراین وضعیت مناسبی وجود ندارد.
بررسی وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب در بافت فرسوده
جدول(2)، وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب در بافت فرسوده شهر اصفهان را با آزمون تی تک نمونهای نشان میدهد. نتیجه آزمون نشان داد که همه متغیرهای حکمروایی خوب شهریدر سطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 معنادار بوده‌اند. بررسی جهت معناداری با استفاده از میانگین گویای آن است که میانگین تمامی متغیرها بیشتر از حد متوسط و ملاک آزمون(3) بوده است و لذا، میتوان گفت که متغیرهای بررسی شده در بافت فرسوده، در وضعیت قابل قبولی قرار دارند. بر اساس میانگین‌های گزارش شده، بهترین وضعیت مربوط به شاخص اثربخشی با میانگین 673/3 بوده است. مقایسه حداقل و حداکثر میانگین متغیرهای حکمروایی نشان میدهد که وضعیت آنها در حد متوسط ارزیابی شده‌اند. در مجموع حکمروایی خوب در بافت فرسوده با میانگین 48/3 در شهر اصفهان بالاتر از حد متوسط ارزیابی شده است. وضعیت متغیرهای حکمروایی خوب شهری در بافت فرسوده شهر اصفهان در جدول زیر گزارش شده است.
جدول2-سنجش معناداری وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب در بافت فرسوده با آزمون تی تک نمونهای
شاخص | مبنای آزمون = 3 | ||
مقدار t | سطح معناداری lukhnhxp lukhn | میانگین | |
مشارکت | 48/6 | 000/0 | 567/3 |
عدالت محوری | 39/6 | 000/0 | 387/3 |
اثربخشی و کارایی | 19/9 | 000/0 | 673/3 |
قانونمندی | 43/7 | 000/0 | 569/3 |
شفافیت | 53/6 | 000/0 | 287/3 |
مسولیت پذیری | 92/4 | 000/0 | 369/3 |
پاسخگویی | 21/9 | 000/0 | 345/3 |
منبع: یافتههای پژوهش، 1402
بررسی وضعیت شاخصهای بازآفرینی در بافت فرسوده
در این بخش از پژوهش، شاخصهای بازآفرینی در چهار بعد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیطی سنجش شده است. وضعیت شاخصهای بازآفرینی در بافت فرسوده شهر اصفهان با آزمون تی تک نمونهای نشان داد که شاخصهای بازآفرینی شهری در سطح کمتر از 05/0 و برابر با 000/0 معنادار بوده‌اند. بر اساس میانگین‌های گزارش شده، بهترین وضعیت مربوط به بازآفرینی اجتماعی با میانگین 331/3، بازآفرینی اقتصادی با مقدار 107/3 بوده است که دارای میانگین بالاتر از حد متوسط آزمون(3) بوده‌اند. لذا این شاخص‌ها در وضعیت متوسطی قرار دارند. بررسی میانگین دیگر شاخصهای بازآفرینی شهری، نشانگر آن است که وضعیت مطلوبی وجود ندارد؛ چرا که میانگین شاخص‌ها، پایین‌تر از حد متوسط(3) بوده و بنابراین دیگر شاخصهای بازآفرینی شهری در بافت فرسوده از شرایط مطلوبی برخوردار نیستند. بنابراین در بافت فرسوده شهر اصفهان، شاخصهای ذکر شده، مورد تأکید قرار نگرفته و مشکلات بسیاری در این زمینه‌ها وجود دارد. جدول(3) وضعیت شاخصهای بازآفرینی شهری در بافت فرسوده شهر اصفهان را نشان میدهد.
جدول3- سنجش معناداری وضعیت شاخصهای بازآفرینی در بافت فرسوده با آزمون تی تک نمونهای
ابعاد | مبنای آزمون = 3 | ||
مقدار t | سطح معناداری lukhnhxp lukhn | میانگین | |
بازآفرینی اجتماعی | 61/9 | 000/0 | 331/3 |
بازآفرینی اقتصادی اقتصادی450/2 | 87/9 | 000/0 | 107/3 |
بازآفرینی کالبدی | 2/16- | 000/0 | 936/2 |
بازآفرینی محیطی | 2/12- | 000/0 | 186/2 |
منبع: یافتههای پژوهش، 1402
نتایج تحلیل معادلات ساختاری
بهمنظور تحلیل کامل‌تر دادههای به‌دست‌آمده، علاوه بر تحلیل‌های انجام گرفته در محیط SPSS، از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری نیز استفاده و نتایج در این بخش ارائه گردید. بدین منظور از نرم‌افزار AMOS استفاده شد. مدل سازی معادلات ساختاری روشی است که برای نشان دادن، برآورد و آزمون فرضیهها درباره رابطه علّی بین متغیرهای پنهان و آشکار بکار میرود. شکلهای 3 و 4 به ترتیب مقادیر ضرایب مسیرX-Model شامل مولفه های حکمروایی خوب (مولفه قانونمندی، شفافیت ، مسئولیتپذیری، کارایی و اثربخشی، مشارکت، اجماع گرایی، عدالتمحوری و پاسخگویی) و Y- Modelشامل مولفه های بازآفرینی شهری (محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی) را در مدل نشان میدهند.
شکل 3- مقادیر X-Model (Standardized Solution) متغیرهای پژوهش، منبع: یافتههای پژوهش، 1402
شکل 4- مقادیر Y-Model (Standardized Solution) متغیرهای پژوهش، منبع : یافتههای پژوهش، 1402
برای بررسی روابط متغیرهای مدل که شامل روابط بین دو متغیر حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری میباشند. نمودار حاصل مسیر مدل روابط ساختاری مولفه های حکمروایی خوب (مولفه های قانونمندی، شفافیت ، مسئولیت پذیری، کارایی و اثربخشی، مشارکت، اجماع گرایی، عدالت محوری و پاسخگویی) با بازآفرینی شهری (پایداری زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی) را نشان میدهد.
شکل5- دیاگرام بخش ساختاری مدل بر اساس ضرایب استاندارد شده، منبع : یافتههای پژوهش، 1402
تحلیل یافتهها نشان داد که متغیر حکمروایی خوب بصورت مستقیم بر متغیر بازآفرینی شهری اثرگذار است و رابطه معناداری بین آنها مشاهده میشود. ضریب مسیر بین متغیر حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری (93/0= ϒ و19/12 =t) مشاهده شد. خلاصه نتایج معادلات ساختاری مدل اندازه گیری حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری در جدول (4) ارائه شده است. همانگونه که مشاهده میشود، بر اساس ضرایب مسیر (مقدار ضریب استاندارد و خطای استاندارد) برای متغیرهای مدل ساختاری قابل پذیرش بوده و نمایانگر سازگاری مناسب مدل ساختاری می باشد. توجه به نتایج تحقیق، تمامی متغیرها داراي بار عاملی بزرگتر از ۵/۰ و مقدار t تمامی مسیرها بزرگتر از 9۶/1 بودند.
جدول 4- خلاصه نتایج معادلات ساختاری مدل اندازه گیری حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری
T Value | خطای استاندارد | ضریب استاندارد | سازه | متغیر |
85/11 | 63/0 | 81/0 | مشارکت | حکمروایی خوب |
22/11 | 66/0 | 58/0 | قانونمندی | |
39/15 | 43/0 | 76/0 | پاسخگویی | |
34/11 | 38/0 | 73/0 | مسئولیت پذیری | |
23/11 | 67/0 | 74/0 | اجماع گرایی | |
61/12 | 32/0 | 76/0 | عدالت محوری | |
65/12 | 52/0 | 61/0 | کارایی و اثر بخشی | |
31/14 | 41/0 | 76/0 | شفافیت | |
06/13 | 34/0 | 81/0 | بازآفرینی اقتصادی | بازآفرینی شهری |
07/10 | 64/0 | 60/0 | بازآفرینی اجتماعی | |
59/12 | 43/0 | 76/0 | بازآفرینی محیطی | |
61/10 | 62/0 | 62/0 | بازآفرینی کالبدی |
منبع: یافتههای پژوهش، 1402
جهت ارزیابی برازش مدل معادلههای ساختاری از شاخصهایی نظیر شاخص برازندگی متعددی استفاده شد. مقدار معیار (حد مطلوب) و مقدار گزارش شده هر یک از شاخصهای بالا برای مدل معادلههای ساختاری تحقیق در جدول(5) آورده شده است.
جدول5- مقدار استاندارد و شاخصهای برازش مدل
شاخص | مقادیر استاندارد | مقادیر بدست آمده مدل |
کای اسکوئر/ درجة آزادی ) (X2/df | 3≥ | 3/1 |
شاخص نرم شده برازندگی (NFI) | 90≤ | 97/0 |
شاخص نرم نشده برازندگی (NNFI) | 90≤ | 95/0 |
شاخص برازندگی تطبیقی (CFI) | 90≤ | 92/0 |
شاخص برازندگی (GFI) | 90≤ | 91/0 |
شاخص تعدیل برازندگی (AGFI) | 90≤ | 95/0 |
شاخص برازندگی فزاینده (IFI) | 90≤ | 99/0 |
شاخص میانگین مجذور پس ماندهها (RMR) | 05/0≥ | 038/0 |
شاخص بذر برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA) | 08/0≥ | 035/0 |
منبع : یافتههای پژوهش، 1402
با توجه به مقدار گزارش شده شاخصهای برازندگی در جدول بالا مشاهده میشود که مدل معادلهی ساختاری متغیرهای تحقیق دارای برازش مناسب و قابل پذیرش است. بنابراین بر اساس مدل برازش یافته تحقیق میتوان گفت که سازهی مورد استفاده برای بررسی رابطه بین حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری سازگاری قابل پذیرشی را نشان میدهد. همچنین میتوان گفت که دادهها با مدل پیشنهادی منطبق هستند و شاخصهای ارائه شده، نشان دهنده این موضوع است که در مجموع مدل پیشنهادی قابلیت مورد نیاز جهت تبیین متغیرها را دارا بوده و از لحاظ مجموع شاخص های برازش مدلی مطلوب میباشد.
نتیجه‌گیری
حکمروایی خوب شهری از اهمیت بسیار بالایی برای بازآفرینی بافت فرسوده شهرها برخوردار است. بافت فرسوده شهرها به دلیل عدم توجه به مسائل شهری، عدم برنامهریزی مناسب و استفاده نامناسب از فضاهای شهری به وجود می‌آید. در نتیجه، شهرها با مشکلاتی مانند تراکم جمعیتی، افزایش آلودگی هوا، کاهش کیفیت زندگی شهروندان و ناهماهنگی در توسعه مواجه می‌شوند. برای بازآفرینی بافت فرسوده شهرها، نیاز به یک حکمروایی خوب شهری است که بتواند با همکاری با جامعه محلی، برنامههای مناسبی برای بازسازی و بهبود فضاهای شهری ارائه دهد. برنامهریزی شهری مناسب باید به شهروندان فرصت دهد تا به راحتی و با استفاده از حمایت‌های لازم، به فضاهای شهری دسترسی داشته باشند. این کار میتواند باعث ایجاد ارتباطات بین شهروندان و حکومت محلی شود و بازآفرینی بافت فرسوده شهرها را تسهیل کند. جهت شناخت این رابطه نیازمند، سنجش وضعیت موجود از لحاظ شاخصهای حکمروایی و بازآفرینی شهرس است. بنابراین در این پژوهش سعی شده که وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب در بافت فرسوده شهری اصفهان بررسی و سپس تأثیر آنها بر بازآفرینی شهری تبیین شود.
نتیجه این پژوهش نشان داد که متغیرها و شاخصهای حکمروایی خوب در بافت فرسوده، در وضعیت متوسط قرار دارند. بگونه‌ای که بهترین وضعیت مربوط به متغیر آموزش شهروندان و افزایش آگاهی‌های عمومی، انتقادپذیری و پاسخگویی مدیران در برابر شهروندان، حق دسترسی به خدمات و همچنین تصمیم سازی و شرکت در جلسات به آنها است. برررسی نتایج در سطح شاخصهای حکمروایی نیز تأیید می‌نماید که شاخص عدالت محوری و سپس شفافیت بهترین وضعیت را در میان شاخصهای حکمروایی در بافت فرسوده شهر اصفهان دارا هستند. نتیجه این بخش از تحقیق با نتایج پژوهش‌های توکلی نیا و یداله نیا(1397) و شارما(2020) همپوشانی دارد. در این تحقیقات نیز به اهمیت شاخصهای حکمروایی و وضعیت آنها اشاره شده است.
نتیجه نشان داد که وضعیت بازآفرینی بافت فرسوده فرسوده شهر اصفهان قابل قبول نیست؛ چرا که بررسی شاخصهای مختلف از لحاظ بازآفرینی اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی نشانگر این مطلب است که به جز در چند مورد، در زمینه بازآفرینی این بافت، عملکرد مطلوبی از دیدگاه شهروندان قابل مشاهده نیست و مشکلات و مسائل مختلفی وجود دارد. از مهمترین مسائل و مشکلات در این زمینه میتوان به ضعف مشارکت و توجه به نقش مردم، ضعف آموزش و مهارت‌های حرفه‌ای، عدم توجه به فراهم نمودن فرصت‌های شغلی، عدم توزیع ثروت، عدم جذب سرمایه، عدم جلوگیری از ساخت و ساز تک کاربردی، عدم توسعه تجهیزات و زیرساخت‌های شهری، عدم توجه به حفآظت از بافت تاریخی، عدم صرفه‌جویی در آب، و عدم بهره وری و مدیریت بهینه مصرف انرژی اشاره نمود. تحقیقات ادزاک و موسیال کوسکا (2021)، سی و همکاران(2021) و گلپایگانی و همکاران(1400) نیز به وجود مسائل مختلف اجتماعی و کالبدی اعم از عدم توزیع ثروت، آسیب‌های اجتماعی در محلات، عدم آموزش، عدم توسعه تأسیسات و امکانات، فرم نامناسب بناها و. . در بحث بازآفرینی شهری اشاره نموده‌اند. بنابراین نتایج این بخش از پژوهش با پژوهش‌های ذکر شده همخوانی دارد.
در مجموع وضعیت شاخصهای حکمروایی به نسبت بازآفرینی در بافت فرسوده بهتر بوده و بر اساس همین شرایط، نتیجه پژوهش نشان داد که بین شاخصهای حکمروایی و بازآفرینی بافت فرسوده، رابطه معناداری وجود دارد؛ بگونه‌ای که شاخصهای حکمروایی میتوانند به ارتقای بازآفرینی بافت کمک نمایند. نتیجه نشان داد که در این زمینه بیشترین تأثیرگذاری در میان شاخصهای حکمروایی در بازآفرینی شهری مربوط به دو شاخص شفافیت و عدالتمحوری است. در واقع این دو شاخص میتوانند زمینه و بستر لازم را برای توسعه و بازآفرینی بافت فرسوده فراهم نمایند. علاوه بر این قانونمندی، مسئولیتپذیری، کارایی و مشارکت نیز در راستای بازآفرینی شهری دارای تأثیر میباشند. نتیجه این بخش از پژوهش با نتایج پژوهش‌های لیو و همکاران(2021)، شارما (2020)، گیلمور و سایمسون (2021)، قائدرحمتی و همکاران(1396)، سرور و همکاران(1398) گلپایگانی و همکاران(1400)، ابراهیمی و چاره چو(1401) همخوانی دارد؛ چرا که در تحقیقات ذکر شده که نیز به وجود رابطه و تأثیرگذاری شاخصهای حکمروایی خوب و بازآفرینی شهری اشاره شده است. در این پژوهش روی شاخصهای قانونمندی، شفافیت، مشارکت و استفاده از سازمانهای مردم نهاد در راستای بازآفرینی شهری تأکید شده شده است. در تحقیق حاضر نیز علاوه بر تأیید وجود رابطه معناداری، به اثرگذاری شاخصهای حکمروایی خوب در بازآفرینی بافت فرسوده اشاره شده است.
با توجه به نتایج اشاره شده پیشنهاد میشود که1-در راستای ارتقای شاخص شفافیت و تأثیر آن در بازآفرینی بافت فرسوده، دسترسی به اطلاعات برای همگان در مدیریت شهری فراهم شود. 2- پیشنهاد میشود که طرح‌ها و برنامههای توسعه در سطح محلات با مشارکت شهروندان از تصمیم‌گیری تا تصمیم‌سازی مورد تأکید باشد. 3- پیشنهاد میشود در راستای ارتقای و تأثیرگذاری شاخص عدالت محوری در بازآفرینی بافت فرسوده شهر اصفهان، امکانات و خدمات به طور مساوی توزیع شود. 4- پیشنهاد میشود در بحث مدیریت محلات بافت فرسوده، به جامعه زنان توجه شود. 5-پیشنهاد میشود که آموزش و مهارت‌های لازم جهت مشارکت در بازآفرینی بافت فرسوده مورد تأکید باشد. 6-پیشنهاد میشود که آیین‌نامه‌ها، قوانین و مقررات از ابعاد مختلف اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و محیطی در زمینه بازآفرینی بافت فرسوده مورد بازنگری قرار گیرد.
منابع
1. ابراهیمی، جمشید؛ چاره چو، فرزین. (1401). بررسی نقش حکمروایی خوب در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: شهر کامیاران)، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 55(2)، 1-20.
2. اکبری، پرویز، حبیبی، کیومرث، احمدی، ملیحه. (1402). ارزیابی و تحلیل الگوها و شاخص های سرمایه گذاری شهری با تأکید بر بازآفرینی اقتصاد مبنا. برنامه ریزی و توسعه محیط شهری، 3(9)، 101-118.
3. امینی، میلاد؛ صارمی، حمیدرضا؛ قالیباف، محمدباقر. (1397). جایگاه حکمروایی شهری در فرآیند بازآفرینی بافت فرسوده شهری مطالعه موردی: منطقه ۱۲ شهر تهران. مجله تحقیقات جغرافیایی، ۳۳ (۳)، 202-217.
4. بحرینی، سید حسین؛ ایزدی، محمد سعید؛ مفیدی، مهرانوش. (1392). رویکردها وسیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار)، مجله مطالعات شهری، 3(9)، 17-30.
5. توکلی نیا، جمیله؛ یداله نیا، حسین. (1397). تحلیل شاخصهای حکمروایی خوب در باز آفرینی شهری از منظر ساکنان محله (مطالعه موردی: محله تجریش، مجله جغرافیا(برنامهریزی منطقه‌ای)، 8(33)، 265-280.
6. سرور، هوشنگ؛ امرایی، مهتاب؛ قربانی سپهر، آرش؛ امینی بادامیار، شیرین. (1398). حکمروایی شایسته و بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری مورد: محله 4 شهر آذرشهر، توسعه فضاهای پیراشهری، 1(2)، 71-84.
7. خاتم، سعید، احمدی، سید عباس، خاتم، مهناز. (1401). بررسی وضعیت حکمروایی خوب شهری درکلانشهرتهران. پژوهش های جغرافیای سیاسی, 7(2)، 1-24.
8. شهریاری، محمدرضا. (1400). سنجش شاخصهای بازآفرینی شهری و تأثیر آن بر کیفیت زندگی شهروندان(مورد مطالعه محله شریف آباد)، مجله جغرافیا و روابط انسانی، 4(2)، 336-356.
9. عسکریزاده اردستانی، سهیلا؛ ضرابی، اصغر؛ تقوایی، مسعود. (1397). بررسی وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب شهری در شهر اراک، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 16(1)، 309-335.
10. قاسمی، حبیب؛ میری، غلامرضا؛ حافظ رضا‌زاده، معصومه. (1400). تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد (مورد مطالعه: شهرضا)، مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2(4)، 37-56.
11. قاید رحمتی، صفر؛ زنگیشه یی، سجاد؛ نوری، سودابه. (1396). حکمروایی خوب شهری و بازآفرینی پایدار بافت نابسامان (شهر کرمانشاه)، اولین کنفرانس بین‌المللی و هشتمین کنفرانس ملی برنامهریزی و مدیریت شهری، مشهد.
12. صفایی نمین، رسا، فاضل چهارمحالی، سیدابوالقاسم، شکریان، محمد. (1401). نقش حکم روایی خوب شهری در افزایش جذب گردشگر در شهر طالقان. برنامه ریزی و توسعه محیط شهری، 2(6)، 49-60.
13. گلپایگانی، ندا؛ میری، غلامرضا؛ انوری، محمودرضا. (1400). واسنجی وضعیت کالبدی سکونتگاههای غیر رسمی با تأکید بر مدیریت شهری (مطالعه موردی: شهرک جعفرآباد کرمانشاه)، مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2(2)، 125-144.
14. میرغلامی، مرتضی، غفاری، حمید. (1402). تدوین الگوی بازآفرینی محلات شهری بر اساس درس‌آموخته‌های مداخلات بزرگ مقیاس (نمونه موردی: محله چوخورلار شهر تبریز). برنامه ریزی و توسعه محیط شهری، 3(9)، 1-20.
15. موحد، علی؛ کمان رودی، موسی، ساسان پور، فرزانه، قاسمی کفرودی، فرزاد(1393)، بررسی حکمروایی خوب شهری در محلههای شهری، مورد مطالعه منطقه 19 شهرداری تهران، فصلنامه مطالعات برنامهریزی شهری، 2(7)، 147-176.
16. Awad, J. , & Jung, C. (2022). Extracting the planning elements for sustainable urban regeneration in Dubai with AHP (analytic hierarchy process). Sustainable Cities and Society, 76(2),18-39.
17. Baratta, A. F. L. , Calcagnini, L. , Finucci, F. , & Magarò, A. (2023). Innovative housing policy tools: impact indicators in the NRRP Urban Regeneration Programmes. VITRUVIO-International Journal of Architectural Technology and Sustainability, 8(1), 58-69.
18. Biswas, R. , Jana, A. , Arya, K. , & Ramamritham, K. (2019). A good-governance framework for urban management. Journal of Urban Management, 8(2), 225-236.
19. Boex, J. , Malik, A. A. , Brookins, D. , Edwards, B. , & Zaidi, H. (2020). The political economy of urban governance in Asian cities: delivering water, sanitation and solid waste management services. New Urban Agenda in Asia-Pacific: Governance for Sustainable and Inclusive Cities,23(2), 301-329.
20. Castán Broto, V. , & Westman, L. K. (2020). Ten years after Copenhagen: Reimagining climate change governance in urban areas. Wiley Interdisciplinary Reviews: Climate Change, 11(4), 1-19.
21. Certomà, C. (2022). Future scenarios of Digital Social Innovation in urban governance. A collective discussion on the socio-political implications in Ghent. Cities, 122(2),1-16.
22. Chan, H. H. , Hu, T. S. , & Fan, P. (2019). Social sustainability of urban regeneration led by industrial land redevelopment in Taiwan. European planning studies, 27(7), 1245-1269.
23. Coffey, B. , Bush, J. , Mumaw, L. , De Kleyn, L. , Furlong, C. , & Cretney, R. (2020). Towards good governance of urban greening: insights from four initiatives in Melbourne, Australia. Australian Geographer, 51(2), 189-204.
24. Gilmour, D. , & Simpson, E. (2021). Urban regeneration indicators: A proxy for assessing common good. Emerald Open Research, 3(2),1-17.
25. Hardi, R. , & Gohwong, S. (2020). E-government based urban governance on the smart city program in makassar, Indonesia. Journal of Contemporary Governance and Public Policy, 1(1), 12-17.
26. Idczak, P. , & Musiałkowska, I. (2021). Urban Regeneration as a Specific Type of Public Policy Response to Urban Decline. The Case of Poland. Open Political Science, 4(1), 204-218.
27. Khatam, S., Ahmadi, S. A., & Khatam, M. (2022). Investigating the situation of good urban governance in Tehran metropolis. Research Political Geography Quarterly, 7(2), 1-24. doi: 10.22067/pg.2021.69157.1027
28. Korkmaz, C. , & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, 95(2),26-47.
29. Lak, A. , Gheitasi, M. , & Timothy, D. J. (2020). Urban regeneration through heritage tourism: Cultural policies and strategic management. Journal of Tourism and Cultural Change, 18(4), 386-403.
30. Li, B. , Yang, K. , Axenov, K. E. , Zhou, L. , & Liu, H. (2022). Trade-Offs, Adaptation and Adaptive Governance of Urban Regeneration in Guangzhou, China (2009–2019). Land, 12(1), 139- 156.
31. Li, X. , Zhang, F. , Hui, E. C. M. , & Lang, W. (2020). Collaborative workshop and community participation: A new approach to urban regeneration in China. Cities, 102(2),43-63.
32. Liu, G. , Fu, X. , Han, Q. , Huang, R. , & Zhuang, T. (2021). Research on the collaborative governance of urban regeneration based on a Bayesian network: The case of Chongqing. Land Use Policy, 109(1),42-64.
33. Mecca, B. , & Lami, I. M. (2020). The appraisal challenge in cultural urban regeneration: An evaluation proposal. Abandoned Buildings in Contemporary Cities: Smart Conditions for Actions,23(2), 49-70.
34. Peverini, M. (2021). Grounding urban governance on housing affordability: a conceptual framework for policy analysis. Insights from Vienna. Partecipazione e conflitto, 14(2), 848-869.
35. Qiao, Z. , Liu, L. , Qin, Y. , Xu, X. , Wang, B. , & Liu, Z. (2020). The impact of urban renewal on land surface temperature changes: A case study in the main city of Guangzhou, China. Remote Sensing, 12(5), 794-812.
36. Ruá, M. J. , Huedo, P. , Civera, V. , & Agost-Felip, R. (2019). A simplified model to assess vulnerable areas for urban regeneration. Sustainable Cities and Society, 46, 101440.
37. Salmah, A. U. (2020). The impact of effectiveness and participation in good governance on the quality of healthy urban planning in Makassar City, Indonesia. EurAsian Journal of BioSciences, 14, 620-632.
38. Safari namin, R., fazel chahar mahali, S. A., & shokriyan, M. (2022). The role of good governance in increasing tourism in Taleghan city. Urban Environmental Planning and Development, 2(6), 49-60. doi: 10.30495/juepd.2022.691378(In Persian)
39. Sharma, P. (2020). Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban municipalities in India. World Development Perspectives, 17(1),1-17.
40. Sharma, P. 2020. “Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban
41. Tasan-Kok, T. , van den Hurk, M. , Özogul, S. , & Bittencourt, S. (2019). Changing public accountability mechanisms in the governance of Dutch urban regeneration. European Planning Studies, 27(6), 1107-1128.
42. Wang, H. , Zhao, Y. , Gao, X. , & Gao, B. (2021). Collaborative decision-making for urban regeneration: A literature review and bibliometric analysis. Land Use Policy, 107(2),1-16.
43. Xie, F. , Liu, G. , & Zhuang, T. (2021). A comprehensive review of urban regeneration governance for developing appropriate governance arrangements. Land, 10(5), 545-561.
44. Zhang, W. , Zhang, X. , & Wu, G. (2021). The network governance of urban renewal: A comparative analysis of two cities in China. Land Use Policy, 106(2),1-19.
References
1. Amini M, Saremi H, GHalibaf M. (2018). The Role of Urban Governance in the Urban Worn Texture Regeneration Process, Case Study: District 12 of Tehran. 33 (3), 202-217.
2. Askarizadeh Ardestani, S., Zarabi, A., & Taghvaei, M. (2018). Examining the Status of Good Urban Governance Indicators in Arak City. Journal of Geography and Regional Development, 16(1), 309-335.
3. Awad, J. , & Jung, C. (2022). Extracting the planning elements for sustainable urban regeneration in Dubai with AHP (analytic hierarchy process). Sustainable Cities and Society, 76(2), 18-39.
4. Bahraini,H. , Izadi,M. S. , Mofidi,M. (2014). The Approaches and Policies of Urban Renewal from" Urban Reconstruction" to "Sustainable Urban Regeneration. Motaleate Shahri, 3(9), 17-30.
5. Baratta, A. F. L. , Calcagnini, L. , Finucci, F. , & Magarò, A. (2023). Innovative housing policy tools: impact indicators in the NRRP Urban Regeneration Programmes. VITRUVIO-International Journal of Architectural Technology and Sustainability, 8(1), 58-69.
6. Biswas, R. , Jana, A. , Arya, K. , & Ramamritham, K. (2019). A good-governance framework for urban management. Journal of Urban Management, 8(2), 225-236.
7. Boex, J. , Malik, A. A. , Brookins, D. , Edwards, B. , & Zaidi, H. (2020). The political economy of urban governance in Asian cities: delivering water, sanitation and solid waste management services. New Urban Agenda in Asia-Pacific: Governance for Sustainable and Inclusive Cities,23(2), 301-329.
8. Castán Broto, V. , & Westman, L. K. (2020). Ten years after Copenhagen: Reimagining climate change governance in urban areas. Wiley Interdisciplinary Reviews: Climate Change, 11(4), 1-19.
9. Certomà, C. (2022). Future scenarios of Digital Social Innovation in urban governance. A collective discussion on the socio-political implications in Ghent. Cities, 122(2),1-16.
10. Chan, H. H. , Hu, T. S. , & Fan, P. (2019). Social sustainability of urban regeneration led by industrial land redevelopment in Taiwan. European planning studies, 27(7), 1245-1269.
11. Coffey, B. , Bush, J. , Mumaw, L. , De Kleyn, L. , Furlong, C. , & Cretney, R. (2020). Towards good governance of urban greening: insights from four initiatives in Melbourne, Australia. Australian Geographer, 51(2), 189-204.
12. Ebrahimi, J. , & Charehjoo, F. (2022). Investigating the Role of Good Urban Governance in Regeneration of Urban Worn-Out Textures (Case Study: Kamiyaran City). Human Geography Research,55(2),1-20.
13. Ghasemi, H. , Miri,G. R. , Hafez Rezazadeh,M. (2020). Analysis of the role of good urban governance in the regeneration of worn-out urban fabric based on foundational data theory (case study: Shahreza), Geographical Studies of Mountainous Regions, 2(4), 37-56.
14. Ghhid Rahmati, S. , Zangisheh Yei, S. , Nouri, S. (2016). Good urban governance and sustainable regeneration of the disordered context (Kermanshah city), the first international conference and the eighth national conference on urban planning and management, Mashhad.
15. Gilmour, D. , & Simpson, E. (2021). Urban regeneration indicators: A proxy for assessing common good. Emerald Open Research, 3(2),1-17.
16. Golpaygani N, Miri G, Anvari M. (2021). Analysis of the Physical Condition of Informal Settlements with Emphasis on Urban Management (Case study: Jafarabad Town, Kermanshah). 2 (2) ,125-144.
17. Hardi, R. , & Gohwong, S. (2020). E-government based urban governance on the smart city program in makassar, Indonesia. Journal of Contemporary Governance and Public Policy, 1(1), 12-17.
18. Idczak, P. , & Musiałkowska, I. (2021). Urban Regeneration as a Specific Type of Public Policy Response to Urban Decline. The Case of Poland. Open Political Science, 4(1), 204-218.
19. Koozehgar, L. , Adinehvand, A. , Alian, M. , & Nazari, N. (2017). Assessment of Ahvaz Urban Management in the Context of Good Governance, An effort to achieve sustainable management. Journal of Sustainable Architecture and Urban Design, 4(2), 1-16.
20. Korkmaz, C. , & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, 95(2),26-47.
21. Lak, A. , Gheitasi, M. , & Timothy, D. J. (2020). Urban regeneration through heritage tourism: Cultural policies and strategic management. Journal of Tourism and Cultural Change, 18(4), 386-403.
22. Li, B. , Yang, K. , Axenov, K. E. , Zhou, L. , & Liu, H. (2022). Trade-Offs, Adaptation and Adaptive Governance of Urban Regeneration in Guangzhou, China (2009–2019). Land, 12(1), 139- 156.
23. Li, X. , Zhang, F. , Hui, E. C. M. , & Lang, W. (2020). Collaborative workshop and community participation: A new approach to urban regeneration in China. Cities, 102(2),43-63.
24. Liu, G. , Fu, X. , Han, Q. , Huang, R. , & Zhuang, T. (2021). Research on the collaborative governance of urban regeneration based on a Bayesian network: The case of Chongqing. Land Use Policy, 109(1),42-64.
25. Mecca, B. , & Lami, I. M. (2020). The appraisal challenge in cultural urban regeneration: An evaluation proposal. Abandoned Buildings in Contemporary Cities: Smart Conditions for Actions,23(2), 49-70.
26. Movahed, A. , Kamnroudi, M. , Sasanpour, F. , & Ghasemi Kafaroudy, S. (2014). aa. Urban Structure and Function Studies, 2(7), 147-176.
27. Peverini, M. (2021). Grounding urban governance on housing affordability: a conceptual framework for policy analysis. Insights from Vienna. Partecipazione e conflitto, 14(2), 848-869.
28. Qiao, Z. , Liu, L. , Qin, Y. , Xu, X. , Wang, B. , & Liu, Z. (2020). The impact of urban renewal on land surface temperature changes: A case study in the main city of Guangzhou, China. Remote Sensing, 12(5), 794-812.
29. Ruá, M. J. , Huedo, P. , Civera, V. , & Agost-Felip, R. (2019). A simplified model to assess vulnerable areas for urban regeneration. Sustainable Cities and Society, 46, 101440.
30. Salmah, A. U. (2020). The impact of effectiveness and participation in good governance on the quality of healthy urban planning in Makassar City, Indonesia. EurAsian Journal of BioSciences, 14, 620-632.
31. Sarvar, H. , Amraie, M. , ghorbani sepehr, A. , & amini Badamyar, S. (2019). Good Governance and Revival of Urban Decay Textures (Case Study: Azarshahr District 4). Preipheral Urban Spaces Development, 1(2), 71-84.
32. shahriyari, M. (2021). Assessing urban regeneration indicators and its impact on the quality of life of citizens (Case study of Sharifabad neighborhood). Geography and Human Relationships, 4(2), 336-356.
33. Sharma, P. (2020). Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban municipalities in India. World Development Perspectives, 17(1),1-17.
34. Sharma, P. 2020. “Opportunities and struggles of decentralized governance reform for urban
35. Tasan-Kok, T. , van den Hurk, M. , Özogul, S. , & Bittencourt, S. (2019). Changing public accountability mechanisms in the governance of Dutch urban regeneration. European Planning Studies, 27(6), 1107-1128.
36. Tavakolinia, J. , & Yadolahnia, H. (2019). Analysis of Good Governance Indicators in Urban Recreation from the Viewpoint of Residents of the Neighborhood (Case Study: Tajrish Neighborhood). Geography (Regional Planning), 8(33), 265-280.
37. Wang, H. , Zhao, Y. , Gao, X. , & Gao, B. (2021). Collaborative decision-making for urban regeneration: A literature review and bibliometric analysis. Land Use Policy, 107(2),1-16.
38. Xie, F. , Liu, G. , & Zhuang, T. (2021). A comprehensive review of urban regeneration governance for developing appropriate governance arrangements. Land, 10(5), 545-561.
39. Zhang, W. , Zhang, X. , & Wu, G. (2021). The network governance of urban renewal: A comparative analysis of two cities in China. Land Use Policy, 106(2),1-19.
[1] .United Nations Organization
[2] 1. Kaufmann
[3] .Liu
[4] . Zhang
[5] .Sharma
[6] . Gilmour & Simpson
[7] . Idczak & Musiałkowska
[8] . Xie