جنایت عمدی و خطایی بر خود از دیدگاه فقهای امامیه و اهل سنّت
محورهای موضوعی :
سارا آخوندی
1
(عضو هیات علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول))
دل آرا مقدسیان
2
(عضو هیات علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
زمینه و هدف : خودکشی یا انتحار پایان دادن آگاهانه زندگی به دست خود می‌باشد. دراین عمل برخلاف قتل که آن هم از اعمال سالب حیات به شمار می رود ، جانی و مجنی علیه آن شخص واحدی است .سلب حیات از خود، در بیشتر مکاتب اخلاقی و حقوقی و همچنین ادیان الهی ، امری ناپسند به شمار رفته و اقدام به خودکشی را جرم و گناه دانسته و برای آن عذابی سخت در روز قیامت وعده داده شده است. بررسی فقهی دیدگاه‌های مختلف در صورت‌های عمدی یا خطایی بودن آن از منظر فقهای فریقین مد نظر این پژوهش می‌باشد. روش : این پژوهش به روش توصیفی _ تحلیلی با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای با ابزار فیش برداری از آثار مکتوب صاحب نظران و جمع آوری و پردازش اطلاعات حاصله تدوین شده است. یافته‌ها ونتایج تحقیق حاکی از آن است که فقهای شیعه و اهل سنت خودکشی را از گناهان کبیره محسوب نموده و خودکشی کننده (منتحر) را فاسق دانسته اند. و برای حرمت آن در فقه فریقین به آیات و روایات ، اجماع فقیهان ، عقل و سیره عقلاء استناد شده است . البته خودکشی به سبب اضطرار یا وجود مصلحتی مهمتر مانند حفظ جان دیگران جایز دانسته شده، اگرچه در مواردی مانند آسان مرگی (اتانازی) اغلب فقهای معاصر به جایز نبودن همه راههای آن حکم داده اند . هرچند برخی از حقوقدان‌ها رضایت فرد به جنایت برخویش را مانع ثبوت قصاص یا موجب سقوط آن شمرده و با توجه به عمدی بودن جنایت ، ثبوت دیه را هم منتفی دانسته اند و فقه شعیه نیز تا حدودی با این نظر هماهنگ است و می گوید هر گاه کسی عمدا مرتکب قتل خود شود ، دیه و کفاره به وی تعلق نمیگیرد لکن از نظر فقه شافعی کفاره تعلق گرفته و از ترکه ی خودکشی کننده پرداخت می شود.