دانش بومی استفاده از جنگل و مرتع در شهرستان رستم

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

منصور وثوقی ¹ (استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران- ایران (نویسنده مسئول).)
معصومه فریدی ثانی ² (دانشگاه آزاد اسلمی واحد تبریز)

تاریخ دریافت : 1395/04/05 تاریخ پذیرش : 1395/04/05 تاریخ انتشار : 1392/05/01

کلید واژه: نوسازی, دانش بومی, قشربندی اجتماعی, تغییرات اجتماعی, کنشگران بهره‌بردار, جنگل و مرتع,

چکیده مقاله :

در این تحقیق با روش میدانی به بررسی کاربرد دانش بومی استفاده از جنگل و مرتع در شهرستان رستم پرداخته شده است. دراین تحقیق، مناطقی از بخش مرکزی شهرستان رستم انتخاب گردید و از بین آن مناطق نیز، روستاهایی که دارای دانش بومی غنی تر در استفاده از جنگل و مرتع بودند، انتخاب گردیدند و از این میان با روش نمونه گیری گلوله برفی، افراد مورد مطالعه انتخاب شدند. در این تحقیق از تکینیک های مشاهده مشارکتی، مشاهده آزاد و مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد و در برخی موارد به ناچار، از اسناد نیز بهره برده شد. در این تحقیق مشخص شد که در منطقه مورد مطالعه از یک سو، با توجه به نظریه نوسازی مبنی بر مباینت دانش بومی و توسعه، دانش بومی در دوران هایی که حاکمیت داشته، نه تنها مباینتی با آن نداشته و به عنوان یک مانع به حساب نمی آمده است؛ بلکه از پایداری در توسعه نیز برخوردار بوده است. از سوی دیگر برنامه های مربوط به نوسازی که در کشور ما نمودش در اصلاحات ارضی بود، موجب تغییرات اساسی درساختارهای جامعه مورد مطالعه و نیز تقسیم کار کنشگران بهره بردار و قشربندی آنان گردیده است و در پی آن، با تغییر جامعه و سبک زندگی در این جامعه، بهره برداری از دانش بومی نیز رو به ضعف رفته و در حال حاضر، این دانش روبه زوال است.

چکیده انگلیسی:

In this study Indigenous knowledge of using of forest and Pastureland in Rustam Township has been investigated. Some regions of central part of Rustam were considered and from those regions some villages that were rich in indigenous knowledge were selected. Finally, the sample of the study was chosen using snowball method. In this study, the techniques of participant observation, free observation, semi-structured interviews and documents were used. The results show that, indigenous knowledge is not only opposed to modernization of indigenous knowledge and development but also it can be a criterion for regional development. Also, it can be concluded that, modernization programs in our country that had been appeared as land reform, caused the major changes in the structure of the sample, the division of labor exploitation activists and their stratification. As a result of this, along changing in society and lifestyles in this region, the exploitation of indigenous knowledge has been weakened and at present time this knowledge is deteriorated.

منابع و مأخذ:

ازکیا ، م. (1381). جامعه­شناسی توسعه. تهران، مؤسسه نشر کلمه. چاپ چهارم.

ازکیا، م .(1382). روش­های  کاربردی تحقیق. تهران: انتشارات کیهان. 

اشرقی، چ. (1377). دانش بومی و برنامه­ریزی توسعه. مجله جنگل و مرتع. شماره 40، سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور، پاییز.

امان­الهی بهاروند، س. (1367). کوچ­نشینی در ایران. پژوهشی درباره عشایر و ایلات. تهران: انتشارات آگاه. چاپ دوم.

چمبرز، ر .(1376). توسعه روستایی، اولویت­بخشی به فقرا (حمایت از اقشار آسیب­پذیر). ترجمه: م، ازکیا. انتشارات دانشگاه تهران.

رضوی، س. (1384). دانش بومی کشاورزی و منابع طبیعی و تلفیق آن با دانش نوین. مجله جهاد. سال بیست و پنجم، شماره 269.

زارع ، ح؛ و دیگری. (1381). نگرش به دانش بومی. مجله جهاد. سال نوزدهم، شماره 231-230.  

سازمان ملل متحد، ب. (1392). دانش بومی مدیریت بلایای طبیعی در آفریقا. ترجمه: ج، یوسفی. تهران: انتشارات کتاب اول.

شاه­حسینی، ع، ر. (1384). چوپانی. فصلنامه عشایری ذخائر انقلاب. سازمان امور عشایر ایران، شماره­های 45 و 46، بهار و تابستان.

شریف­زاده؛ و همکاران. (1382). ساخت­دهی چارچوبی برای ارتقای کاربری و توسعه نظام­های دانش بومی در توسعه پایدار. مجله جهاد. سال بیست و سوم، شماره 261-260.  

صفی­نژاد، ج. (1368). آبیاری سنتی در کاشان. بیابان. دوره جدید، شماره 24. 

صفی­نژاد، ج؛ و همکار. (1373). بند قنات سری نهفته در دل خاک. علوم اجتماعی. دوره دوم، پاییز و زمستان. 

عمادی، م؛ و دیگری.(1378). دانش بومی و توسعه پایدار روستاها، دیدگاهی دیرین در پهنه­ای نوین. روستا و توسعه. شماره 33.

غفاری، ت. (1370). مراتع پشتوانه اقتصادی. فصلنامه عشایری ذخائر انقلاب. شماره 14، سازمان امور عشایر کشور، بهار.

فرهادی، م. (1379). مال، تعاونی سنتی عشایر ایران. فصلنامه عشایری ذخایر انقلاب. دوره جدید، شماره­های 3 و 4.

فرهادی، م. (1386). واره «درآمدی به مردم­شناسی و جامعه­شناسی تعاون». تهران: شرکت سهامی انتشارات. چاپ دوم.

فرهادی، م. (1373). فرهنگ یاریگری در ایران. (جلد اول)، تهران: مرکز نشردانشگاهی. 

کریمی، س. (1383). دانش بومی در فرآیند توسعه. مجله جهاد. شماره 262-261.

مرکز آمار ایران. (1387). سرشماری اجتماعی- اقتصادی عشایر کوچنده. نتایج تفصیلی.

مرکز آمار ایران. (1390). سرشماری عمومی نفوس و مسکن

 وثوقی، م. (1386). جامعه­شناسی روستایی. تهران: انتشارات کیهان. چاپ دوازدهم.

یوسفی، ج. (1383). دانش بومی استفاده از بلوط در شهرستان ممسنی. پایان­نامه کارشناسی ارشد در رشته توسعه روستایی. دانشگاه تهران.

یوسفی، ج. (1390). دانش بومی با تأکید بر جامعه روستایی ایران. تهران: انتشارات راه سبحان با همکاری سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور.

یوسفی، ج. (1372). حاجی کوهی«مطالعه­ای پیرامون ساخت­های مختلف یک روستا». پایان­نامه دوره کارشناسی علوم اجتماعی بخش برنامه­ریزی و جامعه­شناسی دانشگاه شیراز.

یوسفی، ج. (1392). دانش بومی. مجموعه مقالات. تهران: انتشارات کتاب اول.

Agrawal, A. (1995). ²Dismantling the Drivide Between Indigenous and scientific knowledge.² Development and change, vol, 26. No, 3.

 Claxton, Mervyn. (2010). Indigenous Knowledge and Sustainable Development. istingushed Lecture, The Cropper FoundUWI, St Aud Tobago gustine, Trinidad anSeptember 1.

Duxbury, Nancy &  Eileen Gillette. (2007). Culture as a key Dimention of sustainability. Creative City Network of Canada, senter of expertise on culture and Communities. fibrary.

 Evelyn, Mathias. (1995). Framework for Enhancing the Use of Indigenous Knowledge. IK Monitor, 3, (2).

Gegeo, W. (1998), The Contemporary Pacific. Volume 10, Number 2, Fall 1998. P.p: 289–315.

Grenier, L. (1998). Working with Indigenous Knowledge. A Guide for Researchers International Development and Research Centre, Ottowa, Canada.

Lionberger, H. F. & Gwin, P. H. (1991). Technology Transfer: From Researchers. To Users: A Textbook of Successful Research Extension Strategies Used to Develop Agriculture. Columbia, MO: University of Missouri, University Extension.

[e-mail]

Vazquez , Jennifer Marie. (2011). The role of indigenous knowledge and innovation in creating food sovereignty in the Oneida Nation of Wisconsin.

Warren, D, Michael & Krishman Kashman. (1988). Indigenous Knuowledge for Sustainable Agriculture and Rural Development. IIED, November.

Wole, Olatokun, M, & Ayanbode. (2008). Traditional Knowledge for Sustainable Development: A Case from the Health Sector in Kerala, India. Indian Journal of Traditional Knowledge.Vol, 8, (2), April 2009.