بررسی میزان سرمایه اجتماعی در میان گروههای اجتماعی (منطقه حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین) شهر مراغه
محورهای موضوعی : جامعه شناسیمریم حشمت 1 , حسین بنی‌فاطمه 2 , محمود علمی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز؛ کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، تبریز، ایران.
2 - استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تبریز.
3 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز. گروه علوم اجتماعی. تبریز، ایران.
کلید واژه: سرمایه اجتماعی, اعتماد, حاشیه‌نشین, غیرحاشیه‌نشین, اثربخشی جمعی, مشارکت رسمی و غیررسمی,
چکیده مقاله :
در تحقیق حاضر به بررسی میزان سرمایه اجتماعی گروههای سنی (جوانان، میان‌سالان و سالمندان) و هم‌چنین گروههای جنسی در دو منطقه حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین پرداخته شده است. سه مؤلفه اصلی سرمایه اجتماعی که عبارت از: اثربخشی جمعی، اعتماد و مشارکت اجتماعی با معرف‌های (انسجام و همبستگی اجتماعی، کنترل هنجاری غیررسمی، اعتماد بین‌فردی، اعتماد تعمیم‌یافته و اعتماد نهادی، مشارکت رسمی و مشارکت غیررسمی) سنجیده شد. مطالعه حاضر با استفاده از تئوری‌های سرمایه اجتماعی طرح‌ریزی شده است. تحقیق حاضر در سطح خرد و از نوع پیمایشی می‌باشد و گردآوری داده‌ها به وسیله پرسشنامه همراه با مصاحبه انجام شده است. جامعه آماری در این تحقیق شامل 10757 نفر از افراد حاشیه‌نشینان مراغه و نمونه آماری براساس فرمول کوکران شامل 400 نفر می‌باشد. یک گروه 400 نفری از غیرحاشیه‌نشینان نیز انتخاب گردیده است که از لحاظ سن و جنس دو گروه 400 نفری با همدیگر همگن شده‌اند و در کل گروه شامل 800 نفر می‌باشد. روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای است. در این بررسی با استفاده از تحقیقات قبلی صورت گرفته در عرصه داخلی و خارجی و استفاده از روش اعتبار محتوایی سوال‌ها پرسشنامه طراحی گردیده‌اند. جهت اطمینان از پایایی سوال‌ها پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید که با اجرای پرسشنامه در میان30 نفر از افراد نمونه، از اعتبار و روایی لازم برخوردار بود. یافته‌های تحقیق نشان دادکه میزان سرمایه اجتماعی در بین مناطق حاشیه‌نشین و مناطق غیرحاشیه‌نشین متفاوت است. هم‌چنین شاخص‌های سرمایه اجتماعی نیز به جز مشارکت غیررسمی در مناطق حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین متفاوت بود و این شاخص‌ها در مناطق غیرحاشیه‌نشین بیش‌تر بوده است. در کل نتایج پژوهش نشان داد که حجم سرمایه اجتماعی موجود در مناطق غیرحاشیه‌نشین بیش‌تر از مناطق حاشیه‌نشین است.
In the present study, the social capital of age groups (young-adult and old) and sex groups in two urbane and suburban areas has been considered. Three components of social capital: collective efficacy, trust, and social participation were measured with indicators such as (social solidarity, informal normative control, interpersonal trust, generalized trust, institutional trust and formal and informal participation). This study is planned on the basis of theories of social capital. The study is micro-level survey and data collected by questionnaires and interviews. The population of the study includes 10,757 people of urbane Maragheh and sample population is 400 on the base of Cochran formula. A group of 400 was chosen from the urban area that was made homogenous with the same age and sex with other group of 400 that make the whole group 800.the sampling method is multistage cluster sampling. Reliability and validity of the questionnaire estimated using cronbach’s alpha coefficient and conducting the questionnaire among 30 samples. The findings show that social capital is different in urbane and suburban areas. Indices of social capital are different except informal participation in urbane and suburban areas. Overall results showed that social capital in suburban areas is more than urban areas.
احمدی، ح. (1384). جامعه شناسی انحرافات. تهران: انتشارات سمت.
اُفه، ک. (1384). چگونه می‌توان به شهروندان اعتماد داشت. ترجمه: ا، خاکباز و دیگری. تهران: نشر: شیرازه.
باقری، ر. (1389)، بررسی عوامل موثر بر وقوع جرم در بین افراد حاشیه‌نشین شهر تبریز. اولین همایش ملی مهاجرت،نظم و امنیت پایدار و نقش آن در توسعه ایران اسلامی.
تاجبخش، ک. (1384). سرمایه اجتماعی (اعتماد، دموکراسی و توسعه). ترجمه: ا، خاکباز و دیگری. تهران. نشر: شیرازه.
توسلی، غ. (1381). جامعه‌شناسی شهری. دانشگاه پیام نور.
تولایی، ن و دیگری . (1384). نقشسرمایهاجتماعیدربرنامهریزی برایرفاهاجتماعاتمحلی. مجموعه مقاله های نخستین سمپوزیوم سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی، تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
حاج‌یوسفی، ع. (1384). حاشیه‌نشینی شهری و فرآیند تحول آن، هفت شهر. فصلنامه عمران و بهسازی وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان عمران و بهسازی شهری، سال سوم، شماره هشتم، تابستان.
فوکویاما، ف. (1384). پایان نظم: سرمایه اجتماعی و حفظ آن. ترجمه: غ، توسلی، تهران: نشر حکایت قلم نوین.
قدوسی، ح. (1384). رابطهسرمایهاجتماعیوتوسعهاقتصادیازمنظرنهادگرایی. مجموعه مقاله های نخستین سمپوزیوم سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی، تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
گسن، ر. (1377). جرم شناسی نظری، ترجمه: م، کی‌نیا، نشر: مجد.
محمودی، ا و دیگری . (1391). بررسی مقایسه‌ای سرمایه اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین شیراز. چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری.
ملاحسنی، ح. (1381). بررسیرابطهبینمیزانسرمایهاجتماعیونوع دینداریدربیندانشآموزانسالسومدبیرستاندراستانگلستان، پایان نامة کارشناسی‌ارشد رشته جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
لهسایی‌زاده، ع. (1368). نظریاتمهاجرت، شیراز، نشر: نوید.
ناطق پور، م و دیگری. (1384). بررسی سرمایه اجتماعی و عوامل موثر بر شکل گیری آن در تهران. مجله جامعه شناسی ایران، دوره ششم، شماره 4، ص 51 تا 95.
نقدی، ا و دیگری. (1391). فرسایش سرمایه اجتماعی و مدیریت بحران درمناطق حاشیه نشین مورد مطالعه زنان حاشیه نشین شهرک سعدی شیراز.
ولکاک، م و دیگری. (1384). سرمایهاجتماعیوتبعاتآنبراینظریه توسعه،پژوهشوسیاست‌گذاری، سرمایهاجتماعی؛اعتماد،دموکراسیوتوسعه. گردآورنده: کیان تاخبخش، ترجمه: ا، خاکباز و حسن پویان. تهران: نشر شیرازه.
Putnam. R (2000). Bowling alone: American's De clining social capital. Jornal of democracy, Vol 6.