فرهنگ و تمدن ایرانی و جهانی شدن؛ فرصتها و چالشها
محورهای موضوعی : جامعه شناسیمحمد یوسفی‌جویباری 1 , نجات محمدی‌فر 2
1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه علوم سیاسی؛ تبریز- ایران.
2 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان.
کلید واژه: جهانی شدن, انقلاب اسلامی, دولت ملی, نوگرایی, فرهنگ ایرانی,
چکیده مقاله :
جهانی شدن فرآیندی است که در طی آن حوزه های مختلف فنی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ملل مختلف با گسترش ارتباطات جنبه فراملی یافته و به موجب آن دولت های ملی به نحو فزاینده ای به یکدیگر مرتبط و وابسته می شود و همین وابستگی و ارتباط است که برای مفهوم حاکمیت ملی و دولت ملی مشکلاتی ایجاد می کند. این مفهوم تا اوایل دهه 1980 اعتبار علمی چندانی نداشت ولی از آن به بعد، کاربرد آن کاملاً جهانی شده است. پدیده جهانی شدن برای کشورها فرصت ها و چالش های فراوانی به همراه دارد؛ در این بین کشور ایران به دلیل ویژگی های جغرافیایی و تاریخی خاص خودکه آن را به نوعی درچهار راه فرهنگی و تمدنی جهان قرار داده است همواره در طول تاریخ ارتباطات گسترده ای با ملل مختلف جهان داشته است که عمدتاً این امر متاثر از موقعیت استراتژیک و سوق الجیشی ایران بوده است که همواره کشورهای غربی سعی داشتند از این موقعیت درجهت تحقق اهداف و منافع خاص خود بهره برداری کنند. این ارتباطات در یک قرن اخیر به خصوص از اواخر حکومت قاجار صورت جدیدی یافت که عمدتاً جنبه استعماری به خود گرفت این روند با فراز و نشیب های متعددی در دوران حکومت پهلوی نیز ادامه داشت. با پیروزی انقلاب روند ارتباط ایران با جهان پیرامون شکل تازه ای پیدا کرد که بعضاً این امر متأثر از فضای انقلابی و مقتضیات خاص آن بوده است. به تدریج با پایان یافتن جنگ تحمیلی و فروکش کردن احساسات انقلابی امکان بیشتری برای افزایش ارتباطات ایران با جهان به وجود آمد این فرایند جنبه های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ... داشته است که در این بین جنبه فرهنگی آن به دلیل ویژگی های خاص خود نمود بیشتری داشته است. کشور ایران به دلیل سابقه طولانی تمدنی و فرهنگی از ظرفیت بسیار بالایی جهت تاثیر گذاری بر روندهای جهانی برخوردار است. جنبه های فرهنگی، تمدن ایرانی همواره در جهان نمود و جلوه قابل توجهی داشته است که این امر بیانگر ظرفیت بسیار بالای فرهنگ ایرانی برای حفظ خود و حتی تاثیرگذاری بر فرهنگ دیگر ملل می باشد، مسئله ای که امروزه به نظر می رسد باید مورد توجه خاص اصحاب قدرت و مسئولین فرهنگی به عنوان متولیان اصلی امور فرهنگی قرار گیرد مسئله معرفی و عرضه نمودهای فرهنگ ملی به گونه ای نو و قابل فهم و جذاب برای نسل امروزی و پرهیز از هرگونه جزم گرایی و تعصب در امور فرهنگی می باشد. این مقاله پس از بیان دیدگاه های فرهنگی در مورد جهانی شدن، به بررسی جایگاه فرهنگ ایرانی و نقش آن در فرایند جهانی شدن و چالش ها و فرصت های فرا روی آن می پردازد و در ادامه راهکارها و پیشنهادهایی را جهت مقابله با چالش ها و استفاده از این فرصت ها ارائه می نماید.
Globalization is a process in which different technical, political, cultural and economic parts of different nations changed to be transnational with the development of connections through which national governments increasingly linked to each other. This dependence and connections cause problems for national sovereignty and national government. This concept didn't have scientific validity until the early 1980's, but since then its application has been global. Globalization creates many opportunities and challenges, and Iran due to its geographical and historical features which put it in the cultural crossroad of the world, has had wide connection with different nations. This is mainly influenced by the strategic location of Iran that western countries were always trying to exploit it to achieve their own goals and interests. These connections in recent century, especially in the late Qajar were taken a new form of colonization and it continued with many ups and downs during the Pahlavi regime. With the Islamic revolution, the connection of Iran with the world was taken a new form, which sometimes has been influenced by the revolutionary atmosphere and specific circumstances. With the ending of the imposed war, there were more opportunities for Iran to increase its connection with the world. This process has had different aspects of cultural, political, economic and etc., among them cultural aspect has been the most important. Because of its long history of civilization and culture, Iran has a huge potential to influence the global trends. Cultural aspects of Iranian civilization, has always had a significant manifestations in the world which indicates the Iranian high cultural capacity to retain itself and even influence on other cultures. The problem now seems to be considered by cultural authorities, is the offering of national culture symbols in a way, understandable and appealing to today's generation and avoidance of any dogmatism and intolerance in cultural affairs. This paper describes the cultural views about globalization and investigates the position of Iranian culture and its role in the process of globalization and also, challenges and opportunities facing it. Some guidelines and recommendations for dealing with the challenges and using the opportunities are presented.
احمدی، ح. (1382). هویت ملی ایرانی: بنیادها، چالشها و بایستهها. نامه پژوهش فرهنگی. سال هفتم، دوره جدید، شماره 6، صص55-5.
ایزدی، ح. (1380). دورنمایی از تأثیرات جهانی فرهنگ و تمدن ایران اسلامی. فصلنامه مصباح، سال دهم شماره 37، صص76-57.
ثلاثی، م. (1379). جهان ایرانی و ایران جهانی. تهران: نشر مرکز.
دلیر، ا. (1381). فرهنگ و جهانی شدن. خبرنامه دریچه دانش. مهر ماه 81.
سریعالقلم، م. (1384). ایران و جهانی شدن؛ چالشها و راهحلها. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
سلیمی، ح. (1384). نظریههای گوناگون در باره جهانی شدن. تهران: انتشارات سمت.
شهرامنیا، س، ا؛ م. (1385). جهانی شدن و دمکراسی در ایران. تهران: نشر نگاه معاصر.
عیوضی، م، ر. (1385). جهانی شدن فرهنگ برای جهان سوم؛ تهدیدها و فرصتها. فصلنامه راهبرد یاس. سال دوم، شماره6، صص102-83.
قاسمی، ح؛ و دیگری. (1388). فرهنگ ایرانی و جهانی شدن؛ فرصتها و چالشها. چکیده مقالات نخستین همایش بینالمللی تحولات ایران و جهان. به کوشش بهرام نوازنی، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
گلمحمدی، ا. (1383). جهانی شدن فرهنگ، هویت. تهران: نشر نی.
مسعودیفر، ج. (1382). حفظ فرهنگ ایرانی- اسلامی در فرآیند جهانی شدن. مقالات چهاردهمین کنگره دین پژوهان کشور با عنوان جهانی شدن و دین؛ فرصتها و چالشها. به اهتمام محمد جواد صاحبی، قم: نشر احیاگران.
مفتخری، ح. (1379). ضرورت بازشناسی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. مجله تاریخ اسلام. دانشگاه باقرالعلوم، شماره 3، صص6-3.
نادرپور، ب. (1382). تأثیر جهانی شدن بر هویتهای ملی و قومی (با تأکید بر مورد ایران). مجموعه مقالات همایش جهانی شدن(بیمها و امیدها). با کوشش عباس بخشی و حسین اویسی، برگزارکننده: سازمان آموزش و پرورش استان قزوین با همکاری مرکز تربیت معلم شهید رجائی، قزوین: نشر حدیث امروز.
نش، ک. (1387). جامعهشناسی سیاسی معاصر؛ جهانی شدن، سیاست و قدرت. ترجمه: محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
نوازنی، ب. (1382). جهانی شدن و پیامدهای آن برای ایران. تهران: نشر نگارش علوم.
از ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد. http://fa.wikipedia.org/wiki
Geertz, C. (1973). The Interpretation of Cultures. Basic, New York. Giddens, A. (1998). The Third Way. Cambrdage: Polity Prees.
Friedman, J. (1994). Cultural Identity and Global process. London: SAGE.
Robertson, R. (1992). Globalization. London: SAGE.
Held, D. (1992). Democracy and the Global order. London: Polity press.
Norberg, H. (1996). Breaking up the monoculture. the Nation, London/ New York: Verso.