تحلیل جامعه‌شناسی رفتار حفاظت از محیط زیست

محورهای موضوعی : جامعه شناسی

لقمان امامقلی ¹ , صادق صالحی ² , احمد رضایی ³ , اسرین فیضی ⁴

1 - استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه کردستان – ایران . نویسنده مسئول [e-mail]
2 - دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه مازندران ، ایران
3 - دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه مازندران ، ایران
4 - دانش آموخته دوره کارشناسی ارشد، مهندسی محیط زیست، دانشگاه کردستان ، ایران

تاریخ دریافت : 1401/05/09 تاریخ پذیرش : 1401/09/20 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: سنندج, سلیمانیه, جامعه شناسی محیط زیست, رفتار حفاظت از محیط زیست, پیمایش,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تحلیل جامعه شناسی رفتار حفاظت از محیط زیست در دو شهر سنندج و سلیمانیه است. اهمیت محیط زیست چه در ابعاد منطقه‌ای و ملی و چه در بعد بین‌المللی ضرورت توجه علمی به عوامل مختلف به ویژه نقش عوامل انسانی در تخریب یا حفظ محیط زیست را به همراه داشته است. بنابراین مقایسه شباهت ها و تفاوت های رفتارهای محیط زیستی و عوامل موثر بر آن می تواند به شناخت بهتر از وضعیت رفتارهای حفاظت از محیط زیست منجر شود. این پژوهش به صورت پیمایش انجام شده است و جامعه آماری شامل 382 از ساکنین شهرهای سنندج در کشور ایران و سلیمانیه در کشور عراق بوده که با استفاده از نمونه گیری خوشه ای، به عنوان نمونه انتخاب شدند ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. پایایی سوالات آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ارزیابی شده است. با توجه به این امر، فرضیه هایی حول تفاوت های رفتاری، امکانات و شرایط، خودکارآمدی، نگرش و دانش محیط زیستی این دو شهر مطرح شد. نتایج پژوهش در خصوص شباهت ها بین دو منطقه می توان به ادراک آنها نسبت به توانایی تأثیر بر پیامدهای محیط زیستی اشاره کرد. ساکنین شهرهای سنندج و سلیمانیه دارای خودکارآمدی برابری در میزان تأثیر بر رفتار حفاظت از محیط زیست هستند. همچنین، تفاوت های موجود بین ساکنین شهرهای سنندج و سلیمانیه از نظر رفتارهای حفاظت از محیط زیست به دو شکل است، شکل اول، به پایین بودن امکانات و شرایط برای رفتار حفاظت از محیط زیست در سلیمانیه نسبت به سنندج بر می گردد. شکل دوم به مسئولانه بودن به رفتار حفاظت از محیط زیست، زیست محورانه بودن نگرش محیط زیستی و درک و ارزیابی محیط زیستی ساکنین شهر سلیمانیه در جهت حفاظت از محیط زیست نسبت به ساکنین شهر سنندج اشاره دارد.

چکیده انگلیسی:

The importance of the environment in the regional and national and international dimensions has brought the necessity of scientific attention to various factors, especially the role of human factors in destroying or preserving the environment. Therefore, comparing the doubts and differences of environmental behaviors and the factors affecting them can lead to a better understanding of the status of environmental protection behaviors. This research was conducted as a survey and the statistical sample included 382 residents of the cities of Sanandaj in Iran and Sulaymaniyah in Iraq, who were selected using the cluster sampling method. The reliability of its questions has been evaluated using Cronbach'salpha coefficient. The results of the research regarding the similarities between the two regions can be referred to their perception of the ability to influence the environmental consequences. Residents of Sanandaj and Sulaymaniyah cities have equal self-efficacy in the degree of influence on environmental protection behavior. Also, the differences between the residents of the cities of Sanandaj and Sulaymaniyah in terms of environmental protection behaviors are in two forms. The first form is due to the low facilities and conditions for environmental protection behavior in Sulaymaniyah compared to Sanandaj.The second figure refers to the high level of environmental protection behavior, environmental attitude and environmental knowledge of the residents of Sulaymaniyah city in the direction of environmental protection compared to the residents of Sanandaj city. Finally, the effect of the mentioned variables on the environmental protection behavior of the residents of Sanandaj and Sulaymaniyah cities was tested.

منابع و مأخذ:

1. ادهمی، عبدالرضا (1395) بررسی عوامل فرهنگی موثر بر رفتاهای معطوف به حفاظت از محیط زیست مورد مطالعه ساکنین مناطق 5 و 18 شهر تهران، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره 7 شماره 1 : 1-26.


2. امامقلی لقمان (1393) جامعه و محیط زیست. سومین همایش ملی تحقیقات منابع طبیعی ایران با محوریت محیط زیست. ایران. دانشگاه کردستان.


3. امامقلی، لقمان. (1390). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست محیطی(مطالعه موردی: استان کردستان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: صادق صالحی، دانشگاه مازندران.


4. بلیکی نورمن. (1389). " طراحی پژوهش­های اجتماعی" ترجمه حسن چاوشیان. تهران : نشر نی.


5. بوتکین، دانیل و ادوراد کلر(1385)، "شناخت محیط زیست، زمین سیّاره زنده"، ترجمة عبدالحسین وهّاب‌زاده، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد، چاپسوم.


6. جعفری نیا، غلامرضا. (1400). بررسی رابطة کنش های اجتماعی با دانش محیط زیستی (موردمطالعه: ساکنان شهر بوشهر). علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 18(1)، 319-287.


7. رشیدی، علی رضا و رشیدی مریم (1390) بررسی نقش رسانه ها در حفاظت از محیط زیست و تاثیر آنها در رفتار مردم و مدیران از منظر شکل گیری فرهنگ مصرف، ماهنامه مهندسی فرهنگی، شماره 55 و 56: 31 -43


8. رفیعی، حامد، امیرنژاد حمید (1388) بررسی نقش آموزش در افزایش تمایل افراد به حفاظت از محیط زیست (مطالعه مورد: دریای خزر). علوم محیطی، سال هفتم، شماره اول: 95 - 108.


9. سبزه ای، م.، و قلی پور، س.، و آدینه وند، م. (1395). بررسی رابطه بین آگاهی, نگرش و رفتار حامی محیط زیست دانشجویان دختر دانشگاه قم. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار, 4(4), 5-16.


10. صالحی، صادق و امامقلی، لقمان (1391). سرمایه فرهنگی و نگرش و رفتارهای محیط زیستی مطالعه موردی استان کردستان، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات ، دانشگاه تهران، سال هشتم، شماره 28.


11. صالحی، صادق و امامقلی، لقمان (1392)،“استراتژی­های مدیریت مصرف انرژی“، بیست و هشتمین کنفرانس بین المللی برق، تهران.


12. صالحی، صادق و امامقلی، لقمان (1393)تحلیل اجتماعی رفتار مصرف برق. مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه تهران، دوره 4 شماره 2: 287-304


13. صالحی، صادق(1392)، “بررسی نقش عوامل نوین فرهنگی در اصلاح الگوی مصرف برق”،طرح پژوهشی شرکت توزیع نیروی برق استان مازندران.


14. کاستلز، مانوئل (1384) "عصر اطلاعات اقتصاد، جامعه و فرهنگ"، ترجمه حسن چاووشیان انتشارات طرح نو چاپ چهارم.


15. کامونر، باری (1382)، "انسان و محیط زیست"، ترجمه بهزاد دهزاد، چاپ اول، تهران: انتشارات موج سبز.


16. محمودی، حسین و ویسی هادی. (1384) ترویج و آموزش محیط زیست رهیافتی در حفاظت اصولی از محیط زیست. مجله علوم محیطی سال 8 شماره 2: 57-64.


17. مدوز دونلا، راندرز یورگن و مدور دنیس(1388). محدویت­های رشد(به هنگام شده پس از سی سال)، ترجمه: علی حبیبی و فرزام پوراصغر سنگاچین، ناشر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران.

 

18. Ajzen, I., & Driver, B. L. (1992). Application of the theory of planned behavior to leisure choice. Journal of Leisure Research, 24, 207- 224.


19. Bandura, A. ,& Adams, N. E.(2000). Analysis of self-efficacy theory in behavior change, cognitive theory. Ther & Res, 23(1), 287- 310.


20. Barr, S. (2003). "Strategies for Sustainability: Citizens and Responsible Environmental Behaviour". Area, 35(3), 227-240.


21. Budak, B.D., Budak, F., Zaimoglu, Z., Kekeç, S. and Sucu, Y.M. 2005. Behaviour and attitudes of students towards environmental issues of Faculty of Agriculture, Turkey. J. App.Sci., 5(7): 1224-1227.


22. Burgess, J., Harrison, C.M. and Filius, P. 1998. Environmental communication and the cultural politics of environmental citizenship. Environment and Planning, A. 30, 1445-1460.


23. Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). "The New Environmental Paradigm: A proposed Measuring Instrument and Preliminary Results". Journal of Environmental Education, 9, 10-19.


24. Fietkau, H.J. and Kessel, H. 1981. Umweltlernen: veraenderungsmoeglichkeite des umwelbewusstseins. Model- erfahrungen (Koenigtein, Hain).


25. Fishbein, M. & Ajzen, I. (1975). "Belief, attitudeand behavior: an introduction to theory and research" Reading, MA: Addison Wesley.


26. Intergovernmental Panel on Climate Change [IPCC] (2018). Climate Change 2022: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Incheon:IPCC.


27. Kairser, F.G. Wolfing, S & Fuhrer, U.)1999( "Environmental Attitude and Ecological Behavior". Journal of Environmental Psychology. 19: 1-19.


28. Quimbita & Pavel.(2005). " Assessing On Environmental Attitude Development Model: Factor Influencing the Environmental Attitude of College Student".


29. Redclift, M. and Benton, T. (1994). "Social Theory and the Global Environment (Global Environmental Change Series)" First published by Routledge.


30. Salehi, S. (2010). People and The Environment: A Study of Environmental Attitudes and Behaviour in Iran. LAP Lambert Academic Publishing.


31. Salehi, Sadegh )2008( ”A Study of Factors Underpinning Environmental Attitudes and Behaviours” P.hd.The University of Leeds.

1. Adhami, A., (2016) Investigating the cultural factors affecting the behaviors aimed at protecting the environment studied by the residents of areas 5 and 18 of Tehran, Iran Social Issues Review, Volume 7, Number 1: 1-26. (in Persian).


2. Afzalkhani, M., (2018) Investigating the impact of environmental education on the attitude and behavior of students towards the issue of environmental protection in Garmsar city.Scientific-Research Quarterly of Geography (Regional Planning) Number 1, Year 10: 57-78. (in Persian).


3. Ajzen, I., & Driver, B. L. (1992). Application of the theory of planned behavior to leisure choice. Journal of Leisure Research, 24, 207- 224.


4. Arcury, A.T.(1990). Environmental Attitude & Environmental Knowledge, Human Organization.49. pp300-304.


5. Bandura, A. ,& Adams, N. E.(2000). Analysis of self-efficacy theory in behavior change, cognitive theory. Ther & Res, 23(1), 287- 310.


6. Bari, K., (2003), "Man and Environment", translated by Behzad Dehzad, first edition, Tehran: Moj Sabz Publications. (in Persian).


7. Barr, S. (2003). "Strategies for Sustainability: Citizens and Responsible Environmental Behaviour". Area, 35(3), 227-240.


8. Blakey N.,(2010)."Designing Social Researches" translated by Hasan Chavoshian.Tehran: Ney Publishing. (in Persian).


9. Botkin, D., and Edward K., (2015), "Environmental Knowledge, Living Planet Earth", translated by Abdul Hossein Vahabzadeh, Mashhad, University of Mashhad Academic Press, third edition. (in Persian).


10. Budak, B.D., Budak, F., Zaimoglu, Z., Kekeç, S. and Sucu, Y.M. 2005. Behaviour and attitudes of students towards environmental issues of Faculty of Agriculture, Turkey. J. App.Sci., 5(7): 1224-1227.


11. Burgess, J., Harrison, C.M. and Filius, P. 1998. Environmental communication and the cultural politics of environmental citizenship. Environment and Planning, A. 30, 1445-1460.


12. Castells, M., (2005) "Information age of economy, society and culture", translated by Hasan Chavoshian, New Design Publications, fourth edition. (in Persian).


13. Donella M., Jorgen R., and Dennis M., (2008).The limitations of growth (updated after thirty years), translated by: Ali Habibi and Farzam Pourasghar Sangachin, publisher of the Higher Institute of Management and Planning Education and Research, Tehran. (in Persian).


14. Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). "The New Environmental Paradigm: A proposed Measuring Instrument and Preliminary Results". Journal of Environmental Education, 9, 10-19.


15. Dunlap, R.E.,& Cotton, W.R.(1979)Environmental Socioligy. Annual Review of Socioligy, 5, pp.243-273.


16. Emamqoli L., (2013) Society and environment.The third national conference of Iran's natural resources research focusing on the environment.The University of Kordestan. (in Persian).


17. Emamqoli, Luqman.(2011).Investigating the impact of social capital on environmental behaviors (case study: Kurdistan province), master's thesis, supervisor: Sadegh Salehi, Mazandaran University. (in Persian).


18. Fietkau, H.J. and Kessel, H. 1981. Umweltlernen: veraenderungsmoeglichkeite des umwelbewusstseins. Model- erfahrungen (Koenigtein, Hain).


19. Fishbein, M. & Ajzen, I. (1975). "Belief, attitudeand behavior: an introduction to theory and research" Reading, MA: Addison Wesley.


20. Intergovernmental Panel on Climate Change [IPCC] (2018). Climate Change 2022: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Incheon:IPCC.


21. Jafarina, Gh.,(1400).Investigating the relationship between social actions and environmental knowledge (case study: residents of Bushehr city).Social Sciences of Ferdowsi University of Mashhad, 18(1), 287-319. (in Persian).


22. Kairser, F.G. Wolfing, S & Fuhrer, U.)1999( "Environmental Attitude and Ecological Behavior". Journal of Environmental Psychology. 19: 1-19.


23. Kauder, B. Potrafke, N., & Ursprung, H. (2018).Behavioral determinants of proclaimed support for environment protection policies. European, Jouranl of Polictical Economy, 54, 26-41.


24. Li, Qiu. Wang, Bin. Yu, Chaoqing. Chaoqing Yu Deng, Haifeng(2019). Key Factors Affecting Environmental Protection Values in China, Sustainability, 11(2):1-24.


25. Lindsay B. Miller , Ronald E. Rice, Abel Gustafson, and Matthew H. Goldberg. (2022). Relationships Among Environmental Attitudes, Environmental Efficacy, and Pro-Environmental Behaviors Across and Within 11 Countries. Environment and Behavior. Vol. 54(7-8) 1063– 1096


26. Mahmoudi, H., and Veisi H.,(1384) Environmental promotion and education, an approach in basic environmental protection.Journal of Environmental Sciences Year 8 No. 2: 57-64. (in Persian).


27. Qolizadeh S., S., F., Nowrozi, Faiz E., and Dehghan, H.,(2021).Willingness to participate in environmental protection and factors affecting it (case study: Tehran citizens born in the 80s and 50s).Urban sociological studies.11th yearNumber 40: 206. (in Persian).


28. Quimbita & Pavel.(2005). " Assessing On Environmental Attitude Development Model: Factor Influencing the Environmental Attitude of College Student". https://catalogue.nla.gov.au/Record/5593261


29. Rafiei, H., Amirnejad H., (2008). Investigating the role of education in increasing people's willingness to protect the environment (case study: Caspian Sea).Environmental Sciences, Year 7, Issue 1: 95-108. (in Persian).


30. Rashidi, A, R, and Rashidi M,. (2018) Investigating the role of media in protecting the environment and their impact on the behavior of people and managers from the perspective of the formation of consumer culture, Cultural Engineering Monthly, No. 55 - 56: 31-43. (in Persian).


31. Redclift, M. and Benton, T. (1994). "Social Theory and the Global Environment (Global Environmental Change Series)" First published by Routledge.


32. Sabzei, M., and Qolipour, S., and Adine Vand, M.(2015).Investigating the relationship between awareness, attitude and pro-environmental behavior of female students of Qom University.Environmental education and sustainable development, 4(4), 5-16. (in Persian).


33. Salehi, S,. and Emamogholi, L., (2012), "Energy consumption management strategies", 28th International Electricity Conference, Tehran. (in Persian).


34. Salehi, S,. and Emamqoli, L,. (2012).Cultural capital and environmental attitudes and behaviors of a case study of Kurdistan province, Quarterly Journal of Cultural and Communication Studies, University of Tehran, 8th year, No. 28. 120-91. (in Persian).


35. Salehi, S. (2010). People and The Environment: A Study of Environmental Attitudes and Behaviour in Iran. LAP Lambert Academic Publishing.


36. Salehi, S., (2012), "Investigation of the role of modern cultural factors in the modification of the electricity consumption pattern", research project of the electricity distribution company of Mazandaran province. (in Persian).


37. Salehi, S., and Emamogholi, L,. (2014) Social analysis of electricity consumption behavior.Iranian Journal of Social Issues, University of Tehran, Volume 4, Number 2: 287-304. (in Persian).


38. Salehi, Sadegh )2008( ”A Study of Factors Underpinning Environmental Attitudes and Behaviours” P.hd.The University of Leeds.


39. Zhang, Tong. Chen, Chaofan.(2018). The Effect of Public Participation on Environmental Governance in China–Based on the Analysis of Pollutants Emissions Employing a Provincial Quantification, sustainability,10(7):1-20.