رویکرد ادبیات به نهاد آموزش و مقایسه آن با دیدگاه های نوین جامعه شناسی درباره تعلیم و تربیت

محورهای موضوعی : پژوهش در برنامه ریزی درسی

مژده جمشیدیان ¹ , اکرم هراتیان ² , سحر فائقی ³

1 - مدرس گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
3 - استادیار گروه مدیریت فرهنگی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1404/01/20 تاریخ پذیرش : 1404/09/04 تاریخ انتشار : 1404/09/30

کلید واژه: ایوان ایلیچ, جرج لند, ژان ژاک روسو, مدرسه گریزی در ادبیات فارسی, نهاد آموزش ,

چکیده مقاله :

مقالۀ حاضر به بررسـی دیـدگاه‌های ادیبان و عارفان مسـلـمان و منظومۀ فکری آنان در حوزۀ تعلیم و تربیت و مقایسۀ آن‌ با نظریه‌های نوین جامعه شناسی(آرای ایوان ایلیچ، ژان ژاک روسو و جرج لند) پرداخته و به موضوعاتِ مدرسه‌گریزی در ادبیات فارسی و بـررسی دلایـل گریز از تحصیلِ علم و مـدرسه درآثار ادبی، رویکرد ادبیات  به آموزش رسمی و نـاکا‌رآمدی نظـام‌های آمـوزشی توجّه کرده است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و داده­ها کتابخانه­ای و اسنادی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که با وجود سیاست‌گذاری‌های متعدد آمـوزشی، اقــدام مؤثری در راسـتای اصـلاح نظـام آموزشی شامل موضوع، محتوا و شیوه‌های آموزش صورت نگرفته و آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد اجتماعی برای رفع آسیب‌های اجتماعی و نهادینه کردن ارزش‌ها و هنجارها توانمند نبـوده است. نظر به اهمیّت فـراوان رشد خـلاقیّت درکـودکان، جهـت‌گیری‌ منـاسب از سوی نهـاد آموزش و پرورش، با هدف کارآمد کردن آموزش رسمـی ، از نیازهای ضروری جامعۀ امروز است. یافته‌ها نشان می‌دهد که آموزه‌های ادبیات عرفانی، مبنی بر پیوند عاطفی و معنوی میان معلّم و دانش‌آموز به خودشناسی و شکوفاییِ استعدادها منجر می‌شود و پرورش آزاد و آگاهانه، به کاهش آسیب‌های اجتماعی و تقویت روحیۀ امیدواری و تلاش می‌انجامد.

چکیده انگلیسی:

The present study investigates the viewpoints of Muslim scholars and mystics, together with their outlook on education and training, and compares them with modern sociological theories (the ideas of Ivan Illich, Jean-Jacques Rousseau, and George Land). The study also addresses themes, such as school aversion in Persian literature, the reasons for escaping from the pursuit of learning and schools in literary works, the literary approach toward formal education, and the inefficiencies of educational systems. The research employs a descriptive-analytical method, and obtained data from desk studies and documentary sources. The results indicate that, despite numerous educational policies, no effective measures have been taken to reform the educational system in terms of subjects, content, or methods of education. As a result, the Department of Education has not succeeded in addressing social problems or institutionalizing values and norms. Considering the great importance of nurturing creativity in children, an appropriate orientation of the education institution has become an essential requirement for contemporary society to enhance the efficiency of formal education. The findings also reveal that the teachings of mystical literature based on an emotional and spiritual connection between teacher and student lead to self-knowledge and the development of talents. Such open and deliberate cultivation helps mitigate social problems and strengthens a sense of hope and endeavor.

منابع و مأخذ:

The Holy Qur’an (2011). Translated by Hossein Elahi Gomshei, Negaah Publishing.
Aghadadi, S. S., Mirbagheri-Fard, A. A., Khoshhal, T., & Ruzatian, M. (2020). Methodology of knowledge in Rumi’s Mathnavi with emphasis on tradition and mystical approach. Matn-Shenasi-ye Adab-e Farsi, 12(4). [Persian]
Ibn ʿArabi, Muhyiddin. (1400 AH). Rasa’il (N. Mayel Heravi, Ed.). Tehran: Mowla Publishing. [Persian]
Abu Sa ‘id Abi al-Khayr, Fazlollah b. Ahmad. (2015). Rubaiyat (A. Yazdi & F. Izadi, Eds.). Tehran: Farhang-e Daneshju. [Persian]
Illich, I. (2008). Deschooling society (E. Zargam, Ed.). Tehran: Roshd. [Persian]
Innsworth Land, G., & Jarman, B. (2000). The future of creativity and the creativity of the future (H. Ghasemzadeh, Ed.). Tehran: Nahid. [Persian]
Gutek, G. L. (2016). Philosophical and educational schools of thought (M. J. Pak-Sarasht, Ed.). Tehran: Samt. [Persian]
Hafez. (2011). Divan-e Hafez (M. Qazvini & G. Ghani, Eds.). Tehran: Zavar. [Persian]
Khwaju Kermani, Mahmud b. ʿAli. (1402 AH). Divan-e Ash ‘ar. Tehran: Negah. [Persian]
Rousseau, J.-J. (2001). Emile (Gh. Zirek-Zadeh, Ed.). Tehran: Nahid. [Persian]
Zarrinkoub, A. (1983a). Arzesh-e miras-e sofiyeh. Tehran: Amirkabir. [Persian]
Zarrinkoub, A. (2018). Bahr dar kuzeh. Tehran: Elmi. [Persian]
Sa ‘di, Muslih al-Din. (1983). Kulliyat (M. A. Forughi, Ed.). Tehran: Amirkabir. [Persian]
Sanā’ī Ghaznavi, Majdud b. Adam. (1989a). Hadiqat al-Haqiqa (Modarres Razavi, Ed.). Tehran: University of Tehran Press. [Persian]
Sanā’ī Ghaznavi, Majdud b. Adam. (2020). Divan-e Ash ‘ar (M. H. Foruzanfar & P. Babaei, Eds.). Tehran: Negah. [Persian]
Sayf Farghani, Muhammad. (1402 AH). Divan-e Ash ‘ar. Tehran: Ferdows. [Persian]
Shāre ‘pur, M. (2015). Sociology of education. Tehran: Samt. [Persian]
Shabestari, Mahmud. (1402 AH). Golshan-e Raz. Tehran: Elmi va Farhangi. [Persian]
Sharif al-Radi, Muhammad b. Husayn. (2012). Nahj al-Balagha (M. Dashti, Ed.). Qom: Amir al-Mu’minin Research Institute. [Persian]
Shafiei-Kadkani, M. R. (2017). In kimiya-ye hasti. Tehran: Sokhan. [Persian]
Sheikh Baha’i, Muhammad b. Hasan. (2005). Kulliyat-e Ash ‘ar va Athar-e Farsi. Tehran: Elm. [Persian]
Safā-ye Esfahani, M. H. (1958). Divan-e Ash ‘ar (A. Sohaili Khwansari, Ed.). Tehran: Eqbal. [Persian]
Ubayd Zakani, Ubaydullah. (2004). Resaleh-ye Delgosha (A. A. Halabi, Ed.). Tehran: Asatir. [Persian]
Attar Neyshaburi, Muhammad b. Ibrahim. (2004). Tazkerat al-Awliya (M. Estelami, Ed.). Tehran: Zavar. [Persian]
Alāqaband, A. (1402 AH). Sociology of education. Tehran: Ravan. [Persian]
Ghani, A. (2010). Tarikh-e tasavvuf dar Islam. Tehran: Zavar. [Persian]
Qomi, Sheikh Abbas. (2014). Montaha al-Amal. Tehran: Payam-e Azadi. [Persian]
Karimi, A. (2006). Dar setayesh-e nastaudeha (M. Purian, Ed.). Tehran: Abed. [Persian]
Majlisi, Muhammad Baqir. (1403 AH). Bihar al-Anwar. Beirut: Dar Ihya’ al-Turath al- ‘Arabi. [Arabic]
Muhammad b. Munawwar. (2005). Asrar al-Tawhid fi Maqamat-e Sheikh Abi Sa ‘id (Z. Safa, Ed.). Tehran: Ferdows. [Persian]
Motahhari, M. (2004). Ensan-e Kamel. Tehran: Sadra. [Persian]
Molavi, Jalal al-Din Muhammad Balkhi. (1966–1976). Divan-e Shams (B. Z. Foruzanfar, Ed.). Tehran: University of Tehran Press. [Persian]
Molavi, Jalal al-Din Muhammad Balkhi. (1992). Sharh (A. Golpinarli; T. Sobhani, Ed.). Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [Persian]
Molavi, Jalal al-Din Muhammad Balkhi. (1402 AH). Fihi ma fihi. Tehran: Negah. [Persian]
Mahdavi, Y. (1962). Sociology: ‘Ilm al-Ijtima ‘. Tehran: University of Tehran Press. [Persian]
Vahshi Bafqi, Kamal al-Din. (1984). Divan-e Ash ‘ar (H. Nakhai, Ed.). Tehran: Amirkabir. [Persian]
Hujviri, Abu al-Hasan ʿAli b. ‘Uthman. (2011). Kashf al-Mahjub (M. Abedi, Ed.). Tehran: Soroush. [Persian]
Yaqut Hamawi, Shihab al-Din. (1993). Mu ‘jam al-udaba: Irshad al-Arib ila Ma ‘rifat al-Adib (I. Abbas, Ed.). Beirut: Dar al-Gharb al-Islami. [Arabic]