بررسی حکمی آفرینش فضای معماری مبتنی بر نیازهای انسانی

محورهای موضوعی : معماری

هدیه دبیری ¹ , سجاد محمد یارزاده ^{2 *} , محمد رضا قربانی پارام ³

1 - گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.
2 - گروه معماری، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.
3 - استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند

تاریخ دریافت : 1404/06/16 تاریخ پذیرش : 1404/06/16 تاریخ انتشار : 1404/03/29

کلید واژه: حکمت, هنر اسلامی, معماری, نیاز انسانی, آفرینش.,

چکیده مقاله :

از نظر قرآن، انسان موجودی است که از روح خدا در او دمیده شده و اشرف مخلوقات محسوب شده­­است و به لحاظ وجودی دارای ساحت­های متعدد است که هریک از این ساحات دارای نیازهایی می­باشند که باید به آن پاسخ مناسب داده شود، بسیاری از پاسخ­های مناسب در ظرف مکان و معماری به منظور رشد، تعالی و بقاء  انسانی شکل می­گیرد که نیازمند دانش و تخصص حکیمانه است. دانش حکمی مفهومی است که می­تواند در راستای تعالی انسان و زیست وی در همه سطوح اثرگذار باشد. معماری حکمی پلی است میان فضاسازی براساس شناخت انسان و نیازهایش و فلسفه­ی وجودی وی،  لذا این پژوهش بر آن است تا با بهره­مندی از روش توصیفی – تحلیلی به بررسی نقش حکمت در معماری و پاسخ به نیازهای انسان اسلامی بپردازد. نتایج و دستاوردهای این پژوهش چنین نشان می­دهد که یک انسان بر اساس جهان بینی اسلامی دارای نه نیاز اساسی می­باشد که هریک بر اساس نگاه حکمی می­تواند به نیازهای انسان پاسخ مطلوب بدهد و اگر طراحی فضاها در معماری مبتنی بر حکمت توحیدی و قرآنی شکل گیرد، توانایی پاسخ­گویی به سه ساحت وجودی انسان را در بر­می­گیرد که این امر در نهایت می­تواند بستری مناسب برای زیست انسان در دنیا و سعادت وی در زندگی آخرت را همراه داشته باشد.

چکیده انگلیسی:

Wisdom is one of the fundamental concepts in architecture.

According to the Quran, man is a being who is breathed into him by the spirit of God and is considered the highest of creatures. He has many aspects in his existence, each of which has needs that must be appropriately responded to. Many appropriate responses are formed in the context of space and architecture for the purpose of human growth, excellence, and survival, which requires wise knowledge and expertise. Knowledge is a concept that can be effective in the direction of human excellence and his life at all levels. Architecture is a bridge between space-making based on the knowledge of man and his needs and his existential philosophy. Therefore, this research aims to examine the role of wisdom in architecture and responding to the needs of Islamic man by using a descriptive-analytical method. The results and achievements of this research show that a human being has nine basic needs based on the Islamic worldview, and if the design of spaces in architecture is based on monotheistic and Quranic wisdom, it includes the ability to respond to the three dimensions of human existence, which will ultimately lead to human happiness in this world and the hereafter.

منابع و مأخذ:

ابن عربی،محی الدین،(2011)، فتوحات مکیه، نسخه چهار جلدی، بیروت، دارالمعرفه
- ابن شعبه، حسن بن علی، (1382)، تحفه العقول عن آل الرسول، مترجم: صادق حسن زاده، نشرآل علی، قم.
-الفردوس، ج۲، ص۱۹۳، ح۲۹۶۴.
- بلخاری قهی، حسن،(1403)، قدر( نظریه هنر و زیبایی در تمدن اسلامی)، نشر سوره.
-بلخاری قهی، حسن،(1386)، حکمت، هنر و زیبایی، نشر فرهنگ اسلامی .
-بوکهارت،(1372)، ترجمه سید حسین نصر، روح هنر اسلامی. در مجموعه مقالات هنر معنوی(گردآورنده: علی تاجدینی). تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
-رهنورد، زهرا،(1396)،حکمت هنر اسلامی، انتشارات سمت.
- ساربان‌نژاد, محسن و بلخاری, حسن . (1401). «میزان»؛ نظریۀ هنر و زیبایی در عرفان ابن‌عربی. رهپویه حکمت هنر, 1(1), 39-46. doi: 10.22034/rph.2022.697031
-شکر، عبدالعلی. (1391). حکمت در نگاه مفسران قرآن و فیلسوفان. آینه معرفت، 10(31) https://sid.ir/paper/383101/fa
-عرب زاده, جانا , بلخاری قهی, حسن , مفیدی شمیرانی, سید مجید , اعتصام, ایرج و شاهچراغی, آزاده . (1402). رابطه معنایی میان انسان و طبیعت مبتنی بر بنیاد حکمت متعالیه (نقش گرایش‌های زیست دوستی انسان در تعالی و کمال او). فصلنامه بازیابی دانش و نظام‌های معنایی, 10(36), 115-155. doi: 10.22054/jks.2023.73727.1578
-کانت، ایمانوئل، (1380)، مابعدالطبیعه اخلاق: مبانی مابعدالطبیعی تعلیم فضیلت، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی،انتشارات نقش و نگار، تهران.
-کنز العمال، ج۳، ص۱۴۱، ح۵۸۷۲.
-قرآن کریم. ترجمة محمّدمهدی فولادوند.
-طباطبایی، سید محمد حسین،(1389) المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۲، ص ۳۹۵، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق. درباره معنای حکمت، ر. ک: پاسخ ۸۶.
- مطهری، مرتضی، (1375)، مقدّمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی. جلد چهارم. انسان در قرآن، نشر صدرا.
- مطهری، مرتضی،(1387)، مقدّمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی. جلد پنجم. انسان در قرآن ، نشر صدرا.
-مطهری، مرتضی،(1380)، انسان و نیازهای زمان، جلد اول، نشر صدرا
-نصر،سید حسین،(1375)، هنرومعنویت اسلامی،ترجمه رحیم قاسمیان، تهران، دفتر مطالعات دینی هنر.
-نقی زاده، محمد، (1389) آ، روایتی از حکمت، معنا و مصادیق هنر، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی.
نقره کار، عبدالحمید، تقدیر، سمانه، معین مهر، صدیقه،(1394)، اصولی برای معماری فضاهای آموزشی مبتنی بر تعریف انسان و معماری از منظر اسلام، -نشریه علمی پژوهشی انجمن معماری و شهرسازی ایران.
- نجفی، موسی،(1392)، هویت شناسی: پیرامون نظریه هویت ملی ایران و بازتاب آن در فرهنگ، تاریخ و سیاست.چاپ سوم.تهران: آرما.-