تبیین تجربه فراشخصی در مسکن به‌واسطه شناسایی الگوهای ذهنیِ حاضرسازی معنا در تجربه زیسته ساکنان شهر اردبیل به روش کیو
محورهای موضوعی : نظریه ها و معماری
سویل مهدیلو
1
,
فریبرز دولت آبادی
2
*
,
معصومه یعقوبی سنقرچی
3
1 - دانشجوی دکتری گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحدتهران غرب، تهران، ایران
3 - هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل
کلید واژه: پدیدارشناسی, تجربه زیسته, حاضرسازی معنا, روش کیو, مسکن,
چکیده مقاله :
این پژوهش با رویکرد پدیدارشناختی، به بررسی چگونگی شکل‌گیری معانی و نمادهای مرتبط با مسکن در ذهن ساکنان اردبیل پرداخته است. پژوهش در تلاش است تا نشان دهد که مسکن فراتر از یک پناهگاه فیزیکی، به عنوان بستری برای تجسد هویت و ارزش‌ها عمل می‌کند و در شکل‌گیری تجربه فراشخصی نقش محوری دارد. عوامل فرهنگی، اجتماعی و تاریخی، به ویژه فردگرایی و مصرف‌گرایی، به طور قابل توجهی بر این معانی و نمادها تأثیر گذاشته‌اند.
با استفاده از روش کیفی کیو و تحلیل پدیدارشناختی، پژوهش نشان می‌دهد که تجربه زیسته از مکان، یک تجربه چندحسی و پویا است که در آن، ذهن و بدن به طور جدایی‌ناپذیری درگیر هستند. یافته‌ها حاکی از آن است که افراد با توجه به تجربیات شخصی، باورهای فرهنگی و اجتماعی و همچنین تأثیرات رسانه‌ها و محیط اطراف، معانی مختلفی را به مسکن نسبت می‌دهند. مفهوم "خود" و رابطه آن با "دیگری" نقش محوری در شکل‌گیری این معانی ایفا می‌کند. افراد از طریق مسکن به دنبال تعریف هویت خود و ارتباط با جامعه هستند. ذهنیت مردم اردبیل نسبت به مسکن، ترکیبی پیچیده از شناخت اجتماعی، احساسات، ارزش‌ها و گرایش‌های رفتاری است که به طور متقابل بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و در تضایف با هویت، نیازها و تجربه (ژنتیکی و نسلی)، بر معانی و نمادهای مرتبط با مسکن تأثیر می‌گذارند.
نتایج نشان می‌دهد که تجربه زیسته مکانی یک فرآیند پویا و چندلایه است که تحت تأثیر عوامل فردی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی و به مدد حیث التفاتی و آگاهی قصدی، به حاضرسازی معنا نسبت به مکان منتهی می‌شود.
This phenomenological study explores how meanings and symbols associated with housing are constructed in the minds of Ardabil residents. The research aims to demonstrate that housing, beyond being a physical shelter, serves as a platform for embodying identity and values, playing a central role in shaping transcendent experiences. Cultural, social, and historical factors, particularly individualism and consumerism, have significantly influenced these meanings and symbols.
Employing the qualitative Q-method and phenomenological analysis, the study reveals that the lived experience of place is a multi-sensory and dynamic experience in which mind and body are inextricably intertwined. Findings indicate that individuals attribute diverse meanings to housing based on personal experiences, cultural and social beliefs, and the influences of media and the surrounding environment. The concept of "self" and its relationship with "other" plays a pivotal role in shaping these meanings. Individuals seek to define their identity and connect with society through housing. The mentality of Ardabil residents towards housing is a complex interplay of social cognition, emotions, values, and behavioral tendencies that mutually influence each other and, in conjunction with identity, needs, and (genetic and generational) experience, impact the meanings and symbols associated with housing.
The results demonstrate that lived experience of place is a dynamic and multi-layered process influenced by individual, social, cultural, and environmental factors, leading to the presentification of meaning in relation to place through intentionality and awareness.
حاتمی خانقاهی توحید؛ عبدالعلی زاده لیلا و ابراهیمیان مهرداد. (1399). ارزیابی ذهنیت مردم در خصوص راهکارهای استفاده از رنگ و نور در ارتقاء کیفیت فضاهای شهری (مطالعه موردی: کاربرد روش تحقیق کیو در خیابان سی متری اردبیل). هويت شهر، 14(43): 60-45. doi: 10.30495/hoviatshahr.2020.16287#
خاتمی خانقاهی توحید؛ حاج ابراهیم زرگر اکبر و سرتیپی پور محسن. (1394). بررسی قابلیت روش تحقیق کیو در شناسایی و اولویت‌بندی وجوه مؤثر بر طراحی مسکن روستایی، نمونۀ موردی: روستای جیلان‌آباد از توابع اصفهان. ، 25(4): 132-113.#
خوشگویان فرد عليرضا. (1386). روش شناسی کیو. تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیما.#
رضایی عبدالله. (1393). تأثیر حیات ذهنی شهر اردبیل در شکل گیری روحیه فردگرایی شهروندان اردبیل. کارشناسی ارشد، دانشگاه ازاد اسلامی واحد خلخال، خلخال. #
سلمانیان بهاره؛ حاتمی خانقاهی توحید و وزیری وحید. (1399). شناسایی و اولویت بندی معیارهای موثر بر رضایت مندی ساکنان قدیمی محله از شدت تغییرات کالبدی (مطالعه موردی: شهرک آزادی اردبیل). فصلنامه علمی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 15(4): 1255-1272.#
عظمتی حمیدرضا؛ پورباقر سمیه و رستمی ودود. (1396). جایگاه نیازهای بنیادین انسان در سیر تحولات مسکن (مطالعه موردی شهر اردبیل مبتنی بر پیشینه تاریخی). نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 22(2): 43-50. doi:10.22059/jfaup.2017.229846.671668#
عظمتی حمیدرضا؛ رستمی ودود و پورباقر سمیه. (1395). مقایسه تطبیقی الگوی فضایی مسکن شهری مبتنی بر پیشینه تاریخی و اجتماعی شهر (مطالعه موردی: شهر اردبیل).doi: 10.30475/isau.2018.62045#
مرجوعی علی؛ شاهدی بهرام؛ پيراوی ونک مرضيه و قاسمی سيچانی مريم. (1397). معماری، به مثابه ذهنِ بسيط. ماهنامه باغ نظر، 15(64): 40-29. doi: 10.22034/bagh.2018.69478 #
مهدیلو سویل؛ دولت‌آبادی فریبرز و یعقوبی معصومه. (1403). ذهن متجسد در مکان: تبیین رابطه بین ذهن، بدن و محیط شهری. مجله علمی گفتمان طراحی شهری، 5(4): 83-67. doi: 10.48311/UDD.5.4.67#
یونگ کارل گوستاو. (1400). انسان دو روح دارد (ترجمه رویا روحانیان). تهران: نشر مصدق.#
یونگ کارل گوستاو. (1402). انسان و سمبولهایش(متن کامل) (ترجمه حسن اکبریان طبری). تهران: دایره.#
References
Allers, R. (1961). Ontoanalysis: a new trend in psychiatry, 35, 78–88.#
Bernet, R. (2005). „Is the Present ever Present. Phenomenology and the Metaphysics of Presence.” in Edmund Husserl, 3, 273–298.#
Brough, J. (1972). The emergence of an absolute consciousness in Husserl's early writings on time-consciousness. Man and World, 5(3).#
Cassirer, E. (1957). The philosophy of symbolic forms. Vol. III. The phenomenology of knowledge.#
Cumming, E. (1961). Growing old: The process of disengagement. Aging in Mass Society/Basic Books, Winthrop Publishers, INC.#
Doise, W. (1986). Levels of explanation in social psychology (E. T. Mapstone, Trans.). Cambridge University Press. #
Donald, M. (1993). Origins of the modern mind: Three stages in the evolution of culture and cognition. Harvard University Press. #
Frankl, V. E. (1965). Fragments from the logotherapeutic treatment of four cases. Modern.#
Frankl, V. E. (1966). Self-transcendence as a human phenomenon. Journal of Humanistic Psychology, 6(2), 97–106.#
Freud, S. (2024). The Revised Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud. Rowman & Littlefield.#
Garcia-Romeu, A. (2010). Self-transcendence as a measurable transpersonal construct. The Journal of Transpersonal Psychology, 42(1), 26.#
Heidegger, M. (2010). Being and time. SUNY press. #
Henry, M. (2008). Material phenomenology. Fordham University Press New York. #
Husserl, E. (1964). The idea of phenomenology. Martinus Nijhoff.#
Husserl, E. (1970). The crisis of European sciences and transcendental phenomenology: An introduction to phenomenological philosophy. Northwestern University Press. #
Husserl, E. (2013). Cartesian meditations: An introduction to phenomenology. Springer Science & Business Media. #
Jung, C. G. (2024). Collected Works of CG Jung, Volume 1: Psychiatric Studies. Princeton University Press. #
Lacan, J. (2011). The seminar of Jacques Lacan: Book XX: Encore: 1972-1973.#
Lakoff, G., & Johnson, M. (2008). Metaphors we live by. University of Chicago press. #
Lakoff, G., & Johnson, M. (2020). The embodied mind. In Shaping Entrepreneurship Research (pp. 80–103). Routledge.#
Lakoff, G., Johnson, M., & Sowa, J. F. (1999). Review of Philosophy in the Flesh: The embodied mind and its challenge to Western thought. Computational Linguistics, 25(4), 631–634.#
Levenson, M. R., Jennings, P. A., Aldwin, C. M., & Shiraishi, R. W. (2005). Self-transcendence: Conceptualization and measurement. The International Journal of Aging and Human Development, 60(2), 127–143. https://doi.org/10.2190/XRXM-FYRA-7U0X-GRC0#
Levinas, E. (1981). Otherwise than being or beyond essence (Vol. 3). Springer Science & Business Media. #
Mandell, A. J. (1980). Toward a psychobiology of transcendence: God in the brain. In The psychobiology of consciousness (pp. 379–464). Springer.#
Maslow, A. H. (1962). Lessons from the peak-experiences. Journal of Humanistic Psychology, 2(1), 9–18.#
Maslow, A. H. (1971). The farther reaches of human nature. Viking Penguin Inc.#
Menary, R. (2010). Cognitive integration and the extended mind.#
Merleau-Ponty, M. (1962). Phenomenology of perception. Humanities.#
Rivera, J. (2019). We-Synthesis: Husserl and Henry on Empathy and Shared Life. Research in Phenomenology, 49(2), 183–206. https://doi.org/10.1163/15691640-12341418#
Salomon, G. (1997). Distributed cognitions: Psychological and educational considerations. Cambridge University Press. #
Schank, R. C. (2014). Conceptual information processing. Elsevier. #
Sonesson, G. (2015). The mirror in-between picture and mind: A phenomenologically inspired approach to cognitive semiotics. Chinese Semiotic Studies, 11(2), 159–180. https://doi.org/10.1515/css-2015-0009#
Sonesson, G. (2019). The evolution of thinking. Cognitive semiotics in between deep history and the history of mentalities. #Cognitive History, 35–74. https://doi.org/10.1515/9783110582383-002
Stein, E. (1989). On the Problem of Empathy, translated by Waltraut Stein. Washington: ICS, 116.#
Sterne, J. (2006). Communication as techné. Communication As…: Perspectives on Theory, 91–98.#
Tornstam, L. (1994). Gerotranscendence: A theoretical and empirical exploration. Aging and the Religious #Dimension/Greenwood Publishing Group.
Turner, J. H. (2005). A new approach for theoretically integrating micro and macro analysis. The SAGE Handbook of Sociology, 405–422.#
Vaughan, F., & Walsh, R. (1993). The art of transcendence: An introduction to common elements of transpersonal practices. The Journal of Transpersonal Psychology, 25(1), 1–9.#
Vecino, M. C. (2023). The Primal I and the Anonymous Origins of Time in Husserl’s Genetic Phenomenology, XV(2), 307–327.
Wittgenstein, L. (2019). Philosophical investigations. #
Yang, Y. (2019). Theoretical framework for studying social mentality. Social Mentality in Contemporary China, 1–16.#
Zahavi, D. (1996). Husserl's intersubjective transformation of transcendental philosophy. Journal of the British Society for Phenomenology, 27(3), 228–245.#
Zahavi, D. (1999). Self-awareness and alterity: A phenomenological investigation. Northwestern University Press. #