نقش الگوهای طراحی داخلی فضاهای آموزشی_درمانی با رویکرد روانشناسی محیطی بر ایجاد سرزندگی در افراد(مطالعه موردی:مرکز دیابت تابان)

محورهای موضوعی : معماری

الهه شاهی اردستانی ¹ , جمال الدین سهیلی ²

1 - معماری، دانشکده معماری و شهرسازی،قزوین،ایران
2 - معماری، دانشکده معماری و شهرسازی،قزوین،ایران

تاریخ دریافت : 1401/10/13 تاریخ پذیرش : 1401/11/25 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: سرزندگی, معماری, روانشناسی محیطی, طراحی داخلی, مراکز آموزشی-درمانی,

چکیده مقاله :

امروزه با صنعتی شدن شهرها و تداخل زندگی مدرن و تکنولوژی‌های نوین انسان به سوی کم‌تحرکی سوق داده شده است، لذا این روند سبب بروز و تشدید مخاطراتی از قبیل چاقی،پرفشاری خون،دیابت، آلزایمر می‌گردد.از این‌رو روند مراجعه به مراکز درمانی و آموزشی رو‌به رشد خواهد بود.بدین جهت معماران برای رفع اضطراب ناشی از حضور در مراکز آموزشی و درمانی مبحث روان‌شناسی محیط را مطرح و به بررسی تاثیرات مولفه‌های آن در روند آموزش و بهبود مراجعه‌کنندگان پرداخته‌اند.در این پژوهش جامعه آماری مطالعه و بررسی برخی از مراکز آموزشی_درمانی بوده است که در آن از روش جمع‌آوری اطلاعات از طریق اسناد و متون کتابخانه‌ای استفاده شده است،روش تحقیق از نوع همبستگی و نوع استدلال استقرایی بوده است.نتایج پژوهش حاکی از آن است که تلفیق محیط و آنچه به عنوان طبیعت و فضای سبز،نور و روشنایی،دید و منظر از آن یاد می‌شود با محیط‌های آموزشی_درمانی با محوریت آموزش،توانمند‌سازی و اصول خودمراقبتی می‌تواند علاوه‌بر تاثیرات مثبت در روحیه و خلق و خوی این افراد باعث ایجاد سرزندگی و حس مکان یا تعلق درآنان گردد،که این امر خود محوریت اساسی این مقاله را شامل می‌گردد و دستاورد آن علاوه‌بر کاهش روند بیماری و عارضه‌های آن که سبب کنترل هرچه بهتر این بیماری می‌شود،نوعی امنیت خاطر و بازگشت به جامعه و اجتماع را برای این افراد به ارمغان می‌آورد،لذا نتایج بدست آمده مشخص می‌نماید که برخی از الگوهای طراحی معماری این مراکز آموزشی_درمانی علاوه بر رفع نیازهای افراد سبب ایجاد تعاملات اجتماعی و اشتیاق به زندگی و یا سرزندگی در مراجعه‌کنندگان بدین مراکز شده است.

چکیده انگلیسی:

With industrialization of cities and incorporation of new technologies into modern life, humans have been driven towards sedentary lifestyles, which has, in turn, led to emergence and intensification of dangerous health problems such as obesity, hypertension, diabetes, Alzheimer's disease and … which is followed by increasing reference to therapeutic and educational centers. Architects have introduced environmental psychology as an effective tool to alleviate the anxiety caused by attending educational and therapeutic centers and have investigated the effects of its components on training and recovery of clients. The population of the present study included some educational-therapeutic centers and the required data were collected from relevant library documents and texts. Speaking of methodology, the present research falls into the category of correlational and inductive reasoning studies. The results suggest that incorporation of environmental factors such as nature and green space, light and illumination and scenery into educational-therapeutic environments for the purpose of improving education, empowerment and self-care principles can have positive effects on temperament of clients and consequently create a sense of vitality and belonging ( as the basic premise of the present article) in addition to reducing the disease progression rate and its complications which could in turn contribute to the disease control, this approach can create a sense of peace of mind in clients and help them return to society. Therefore, the results indicate that some architectural design patterns used in educational-therapeutic centers can not only meet some needs of clients, but can provide the ground for their social interactions and create a sense of vitality in them.

منابع و مأخذ:

آلتمن، ایروین (1382). محیط و رفتار اجتماعی:خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام. علی نمازیان. چاپ اول، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

الکساندرا، کریستوفر (1400). معماری و راز جاودانگی. مهرداد قیومی بیدهندی. چاپ سوم، تهران: روزنه.

اورکی، محمد؛ عیسی‌زاده، فاطمه (1399 ). اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تنظیم هیجانی، استرس ادراک‌شده و پیروی از درمان در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، نشریه علمی روانشناسی سلامت دانشگاه پیام نور، 2 (38): 157-175.

بهشتی اصل، احد؛ ابراهیمی، محمدرضا (1400 ) حس مکان و خاطرات جمعی شهروندان: واکاوی پدیدارشناختی حس مکان در دروازه‌های کهن شهری. نمونه موردی: شهر تبریز، فصلنامه کارافن دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور، 18 (1): 113-132.

پورجوان، خسرو؛ طلایی، آویده و کابلی، محمدهادی (1400 ). ارزیابی مولفه‌های اجتماع محور در مجتمع‌های مسکونی با هدف بهبود کیفیت زندگی(مطالعه موردی: مجتمع مسکونی چهارصد دستگاه نازی آباد)، فصلنامه کارافن دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور، 18 (1): 35-57.

خستو، مریم، سعیدی رضوانی، نوید (1389).  عوامل مؤثر بر سرزندگی فضاهای شهری، خلق یک فضای شهری سرزنده با تکیه بر مفهوم«مرکز خرید پیاده»، هویت شهر، 4 (6): 63-74.

رحیق اغصان، امیرمسعود (1397). تأثیر فضای فیزیکی محیط زندگی بر افراد بر اساس ارزیابی محیط مصنوع. کنفرانس بین‌المللی مطالعات بین رشته‌ای در مدیریت مهندسی. تهران: دانشگاه تهران. 9-1.

سارلی، زبیده؛ مناف‌زاده، محمد (1395). تأثیر روانشناسی گشتالتی بر نظریه‌های یادگیری. کنفرانس بین‌المللی علوم رفتاری و

مطالعات اجتماعی. استانبول: 2(11-1).

سازمان جهانی بهداشت (1383). سالمندی پویا. غلامحسین خدایی، حمید توکلی قوچانی، سید جواد حسینی و محمدرضا آرمات. چاپ اول، مشهد: دانشگاه علوم پزشکی مشهد.

شاهچراغی، آزاده؛ بندرآباد، علیرضا (1394). محاط در محیط کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهر سازی. چاپ اول، تهران: نشر جهاد دانشگاهی.

شمالی احمدآبادی، مهدی؛ محمدی احمدآبادی، ناصر و برخورداری احمدآبادی، عاطفه (1398 ). اثربخشی واقعیت‌درمانی گروهی بر افسردگی، اضطراب و استرس در بیماران دیابت نوع دو، نشریه علمی روانشناسی سلامت، 9 (35)، 189-202.

شریفی، جعفر؛ شهبازی، مریم و گودرزیان، مریم (1394). تأثیر آموزش امید درمانی بر رضایت از زندگی و سرزندگی زنان سالمند، بیهق،20 (1)، 11-21.

ضرغامی، اسماعیل؛ شرقی، علی و الفت، میلاد (1394). ویژگی‌های محیطی مؤثر در افزایش کیفیت زندگی ساکنان خانه‌های سالمندان نمونه موردی: خانه‌های سالمندان ناحیه شمیرانات در استان تهران، مطالعات معماری ایران، 7 (4)، 111-126.

عبدلی، سامره؛ اشک‌تراب، طاهره، احمدی، فضل اله و پرویزی، سرور (1390). تشخیص دیابت:گسست هویت ، مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران، 55 (13)، 26-35.

لنگ، جان (1395). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. علیرضا عینی‌فر. چاپ هشتم، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

لاریجانی، باقر؛ خرم‌شاهی بیات، مریم و خلیلی گرگانی، محبوبه، بندریان، فاطمه، آخوندزاده، شاهین (1382). تعیین ارتباط دیابت و افسردگی در بیماران دیابتی مراجعه کننده به درمانگاه دیابت بیمارستان شریعتی و انجمن دیابت ایران، دیابت و لیپید ایران، 3 (1)، 77-82.

مرتضوی، شهرناز (1380). روانشناسی محیط و کاربرد آن. آذرمه سنجری چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

مک اندرو، فرانسیس تی (1395). روانشناسی محیطی. غلامرضا محمودی. چاپ چهارم، تهران: انتشارات زرباف اصل.

مطلبی، قاسم (1380). روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری، هنرهای زیبا، 10، 52-67.

نمازیان، علی؛ قارونی، فاطمه (1392). حلقه گمشده روانشناسی محیطی در آموزش معماری، نشریه علمی و پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 8 (5)، 131-121.

وحدانی‌نیا، مریم سادات؛ گشتاسبی، آزیتا و منتظری، علی، مفتون، فرزانه (1384). کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی در سالمندان: مطالعه‌ای جمعیتی، پایش، 4 (2)، 113-120.

Bostic,J H.(2002).Constructive thinking, Mental health, and physical health, an explain Tory model of correlated construct in health psychology [Ph.D. dissertation, St. Louis (MO) Nursing Faculty, Washington University

Ryan, R.M., Frederick, Ch. (1997).On Energy, Personality, and Health: Subjective Vitality as a Dynamic Reflection of Well-Being. Journal of Personality,65(3),529-565.

Strauss,E., Agüero-Torres, H., Kåreholt, I., Winblad, B., Fratiglioni, L.(2003).Women are more disabled in basic activities of daily living than men only in very advanced ages: a study on disability, morbidity, and mortality from the Kungsholmen Project. Journal of clinical epidemiology,56(7):669-77.

 

Abdoli S, Ashk Torab T, Ahmadi F, Parvizi s. (2011). Diagnosis of Diabetes: Identity Disruption. Endocrinology and Metabolism of  Iran,13(1):26-35.[Persian]

Altman A. (2003). The environment and social behavior of the privacy, personal space, territory and congestion, Namazian A. (Persian translator). First edition.Tehran: Shahid Beheshti University Press, pp:252. [Persian]

Alexandra k. (2007). The timeless way of building. Hojat M,Ghayyumi Bid Hendi M.(Persian translator). second edition.Tehran: Shahid Beheshti University Press, pp:60-70. [Persian]

Barnett,DB.(1991). Assessment of quality of life. The American journal of cardiology,67(12),41-4.

BeheshtiAsl A, Ebrahimi M.   (1400). Citizens' Sense of Place and Memories: Phenomenological Analysis of Sense of Place in Ancient Urban Gates (Case Study: Tabriz City).The journal of Karafan, 18(1)113-132. [Persian]

Bostic,J H.(2002).Constructive thinking, Mental health, and physical health, an explain Tory model of correlated construct in health psychology [Ph.D. dissertation, St. Louis (MO) Nursing Faculty, Washington Univ]

Khasto M, Saeedi Rezvani N. (2008). Investigating factors affecting urban vitality and designing a vibrant urban environment relying on the concept of the center Shopping sidewalks Case Study: Sattarkhan Avenue Tehran [Master's thesis for Urban Design and Planning]. [Qazvin, Iran]: Urban and Architecture, Azad University of Qazvin, pp: 63–74. [Persian]

Lang J.(2017). Creation of Architectural Theory, The Role of Behavioral Sciences in the Design of Environment. A. Eynifar, Fourth Edition.Tehran: University of Tehran, pp: 1–328. [Persian]

Larijani B, Khorram Shahi M, Khalili Gorgani, M, Bandiani F, Akhondzadeh Sh. (2003). Determining the Relationship between Diabetes and Depression in Diabetic Patients Referring to Diabetes Clinic of Shariati Hospital and Iranian Diabetes Association. Iranian Journal of Diabetes and Lipid. 2003; 3(1):77-82. [Persian]

MacAndrew, F. (2016). Environmental Psychology. Fourth Edition.Tehran: Zarbaf Asl Publishing, pp: 1–426. [Persian]

Mortazavi Sh. (2001). Environmental Psychology. First Edition.Tehran: Shahid Beheshti University,pp: 1–136. [Persian]

Mottalebi Gh. (2001). The Environment Psychology is a New Knowledge serving to Architecture and Urban Design. Fine Art,2(10):52-67. [Persian]

Namazian A, Qarooni F. (2014). The Lost Ring of the Psychology of the Environment in the Education of Architecture, the Scientific and Research Journal of the Scientific Society of Architecture and Urban Planning. 8(5):121-131. [Persian]

Orkai M, Eisazadeh F. (1400). The Effectiveness of Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) on Emotion Regulation, Perceived Stress, and Adherence of Treatment in Overweight Patients with Type 2 Diabetes). The journal of health psychology, 38(10)157-175. [Persian]

Pourjavan Kh, Avideh T, Kaboli M, Taghvaei V.   (1400). Evaluation of Community-Based Components in Residential Complexes with the Aim of Improving the Quality of Life (Case Study: the Four Hundred Naziabad Residential Complex).The journal of Karafarin, 18(1)35-57. [Persian]

Raghigh Alghsan A, (2019). The impact of the physical space of the living environment on people based on the evaluation of the artificial environment.1ST International Conference Interdisciplinary Studies In Management And Engineering. University Of Tehran,1-9. [Persian]

Ryan, R.M., Frederick, Ch. (1997).On Energy, Personality, and Health: Subjective Vitality as a Dynamic Reflection of Well-Being. Journal of Personality,65(3),529-565.

Sarly Z, Manafzade M. (2016). The effect of Gestalt psychology on learning theories, 2ED International Conference On Behavioral Science & Social Studies. Istanbul,2, 1_11[Persian]

Strauss,E., Agüero-Torres, H., Kåreholt, I., Winblad, B., Fratiglioni, L.(2003).Women are more disabled in basic activities of daily living than men only in very advanced ages: a study on disability, morbidity, and mortality from the Kungsholmen Project. Journal of clinical epidemiology,56(7):669-77.

Shahchegrahi A, Bandar Abad A . (2015). Included in the Application's environment of Environmental Psychology in Architecture and Urban Planning. First Edition. Tehran: Jahad University Publishing, pp: 1–572. [Persian]

Sharifi J, Shahbazi M, Goodarzin M. (2015). The Effect of Hope Therapy on the Satisfaction of Life and Vitality of Elderly Women. Journal of Research Committee Student of Sabzevar University of Medical Sciences and Health Services(Beyhagh),20(1): 11–21. [Persian]

ShomaliAhamadabadi M, mohammadi ahmadabadi N, barkhordariahmadabadi A. (2020). The Effectiveness of Group Reality Therapy on

      Depression, Anxiety and Stress in Diabetes2 Patients. The journal of Health Psychology,9(35):189-202. [Persian]

VahdaniNia M, Goshtasbi A, Montanteri A, Moftoon F. (2005). Health-related quality of life in the elderly, A population study, Payesh Quarterly, Fourth Year, No.2,112_113[Persian]

World Health Organization. (2004). Dynamic aging, Khodayi Gh, TavakoliGhocgani H,Hosseini J, Armat M. Mashhad: Mashhad University of Medical Sciences. [Persian]

Zarghami,E;Sharghi,A;Olfat,M.(2015).Environmental features affecting the quality of life among elderly residents in nursing homes, case study: Shemiranat area in Tehran province. Journal of architecture studies, 4(7):111-126. [Persian]