نقش آفرینی کانون های شهری در ایجاد تعادل و توسعه نواحی روستایی (مورد: شهر مصیری و روستاهای پیرامونی)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
علی شکور
1
(دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت، گروه جغرافیا، مرودشت، ایران)
علی شمس الدینی
2
(استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت، گروه جغرافیا، مرودشت، ایران)
کلید واژه: نقش, روستا, توسعه روستایی, تعادل بخشی, روستا- شهر, مصیری,
چکیده مقاله :
دستیابی به خدمات و مهیا نمودن زیرساخت ها و دیگرشرایطِ لازمه ی رشد و توسعه درروستاها می تواند نقشی مهم در تسریع روند توسعه و بهبود کیفیت زندگی روستاییان ایفا نماید. در این راستا شهرهای کوچک و محلی که دارای پیوند نزدیکی با روستاها هستند، با توجه به درجه برخورداری، جاذبه سکونت و همچنین افزایش جریانات متقابل روستایی- شهری می توانند موجبات تعادل و دگرگونی فضایی در ابعاد جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی و بالطبع توسعه یافتگی روستاهای پیرامون خود را فراهم بیاورند. این تحقیق که با هدف بررسی عملکرد روستا- شهر مصیری در رابطه با ایجاد تعادل فضایی و توسعه نواحی روستایی پیرامون انجام گرفته است، از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. شیوه جمع آوری داده ها به دو صورت استفاده از منابع کتابخانه ای و میدانی می باشد. جامعة مورد مطالعه را شهر مصیری و 91 روستای واقع در بخش مرکزی شهرستان رستم تشکیل می دهد. در راستای تحلیل عملکرد مصیری در ارتباط با روستاهای پیرامونی به آنالیز متغیرهای مختلف جمعیتی، اقتصادی و نیز تعیین درجه برخورداری روستاهای بخش با استفاده از مدل های مختلف کمی اقدام شده است.نتایج نشان می دهد که شهر مصیری از آغاز برپایی در سال 1376، علیرغم افزایش دامنه عملکرد فضایی خود نتوانسته در قامت یک شهر پویا از بدو تأسیس تاکنون در ناحیه عرض اندام نماید. به طوری که شهر ضمن افزایش جمعیت خود به واسطه مهاجرپذیری، در تثبیت و نگهداشت جمعیت روستایی ناحیه ناموفق بوده است. همچنین این شهر در توزیع خدمات به نواحی پیرامونی نسبتاً ضعیف و در زمینه اشتغال زایی و رفع بیکاری در منطقه نیز عملکرد ضعیفی داشته است. نهایتاً روستا- شهر مصیری نتوانسته زمینه های ایجاد تعادل فضایی در ناحیه و بالطبع توسعه روستاهای پیرامونی را فراهم بیآورد.
Spatial Equalization, access to services and providing infrastructures and other institutional-financial conditions, required for growth and development in villages, could play a leading role in accelerating development process and improving villagers’ life quality. In this context, small and local cities which have a close link with villages, accumulate in themselves facilities and services required for development to present these services to villages and other surrounding population centers and could provide cause of excellence and development of rural communities. This research article aiming at analysis of village-city role of Masiri, as the center of Rostam county, conducted to provide the grounds for growth and development of the surrounding rural areas, is of analytical-descriptive type. The data collection is both field and library-based. The population includes Masiri city and 91 villages in the central part of the county Rostam. In order to analyze Masiri’s function with regard to the studied villages,different population variables, amenities, service facilities, and also determination of development degree of villages of the district have been analyzed by taking use of different quantitative and statistical models. The result of studies show that despite increasing the scope of its influence and spatial operation, Masiri city could not present itself in the region as a dynamic and creative city since its foundation in 1997, So that, despite the increase of its population due to migration, the city failed to maintain and stabilize rural population of the region. Also this city has been relatively week in distributing services and amenities to the surrounding areas as well as employment and obviating unemployment in the region. Finally, Masiri village-city could not provide the grounds for making spatial balance in the region and consequently sustainable development of the surrounding.
1. افراخته، حسن، 1387، مقدمهای بر برنامهریزی سکونتگاههای روستایی، انتشارات گنج هنر، چاپ اول، تهران.
2. پاپلییزدی، محمد حسین و ابراهیمی، محمد امیر، 1381، نظریههای توسعه روستایی، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
3. پاتر، ر. و س. لوید ایونز، 1384، شهر در جهان در حال توسعه، ترجمه: کیومرث ایراندوست و دیگران، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران.
4. تقیزاده، فرهاد و صرافی، مظفر، 1387، راهبرد شبکه منطقهای، چارچوبی برای توسعه منطقهای در کشور، مجله پژوهشهای علوم زمین، سال اول، شماره1، تهران، صص 89-71 .
5. حکمتنیا، حسن و موسوی، میرنجف، 1385، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامهریزی شهری و ناحیهای، انتشارات علم نوین، چاپ اول، یزد.
6. داوان، ام. ال، 1388، اولویتهای توسعة روستایی، ترجمه: مهدی طالب و همکاران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.
7. رضایی، محمد و تقوایی، مسعود، 1387، جایگاه شهرهای کوچک در تعادل بخشی توزیع فضایی جمعیت (نمونه موردی استان ایلام)، فصلنامه جمعیت، شماره 67 و 68، تهران، صص 18-1.
8. رضوانی، محمد رضا، منصوریان، حسن و احمدی، فاطمه، 1389، ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی مطالعه موردی: شهرهای فیروزآباد و صاحب در استانهای لرستان و کردستان، فصلنامه پژوهشهای روستایی، سال اول، شماره اول، تهران، صص 67-33.
9. زیاری، کرامتاله، 1385، اصول و روشهای برنامهریزی منطقهای، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ چهارم، یزد.
10. شکوئی، حسین،1380، دیدگاههای نو درجغرافیای شهری، چاپ پنجم، انتشارات سمت، تهران.
11. شمسالدینی، علی و گرجیان، پروین، 1389، عوامل مؤثر در مهاجرت روستاییان به شهرها، با تأکید بر شبکه مهاجرت (مورد: دهستان رستم دو)، فصلنامه چشمانداز جغرافیایی، شماره 11، رشت، صص 107-87.
12. شمسالدینی، علی و شکور، علی، 1390، تحلیلی جغرافیایی بر جریانات متقابل روستایی- شهری مطالعه موردی: مرودشت و روستاهای پیرامونی، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، سال چهارم، شماره 12، ملایر، صص 99-79.
13. شمسالدینی، علی، 1391، بررسی و شناخت توانها و تنگناهای محیطی (طبیعی و انسانی) و عملکرد شهرها در توسعه پایدار نواحی روستایی مطالعه موردی: شهر مصیری و روستاهای بخش مرکزی شهرستان رستم، رساله دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
14. صرافی، مظفر، 1379، مبانی برنامهریزی توسعه منطقهای، مجموعه برنامه و بودجه، چاپ اول، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.
15. ضرابی، اصغر، 1379، آینده شهرها: برنامهریزی توسعه پایدار شهری، مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت توسعه پایدار در نواحی شهری، دانشگاه تبریز.
16. ضیاء توانا، محمد حسن و شمسالدینی، علی، 1389، کارکردهای شهری در توسعه روستایی، مورد: نورآباد و روستاهای پیرامون، فصلنامه جغرافیای انسانی، سال 2، شماره 3، گرمسار، صص 61-45.
17. طاهرخانی، مهدی و شایان، سیاوش، 1382، مطالعة روابط متقابل شهر و روستا و نقش آن در تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نواحی روستایی، نمونه موردی: شهرستان هریس، مجله رشد آموزش جغرافیا، سال نوزدهم، شماره 67، تهران، صص 9- 3 .
18. فنی، زهره، 1382، شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقهای، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور، چاپ اول، تهران.
19. مرکز آمار ایران، 1355، 1365، 1375، 1385، فرهنگ آبادیهای شهرستان ممسنی، تهران.
20. نظری، عبدالحمید،1380، نقش برنامههای عمرانی در تحولات فضایی نظام سکونتگاههای روستایی استان گلستان مورد: گنبدکاووس، رساله دکترای جغرافیا و برنامهریزیروستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
21. نوری، ه، حسینیابری، سید حسن و خادمی، حسین، 1388، نقش شهرهای کوچک در تعادل بخشی نظام سکونتگاهی روستایی استان یزد، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 13، زاهدان، صص 77-61 .
22. Bromley, R., 1984, Market Center Analysis in the Urban Function in Rural Development, In H.D.Kammier and P.J.Swan(eds) Equity with Growth? Bangkok: Asian Institute of Technology.
23. Blair, J., 1991, Urban and Regional Economics, Richard D, Irwin Inc, New York.
24. Bukenya, j.Gebremedhin, T.X. schaeffer, P., 2003, Analysis of Quality of life Rural Development: evinencefrom West Virginia Data, Growth and change, N 34.
25. Douglass, M., 1998, A Regional Network Strategy for Reciprocal Rural- Urban Linkages: An Agenda for Policy Research with Reference to Indonesia, Third World Planning Review, Vol20, No1.
26. Johnson, E.A.J., 1970, The Organization Of Space In Developing Countries; Cambridge, Harvard University Press.
27. Rondinelli, D.A.& K.Ruddel., 1978, Urban Functions in Rural Development; An Analysis of Intergrated spatial Development, USAD.
28. Rondinelli, D.A., 1980, Spatial analysis for regional development a case study: E.R.B; philipine first published USA, United nation pres.
29. Rondinelli, D.A., 1983, secondary Cities in developing Countries: diffusing Urbanization Policies, sage.
30. Sudhira. H.S, Ramachandra, T.V, and Jagadish, k.S., 2003, Urban Growth Analysis Using Spatial Temporal Data, Journal of Indian Society of Remote Sensing, Volume 31,Issue4.
31. Egziabher, T. 2004, Small Businesses in Small Towns of the Eastern Amhara Region: Nature and economic Performance, University of wisconsion.
_||_