سنجش و ارزیابی معیارهای پایداری در کانون های اسکان عشایری (مطالعه موردی:کانون های اسکان عشایری در استان های فارس و اصفهان)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

امین دهقانی ¹ , محسن عادلی ساردوئی ²

1 - استادیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جیرفت، کرمان، ایران
2 - عضو هیأت علمی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه جیرفت، کرمان، ایران

تاریخ دریافت : 1394/12/04 تاریخ پذیرش : 1394/09/25 تاریخ انتشار : 1394/09/01

کلید واژه: ارزیابی, پایداری, توسعه پایدار, کانون اسکان, فارس و اصفهان,

چکیده مقاله :

تفکر توسعه پایدار در جامعه عشایری کشور، حاصل چند دهه تلاش و کوشش محققان و اندیشمندان برای ساماندهی فضایی بهینه عشایر و بهره برداری مناسب از منابع و ایجاد رابطه متعادل و متوازن میان انسان و اجتماع و طبیعت است. در سال‌های اخیر به سبب ایجاد مشکلات و چالش‌های متعدد ایجاد شده برای مناطق عشایری باعث شده که توسعه مناطق روستایی و عشایری ( با رویکرد توسعه پایدار) مورد توجه قرار گیرد. این مقاله با هدف ارزیابی پایداری در کانون‌های اسکان عشایری تدوین شده است. نوع تحقیق به صورت کاربردی- توسعه ای است و روش مطالعه، اسنادی، تحلیلی و پیمایشی است. جهت تکمیل اطلاعات موجود از پرسشنامه استفاده شده است. با توجه به جمعیت کانون‌های مورد مطالعه، حجم نمونه آماری براساس فرمول کوکران تعداد 372 نفر برآورد شده است. و برای سنجش ابعاد پایداری، از آزمون T. student و رگرسیون گام به گام با استفاده از نرم افزار SPSS و همچنین برای رتبه بندی کانون‌های اسکان از نظر شاخص‌های پایداری از مدل تاپسیس (TOPSIS) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که براساس دیدگاه های نمونه، پایداری کانون‌های اسکان عشایری در شاخص‌های مورد نظر پایین‌تر از حد متوسط ارزیابی شده‌اند. نتایج رگرسیون چند متغیره نشان می‌دهد که بعد اقتصادی با ضریب 0.645 بیشترین تأثیر را بر پایداری کانون‌های اسکان داشته است. همچنین بر اساس نتایج حاصل شده از مدل تاپسیس (TOPSIS) کانون‌های دشت بکان، با بالاترین امتیاز در شاخص‌های اقتصادی (0.735) و محیطی (0.590) و کانون گُل افشان، با بالاترین امتیاز (0.718) در شاخص‌های اجتماعی به عنوان برخوردارترین کانون و دشت لار با پایین‌ترین سطح برخورداری، در رتبه آخر قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

The thought of Sustainable development in our country's nomadic society results from the efforts researchers and scientists have made in order to organize better living atmosphere for nomads, make proper use of resources and create a balance between man, community and nature. In the recent years, various problems and challenges before nomadic regions have appealed the attentions toward nomadic and rural regions.  The current paper aims at assessing sustainability in nomadic settlement centers. Research type is applied-developmental and research method is documental, analytical and survey. To complete data set, questionnaires were used. Regarding the population of centers understudy, sample size was estimated through Cochran Formula as 372. To assess sustainability dimensions, T. student and stepwise regression were employed by the use of SPSS. Furthermore, to rank settlement centers from the viewpoint of sustainability indexes, TOPSIS model was used. Findings indicate that according to the model points of view, the sustainability of nomadic settlement centers is evaluated lower than average in the studied indexes. Multivariate regression results show that economical dimension with the coefficient of 0.645 has had the most influence on the sustainability of settlement centers. Also, according to results obtained from TOPSIS model, Dasht-e-Bokan Center with the highest point in the economic (0.735)  and environmental (0.590) indexes and Golafshan Center with the highest point in the social (0.718) indexes are considered as the most enjoyable centers and Dasht-e-Lar with the lowest point is recognized as the most deprived center. 

منابع و مأخذ:

1. آقاخان محمدی، سلطان، 1373، ارزیابی طرح جامع قم، پایان نامه کارشناسی ارشد گروه شهرسازی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران.

2. بارو. سی. جی، 1375، توسعه­پایدار: مفهوم، ارزش و عمل، ترجمه‌ سیدعلی بدری، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 44.

3. پور طاهری، مهدی، سجاسی، حمدالله  و صادقلو، طاهره، 1388، سنجش و اولویت­بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی، پژوهش‌های روستایی، سال دوم شماره 1، صص 32-1.

4. حسینی، سیدمحمود، صفری، حسین، حسینی، فرشید، ابراهیمی، عباس و جمالی، علی، 1387، بررسی و تحلیل نتایج خصوصی­سازی در شرکت­های واگذار شده بانک صنعت و معدن با رویکرد سنجش عملکرد، فصلنامه پژوهش‌نامه بازرگانی، سال دوازدهم، شماره 48 ، صص 267-231.

5.  شایان، حمید، حسین­زاده، رضا و خسروبیگی، رضا،1390،ارزیابی پایداری توسعه‌ روستایی، مجله جغرافیا و توسعه، سال نهم، شماره 24، صص 120-101.

6. دانش پور، سید عبدالهادی و مرادپور، رضا، 1386، مکان­یابی سکونتگاه­های روستایی پایدار (مطالعه موردی: روستای قره چای خراسان شمالی)، مجله شهر نگار، سال هشتم، شماره 45، صص 23-12.

7. رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و آقایاری­هیر، محسن، 1386، سطح­بندی پایداری توسعه‌ی روستایی، مطالعه‌ی موردی: بخش هیر، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 61 .

8. زاهدی، شمس السادات و غلامعلی نجفی، 1385، بسط مفهومی توسعه پایدار، فصلنامه مدرس علوم انسانی، سال دهم، شماره 49، صص 76-43.

9. سعیدی، عباس، 1377، توسعه‌ پایدار و ناپایداری توسعه‌روستایی، نشریه مسکن و انقلاب، شماره 2.

10. شفیعی­رودپشتی، میثم و میرغفوری، سیدحبیب­الله، 1387، شناسایی و رتبه­بندی عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت خدمات آموزشی بخش آموزش عالی (مطالعه موردی: دانشکده مدیریت دانشگاه یزد)، مجلس آموزش عالی ایران، شماره 2 (پاییز).

11. صرافی، مظفر، 1379، شهر پایدار چیست؟ فصلنامه مدیریت شهری، سال اول، شماره 4، صص 13-6.

12. طاهرخانی، مهدی،1386، کاربرد تکنیک TOPSIS در اولویت­بندی مکانی استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در مناطق روستایی، فصل‌نامه پژوهش­های اقتصادی، سال ششم، شماره 3 ، صص 73-59.

13. علوی­زاده، سید امیرمحمد، 1386، الگوهای توسعه اقتصادی- اجتماعی با تاکید بر توسعه پایدار روستایی در ایران، مجله سیاسی- اقتصادی، شماره 245، صص 201-190.

14. کاظمی، سید مهدی،1380، ارزیابی پایداری توسعه شهری: مفاهیم، روش‌ها و شخص‌ها، نشریه‌ی پیک نور، دوره 5، شماره 2، 24-9.

15. مطیعی لنگرودی، سیدحسن،1380، راهبردهایی در ارتباط با تحقیق عدالت و توسعه‌ پایدار، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 157، صص 292-279.

16. مهدوی، مسعود، 1381، مقدمه­ای بر جغرافیای روستایی ایران، جلد اول، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.

17. European Commission., 2001, A  Framework for Indicators for the Economic and Social Dimension of Sustainable Agriculture and Rural Development London.

1. Di. Kostri, F, 2002, Chair of Sustainable Development Translated MOhsan Hakemi, Quartly Green peace Tree Year.

18. Gary W. VanLoon, S. G. Patil, L. B. Hugar., 2001,Agricultural sustainability: Publication SAGE indicators for assessing  agricultural sustainability.

19. Harris, M. J., 2000, Basic principles of sustainable development, Working paper 00-04. USA. Medford, Tufts University, Global Development and Environment Institute.

20. Kou, Ying & Xiong, Jiangen., 2009, Entropy-based Improved TOPSIS as a Measure of Selecting Partner in Strategic Alliance, International Journal of Business and Management Economy, Volume 1, Issue, No.6.

21. Önüt, Semih & Soner, Selin, 2008, Transshipment site selection using the AHP and TOPSIS approaches under fuzzy environment, Waste Management, Volume 28, Issue 9

22. Pearce, A.R., 2006, Sustainable Building Materia;s: a Primer, Sustainable Facilities and Infra Structue Program Georgia Tech Research Institute.

23. Segnestam, L., 2002, Indicators of Environment and Sustainable Development: Theories and Practical Experience, World Bank Environmental Department Washington DC, USA.

24. Shahvali, M., 2005, A Review of the Book: Groundwork for Community- Based Conservation: Strategies for Social Research, Community Development Journal Oxford University press.

25. Sumner, Jennifer., 2005,Value wars in the new peripbery: Sustainability, rural communities and agriculture, Agriculture and Human,Springer DOI 10.

26. Torjman, Sh., 2000, The Social Dmension of Sustainable Development. Caledon Institute Social Policy.

27. Tosun, C.,2001, Challenges of sustainable tourism denelopment in the developing world the case of Turkey” Tourism Management, Vol 22. No. 3: 289-303.

28. Trotman. R. ,2005, Evaluating local sustainable development projects insights from local and international experience Sustainable Communities, Department of Internal Affairs Auckland Regional Council.