خزش شهر و تغییر کاربری اراضی روستایی(مطالعه موردی شهرستان بندر انزلی در45 سال اخیر)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
مسعود مهدوی
1
(استاد گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران)
افسانه برنجکار
2
(دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقیقات تهران، تهران، ایران)
کلید واژه: مهاجرت, تغییر کاربری اراضی, خزش شهر, شهرستان بندر انزلی,
چکیده مقاله :
همزمان با رشد شتابان شهر نشینی در نیم قرن اخیر، تغییر کاربری اراضی روستایی نیز شدت گرفت. تراکم جمعیت، کمبود زمین، شهر را ناگزیر به توسعه، به سمت اراضی پیرامونی هدایت می نمایند. شهر نیز با رشد افقی خود به سمت روستاهای حاشیه که در محل بلافصل آن واقع شده اند حرکت کرده و اراضی روستایی را در خود حل می کند و با گذشت زمان روستاها به صورت کامل توسط شهر بلعیده می شوند. در طی این فرآیند رفته رفته اراضی روستایی نیز تغییر کاربری داده و نمادهای شهری در آن ظاهر و در نهایت در شهر ادغام می شود. این روند نیز همچنان ادامه دارد و سایر روستاهای اطراف شهرنیزدر امان نمی باشند و با گذشت زمان به شهرمی پیوندند. بدین صورت خزش شهری یک گسترش نامنظم و پراکنده را در پیرامون خود ایجاد کرده و اراضی روستایی را تغییر کاربری می دهد. هدف از انجام این پژوهش بررسی روند تغییرات اراضی روستایی پیرامون شهر بندر انزلی است که درطی فرآیند توسعه فیزیکی شهر تغییر کاربری داده و درمحدوده شهر ادغام شده اند. از روش هایمیدانی و کتابخانه برای جمع آوری اطلاعات لازم استفاده شده و همچنین از نرم افزارExcel برای رسم نمودار و انجام محاسبات و از نرم افزارGIS برای رسم نقشه ها استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد، شهر بندر انزلی به عنوان تنها نقطه شهری در شهرستان به عنوان کانون جذب جمعیت مهاجر، اعم از روستاها و شهرهای اطراف می باشد. این روند درطی نیم قرن اخیر شهر را با افزایش جمعیت و کاهش اراضی مواجه ساخته و شهر ناگزیر به سمت اراضی روستاهای اطراف توسعه می یابد که در طی این روند شهر بندر انزلی چهار روستا از روستاهای اطراف چون سوسر، نویر، شاهور وکولیور را درخود ادغام نموده و همچنین روستاهای بشمن و طالب آباد که در حاشیه شهر واقع شده اند از این قاعده مستثنی نبوده و بخش زیادی از اراضی روستاها تغییر کاربری یافته و به سازه های شهری تبدیل شده است.
Along with the increasing growth of habitation in cities in the recent half century, the alteration of the rural landuse has also increased.The density of population and scarcity of lands inevitably lead to the development of the cities and extend themtoward the peripherallands.With its horizontal growth,the city moves toward the peripheral villages which are situated in its immediate location, and absorbsthe rural lands in itself and as the time passes,the villages will be completely swallowed by the cities.During this process,the rural lands gradually undergo a change in their application as some urban symbols appear in them and they finally get merged with the cities.As a result,sprawlingcitycreates a disordered and dispersed development of the city around itself and changes the application of the rural lands.The main purpose of the present research is toreview the process of the transformation of the rural lands around the Anzali Port which have undergone a change in the application during the process of the physical development and have been annexed to the city’s territory. The field research method and library documentation were used for the collection of information,and the Excel application was used for drawing the graphs and doing the calculations while the GIS and Autocad applications were used for drawing the maps.The results of the research indicate that the Anzali Port is the only urban center in the town which attracts the immigratingpopulation,including the adjacent villages and cities.During the recent half century,this process has decreased the city’s population and its lands and the city inevitably develops toward the lands of the adjacent villages. Throughout this process, the Anzali Port has merged four villages in its proximity including Sousar, Navir, Shahvar and Koulivar while the Bashman and Talebabad villages which are located in the peripheries of the city are not exceptions to this rule as the majority of their lands have undergone a change in used and turned into urban constructions.
1. احدی نژاد روشتی، محسن، زلفی، علی و شکری پور، حسین ،1390، ارزیابی و پیش بینی گسترش فیزیکی شهرها با استفاده از تصاویر ماهوارهای چند زمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی شهر اردبیل 1363- 1340، فصل نامه آمایش محیط شماره .15
2. امیرانتخابی، شهرام و حسینی، سید علی،1390، بررسی پیامدهای توسعه سکونتگاهی درتغییرکاربری اراضی کشاورزی - شهرستان تالش، مجموعه مقالات اولین همایش ملی جغرافیا و برنامهریزی توسعه روستایی گیلان.
3. برنارشاریه، ژان، 1373، شهرها و روستاها، نشر نیکا.
4. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گیلان، 1387، طرح هادی روستای طالب آباد، مهندسین مشاور آتیه سازان محیط.
5. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گیلان، 1389، طرح هادی روستای بشمن ، مهندسین مشاور خزر بنیاد درفک.
6. پاپلی یزدی، محمد حسین و رجبی سناجردی، حسین،1382، نظریههای شهر و پیرامون، انتشارات سمت.
7. پور محمدی، محمد رضا، فیروزجمالی، اکبر اصغری زمانی،1387، ارزیابی گسترش کالبدی - فضایی شهر زنجان با تأکید بر تغییر کاربری زمین طی دوره 1355 - 1384، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 63 .
8. خاکپور، براتعلی، ولایتی، سعدالله و کیانژاد، سیدقاسم،1386، الگوی تغییرات کاربری اراضی شهر بابلطی سالهای 1378- 1362، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای شماره 9.
9. رابینو، ه ل، 1350، ولایات دارالمرز گیلان، ترجمه جعفر خمامیزاده، انتشارات طاعتی، رشت.
10. رهنما، محمد رحیم و عباسزاده، غلامرضا، 1387، اصول، مبانی و مدلهای سنجش فرم کالبدی شهر، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
11. ستوده، منوچهر، 1349،از آستارا تا استر آباد، ناشر انجمن علمی آثار ملی.
12. شکویی، حسین،1381، دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت.
13. شمس، مجید و حجی ملایری، پریسا، 1388، توسعه فیزیکی و تأثیر آن در تغییرات کاربری اراضی شهرملایر(85-1365) فصلنامه جغرافیایی آمایش، شماره 7.
14. طویلی، عزیر،1371، تاریخ جامع بندر انزلی، جلد اول، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
15. طویلی، عزیز،1371، تاریخ جامع بندر انزلی، جلد دوم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
16. ظاهری، محمد، 1387، نقش روند گسترش کالبدی شهر تبریز در ایجاد تغییرات کاربری اراضی حومه و روستاهای حوزه نفوذ، جغرافیا و توسعه شماره 11.
17. قادرمزی حامد و ضیاء توانا، محمد حسن، 1388، تغییر کاربری اراضی روستایی پیراشهری در فرآیند خزش شهر روستاهای نایسر و حسن آباد سنندج ، پژوهشهای جغرافیای انسانی شماره 68 .
18. مرکزآمار ایران، 1355، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان بندر انزلی، تهران.
19. مرکزآمار ایران، 1365، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان بندر انزلی، تهران.
20. مرکزآمار ایران، 1375، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان بندر انزلی، تهران.
21. مرکزآمار ایران، 1385، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان بندر انزلی، تهران.
22. مرکزآمار ایران،1390، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان بندر انزلی، تهران.
23. معاونت برنامهریزی استانداری گیلان، و برنامهریزی، فرهنگ آبادیها، (1345)، (1355)، (1365)، (1390) شهرستان بندر انزلی.
24. نظریان، اصغر، 1385، جغرافیای شهری ایران، دانشگاه پیام نور.
25.Angel,M.Lopez,G,. 2010, population Suburbanization in Barcelona,1991-2005:Is its spetial strure changing ?Jornal of Housing Economics, No 19.
26. Lopez.E., Bocco ,G., Mendoza, M, Duhau ,E., 2003, Perdicting land - cover and land use change in the urban Fringe:a Case in Morelia city , Mexico.Land sc, urban plann,55,271-285.
27. Sturtevant,L.A Jung u., 2011, Are,we moving back to the city?Examining residential mobility in the washinton, Dc Metropoitian Are, Growth and change, vol. 42.