مکانیابی مراکز گردشگری چندمنظوره با تأکید بر مدیریت بحران در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهر مشهد)
محورهای موضوعی : مخاطرات محیطی (طبیعی و انسانی) و سکونتگاههای انسانی
مینو یزدی مقدم
1
*
,
عزت الله مافی
2
,
مرضیه رجبی
3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد گردشگری، موسسه آموزش عالی خردگرایان مطهر، مشهد، ایران
2 - گروه گردشگری، موسسه آموزش عالی خردگرایان مطهر، مشهد، ایران
3 - گروه گردشگری، موسسه آموزش عالی خردگرایان مطهر، مشهد، ایران
کلید واژه: مدیریت بحران, مکانیابی, بلایای طبیعی, شهر مشهد,
چکیده مقاله :
صنعت گردشگری به‌دلیل تأثیر فراوانی که بر رونق اقتصادی کشورهای مختلف داشته، به‌طور ویژه مورد توجه قرار گرفت و به‌همین دلیل تلاش گردید تا نوسانات اندکی متوجه این صنعت گردد. از این رهگذر، مدیریت بحران در خصوص بلایای طبیعی که انسان کنترل اندکی بر آن‌ها دارد و در مقابل حجم تخریب بالائی نیز دارند، در گردشگری مورد توجه قرار گرفت. شهر مشهد نیز یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری در ایران و خاورمیانه است و به‌دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای تحت‌تأثیر بلایای طبیعی مختلفی قرار دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی امکان وقوع بلایای طبیعی در مشهد و تأثیر آن بر گردشگری و لزوم بکارگیری رویکرد مدیریت بحران فعالانه، به بررسی پرسش‌هایی پرداخته است: الزامات مکانیابی مجتمع گردشگری چندمنظوره جهت کاربرد مدیریت بحران چه موضوعاتی هستند؟ و در عرصه شهر مشهد چه موقعیت‌هایی دارای مطلوبیت لازم جهت احداث مجتمع گردشگری چندمنظوره است؟.جهت پاسخ به سؤالات پژوهش، روش کمی و تکنیک پیمایش انتخاب گردید و 56 پرسشنامه در میان کارشناسان گردشگری مشهد توزیع گردید. همچنین از روش تاپسیس جهت تحلیل یافته‌ها و از ArcGIS جهت مکانیابی استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر مشهد می¬باشد. زمین‌لرزه مهم‌ترین بلای طبیعی است که دارای توان بالقوه جهت ایجاد بحران در گردشگری مشهد است و فرونشست زمین این تأثیر را در ایجاد بحران پنهان دارد. مواجهه با موج گرما نیز بحران حاد موجود برای گردشگری مشهد است که جهت احداث مجتمع گردشگری در مشهد و به‌جهت کاهش آسیب‌های احتمالی و فعال نمودن مدیریت بحران می‌بایست بدان‌ها توجه نمود. در مرحله نهایی و با استفاده از نظرات کارشناسان، ابعاد چهارگانه سازگاری، دسترسی، خدمات و مطلوبیت که مجموعاً دارای 13 شاخص هستند طراحی شد و با بکارگیری ArcGIS و ماتریس طراحی شده از شاخص‌ها، مکانیابی به انجام رسید و مشخص شد که اراضی بلوار نماز و الهیه مکان‌های مناسب برای احداث مجتمع گردشگری در مشهد است.
The tourism industry was given special attention due to its great impact on the economic prosperity of different countries, and for this reason, efforts were made to reduce fluctuations in this industry. From this point of view, crisis management regarding natural disasters that humans have little control over and have a high amount of destruction, was taken into consideration in tourism. The city of Mashhad is also one of the most important tourist centers in Iran and the Middle East, and due to being in a special geographical position, it is affected by various natural disasters. The present research aims to investigate the possibility of natural disasters in Mashhad and its impact on tourism and the need to use an active crisis management approach. And in the area of Mashhad city, what are the favorable conditions for building a multi-purpose tourism complex? In order to answer the research questions, a quantitative survey method was chosen and 56 questionnaires were distributed among Mashhad tourism experts. The geographical area of this research is Mashhad city. Earthquake is the most important natural disaster that has the potential to create a crisis in Mashhad tourism and subsidence has this effect in creating a hidden crisis. Facing the heat wave is also an acute crisis for Mashhad tourism, which should be taken into account in order to build a tourism complex in Mashhad and to reduce possible damages and activate crisis management. In the final stage and using the opinions of experts, the four dimensions of compatibility, accessibility, service and desirability, which have a total of 13 indicators, were designed, and by using ArcGIS and the designed matrix of indicators, location was done and it was determined that the lands of the boulevard Namaz and Elahiya are suitable places for building a tourism complex in Mashhad.
آبیلی، مریم؛ خانی، ناصر؛ گندمکار، امیر و بهرامی، مژگان. (1400). بررسی و مقایسه استراتژی‌های توسعه گردشگری مابین ایران و چین از دیدگاه گردشگران. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 12(1)، 17-1. dor: 20.1001.1.22286462.1400.11.2.1.1
برابری، معصومه؛ فیروزمند، مارال و هاشم‌پور، فهیمه. (1395). بررسی اثرات اقتصادی گردشگری شهری از دیدگاه شهروندان (مطالعه موردی: شهر بابلسر). علوم جغرافیایی، 4(24)، 55-40. https://journals.iau.ir/article_528056.html
پروین، محمد؛ رضویان، محمدتقی و توکلی نیا، جمیله. (1398). تأثیر گردشگری در توسعه اقتصادی شهر تهران. پژوهش‌های دانش زمین، 10 (39)، 230-214. doi: 10.52547/esrj.10.3.214
شریفی، سید محمدرضا؛ خادم الحسینی، احمد؛ جلالی فراهانی، غلامرضا؛ گندمکار، امیر و مدیری خلیل آبادی، مهدی. (1402). تحلیل فضایی مکانیابی اسکان موقت در شهر اصفهان با رویکرد پدافند غیرعامل. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 18(3)، 36-21.
dor: 20.1001.1.25385968.1402.18.3.1.2
معصومیان، رقیه؛ متولی، صدرالدین؛ جانباز قبادی، غلامرضا و خالدی، شهریار. (1403). تحلیلی بر تاب‌آوری سکونتگاههای شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیل (مطالعه موردی: شهر چمستان). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 19(1)، 66-37.
dor: 20.1001.1.25385968.1403.19.1.4.8
نرگسی، شهین؛ بابکی، روح اله و عفتی، مهناز. (1397). بررسی رابطه بین گردشگری، رشد اقتصادی و توسعه مالی در ایران (1395-1368). اقتصاد مالی، 12(44)، 68-41. dor: 20.1001.1.25383833.1397.12.44.3.3
یوسفی ویو؛ فاطمه و مولوی، مهرناز. (1403). تحلیل وضعیت تاب‌آوری کالبدی منطقه شرق گیلان در برابر زلزله. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 19(3)، 45-31. doi: 10.71633/jshsp.2024.1032445
Amaro, D. (2021). Crisis Management and Resilient Destinations during Covid-19 in the Southern European Countries, IN: Tourism Security-Safety and Post Conflict Destinations. Emerald Publishing Limited, Bingley, 243-258. doi:10.1108/978-1-80071-070-220211015.
Boman, C., & Schneider, E. (2021). Finding an antidote: Testing the use of proactive crisis strategies to protect organizations from astroturf attacks. Public Relations Review, 41(1), 1-20.
doi:10.1016/j.pubrev.2020.102004.
Bundy, J., Pfarrer, M., & Coombs, T. (2016). Crises and Crisis Management: Integration, Interpretation, and Research Development. Journal of Management, 43(6),1661-1692. doi:10.1177/0149206316680030.
Chakraborty, S. (2022). TOPSIS and Modified TOPSIS: A comparative analysis. Decision Analytics Journal, 2(3), 1-10. doi:10.1016/j.dajour.2021.100021.
COMCEC. (2017). Risk and Crisis Management in Tourism Sector: Recovery from Crisis in the OIC Member Countries. COMCEC COORDINATION OFFICE, Ankara, Turkey.
Cornelissen, J., & Kaandorp, M. (2023). Towards Stronger Causal Claims in Management Research: Causal Triangulation Instead of Causal Identification. Journal of Management Studies, 60(4), 834-860. doi.org/10.1111/joms.12897.
Eismann, K., Posegga, O., & Fischbach, K. (2021). Opening organizational learning in crisis management: On the affordances of social media. The Journal of Strategic Information Systems, 30 (4), 1-16. doi:10.1016/j.jsis.2021.101692.
Estevão, C., & Costa, C. (2020). Natural disaster management in tourist destinations: a systematic literature review. European Journal of Tourism Research, 25(4), 1-17. doi.org/10.54055/ejtr.v25i.417.
Godovykh, M., Ridderstaat, J., & Fyall, A. (2021). The well-being impacts of tourism: Long-term and short-term effects of tourism development on residents’ happiness. Tourism Economics, 29(1), 1-13.
doi:10.1177/13548166211041227.
Hall,C. M. (2010). Crisis events in tourism: Subjects of crisis in tourism. Current Issues in Tourism, 13(5), 401–417. doi:10.1080/13683500.2010.491900.
Hall, M., & Saarinen, J. (2010). Last chance to see? Future issues for polar tourism and change, IN: C.M. Hall & J. Saarinen (Eds.) Tourism and change in Polar Regions: Climate, environments and experiences. London: Routledge.
Jebbouri, A., Zhang, H., Imran, Z., Iqbal, J., Bouchiba, N. (2022). Impact of Destination Image Formation on Tourist Trust: Mediating Role of Tourist Satisfaction. Frontiers in Psychology, 13(2), 1-17.
doi:10.3389/fpsyg.2022.845538.
Khalid, U., Emeka, Luke O., & Shafiullah, M. (2020). The Effects of Economic and Financial Crises on International Tourist Flows: A Cross-Country Analysis. Journal of Travel Research, 59(2), 315-334.
doi:10.1177/0047287519834360.
Kölking, L. (2014). Keeping Face in Crises: Towards a Proactive Crisis Response Strategy. University of Twente.
Li, Y., He, Z., Li, Y., & Huang, T. (2023). Keep it real: Assessing destination image congruence and its impact on tourist experience evaluations. Tourism Management, 97(1), 1-17.
doi:10.1016/j.tourman.2023.104736.
Mazaraki, A., & Kasianova, A. (2015). Overview of proactive and reactive activities in corporate crisis management. Economic Annals, 3(1), 42-45. https://ea21journal.world/index.php/ea-v149-10/.
Mikulić, J., Sprčić, D., Holiček, H., & Prebežac, D. (2018). Strategic crisis management in tourism: An application of integrated risk management principles to the Croatian tourism industry. Journal of Destination Marketing & Management, 7(2), 36-38. doi:10.1016/j.jdmm.2016.08.001.
Min, Jihye., KC, Birendra., Kim, S., & Lee, J. (2020). The Impact of Disasters on a Heritage Tourist Destination: A Case Study of Nepal Earthquakes. Sustainability, 12(15), 1-14. doi:10.3390/su12156115.
Nopiyani, Ni Made., & Wirawan, A. (2021). The Impact of Tourism on the Quality of Life of Communities in Tourist Destination Areas: A Systematic Review. Macedonian Journal of Medical Sciences, 19(9), 129-136. doi:10.3889/oamjms.2021.5966.
Öberg, Ch. (2021), Conflicting logics for crisis management in tourism, Journal of Tourism Futures, 7 (3), 311-321. doi:10.1108/JTF-10-2020-0191.
Oscarsson, O. (2022). Crisis-as-practice: Conceptualizing the role of everyday work practices in crisis management. International Journal of Disaster Risk Reduction, 83(2), 1-14.
doi.org/10.1016/j.ijdrr.2022.103438.
Pforr, Ch., & Hosie, P. (2008). Crisis Management in Tourism Preparing for Recovery. Crisis Management in Tourism, 23(2), 249-264. doi:10.1300/J073v23n02_19.
Pradeep, Ch. (2020). Political Impacts of Tourism: A Critical Analysis of Literature. Atna Journal of Tourism Studies, 15(1), 55-69. doi:10.12727/ajts.23.5.
Rasool, H., Maqbool, Sh., & Tarique, M. (2021). The relationship between tourism and economic growth among BRICS countries: a panel cointegration analysis. Future Business Journal, 7(1), 1-11.
doi:10.1186/s43093-020-00048-3.
Rezaei, N., Huang, Wei-Jue., & Hung, K. (2023), Antecedents and outcome of tourists' positive achievementemotions in visiting risky destinations: The case of Middle East. WILEY, 31(1), 1-17.
doi:10.1002/jtr.2575.
Rossell, J., Becken, S., & Santana-Gallego, M. (2020). The effects of natural disasters on international tourism: A global analysis. Tourism Management, 79(3), 1-11. doi:10.1016/j.tourman.2020.104080.
Santana, G. (2008). crisis management and tourism: beyond the rhetoric. Journal of Travel & Tourism Marketing, 15(4), 299-321. doi:10.1300/J073v15n04_05.
Sausmarez, N. (2007). Crisis management, tourism and sustainability: the role of indicators. Journal of Sustainable Tourism, 15(1), 700-714. doi:10.2167/jost653.0.
Simms, C., McGowan, Ph., & Pickerne, W. (2022). Uncovering the effectual-causal resilience nexus in the era of Covid-19: A case of a food sector SME's resilience in the face of the global pandemic. Industrial Marketing Management, 106(1),166-182. doi:10.1016/j.indmarman.2022.08.012.
Sun, S., Zhong, L., Law, R., Zhang, X., Yang, L., & Li, M. (2022). A Proposed DISE Approach for Tourist Destination Crisis Management. Sustainability, 14(2), 3-16. doi:10.3390/su141711009.
Tohidy, F. (2011). Economic Impact of Tourism Industry. International Journal of Business and Management, 6(8), 206-215. doi:10.5539/ijbm.v6n8p206.
Vasickova, V. (2020). Crisis Management Process- A Literature Review and a Conceptual Integration. Acta Oeconomica Pragensia, 27(3), 61-77. doi:10.18267/j.aop.628.
Vong, C., Rita, P., & António, N. (2021). Health-Related Crises in Tourism Destination Management: A Systematic Review. Sustainability, 13(24), 137-148. doi:10.3390/su132413738.
Wengel, Y., Ma, L., Ma, Y., Apollo, M., Maciuk, K., & Suwaree Ashton, A. (2022). The TikTok effect on destination development: Famous overnight, now what?. Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 37(1), 1-10. doi:10.1016/j.jort.2021.100458.
Yang, J., Li, W., & Wei, H. (2021). Review of the Literature on Crisis Management in Tourism. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 598(1), 67-70.
doi:10.2991/assehr.k.210728.013.