تبیین تاب آوری کالبدی سکونتگاههای روستایی شهرستان املش در برابر زمین لغزش
محورهای موضوعی : مخاطرات محیطی (طبیعی و انسانی) و سکونتگاههای انسانی
خلیل مهرزاد
1
,
عیسی پوررمضان
2
,
نصرالله مولائی هشجین
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - دانشیار، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - استاد، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
کلید واژه: تاب آوری, زمین لغزش, سکونتگاههای روستایی, تحلیل سلسله مراتبی, شهرستان املش,
چکیده مقاله :
مقدمه: برآورد و بهبود تاب آوری نقاط روستایی نیز در کاهش اثرات مخاطرات طبیعی و دستیابی به توسعه پایدار بسیار مهم است. از جمله مخاطرات طبیعی که سکونتگاه های روستایی و جوامع محلی را تهدید می کند زمین لغزش است. بنابراین تعیین میزان تاب آوری سکونتگاهای روستایی در اراضی مستعد زمین لغزش می تواند شیوه ای مناسب برای کاهش اثرات این مخاطره در نواحی روستایی باشد. هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین میزان تاب آوری کالبدی سکونتگاه های روستایی شهرستان املش در برابر زمین لغزش است. روش‌شناسی تحقیق: در این پژوهش میزان تاب آوری کالبدی 145 روستای شهرستان املش در برابر زمین لغزش به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) تعیین و طبقه بندی گردید. برای این کار از 10 معیار به ترتیب اهمیت شیب، فاصله از گسل، کیفیت ابنیه، مواد و مصالح، عمر ساختمان، لرزه خیزی، زمین شناسی، جهت شیب، عرض معابر و ارتفاع استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، نواحی روستایی شهرستان املش است. یافته‌‌ها: یافته ها نشان داد که روستاهای شهرستان املش از تاب آوری خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد برخوردار هستند، بطوریکه از 145روستای این ناحیه به ترتیب 2، 23، 66، 52 و 1 روستا بین طیف تاب آوری خیلی کم تا خیلی زیاد قرار گرفتند. بنابراین 18/63 درصد روستاهای این شهرستان دارای تاب آوری متوسط به پایین و 82/36 درصد روستاها دارای تاب آوری زیاد و خیلی زیاد نسبت به مخاطره زمین لغزش هستند. نتایج: بررسی میزان تاب آوری روستاها در سه ناحیه جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی گواه آن است که تاب آوری متوسط به پایین در روستاهای ناحیه کوهپایه ای نسبت به دو ناحیه دیگر بیشتر بوده و سهم روستاهای با تاب آوری متوسط در هر سه ناحیه نسبت به سایر طبقات تاب آوری بالاتر است. علاوه بر این روستاهای با تاب آوری خیلی کم و کم بیشتر در نواحی کوهپایه ای و کوهستانی قرار داشته و نقش ارتفاع در کاهش میزان تاب آوری روستاها آشکار گردید.
Introduction: Estimating and improving the resilience of rural areas is also very important in reducing the effects of natural hazards and achieving sustainable development. Landslides are among the natural hazards that threaten rural settlements and local communities. Therefore, determining the level of resilience of rural settlements in lands prone to landslides can be a suitable way to reduce the effects of this risk in rural areas. Research Aim: The aim of the current research is to determine the physical resilience of rural settlements in Amlesh city against landslides. Methodology: In this research, the level of physical resilience of 145 villages of Amlash County against landslides was determined and classified by the analysis hierarchy method (AHP). For this purpose, 10 criteria were used in the order of importance of slope, distance from fault, building quality, materials and materials, building life, seismicity, geology, direction of slope, width of passages and height. Studied Areas: The geographical territory of this research is the rural areas of Amlash County. Results: The findings showed that the villages of Amlash County have very low, low, medium, high and very high resilience, so that out of 145 villages in this district, 2, 23, 66, 52 and 1 villages are between very low and very high resilience spectrum were placed. Therefore, 63.18 percent of the villages in this County have moderate to low resilience and 36.82 percent of the villages have high and very high resilience to the risk of landslides. Therefore, 63.18 percent of the villages in this city have moderate to low resilience and 36.82 percent of the villages have high and very high resilience to the risk of landslides. Conclusion: Examining the level of resilience of villages in the three plains, foothills and mountainous regions proves that medium to low resilience in the villages of the foothills is more than the other two regions and the share of villages with medium resilience in all three regions is higher than the others. Classes are higher resilience. In addition, the villages with very little resilience were located in the foothills and mountainous areas, and the role of altitude in reducing the resilience of villages was revealed.
حسین¬نیا، الهام؛ آمار، تیمور و پوررمضان، عیسی. (1401). تحلیلی بر وضعیت عوامل تاب¬آور اقتصاد روستایی در برابر سیلاب (مطالعة موردی: شرق استان گیلان). نشریه علمی مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 3(4)، 21 - 4.
رضایی، محمدرضا و کاویان¬پور، گلشن. (1395). ارزیابی میزان تاب¬آوری اجتماعی و کالبدی-محیطی محلات شهری در مواجهه با سوانح طبیعی (زلزله) مطالعه موردی: کلانشهر مشهد. سومین کنفرانس ملی مدیریت بحران و HSE در شریان¬های حیاتی، صنایع و مدیریت شهری، تهران.
روستایی، شهریور؛ حسین حقی، وحید و جداری، امیر. (1398). ارزیابی میزان تاب¬آوری کالبدی محیط¬های شهری در برابر زلزله (نمونه موردی کلانشهر تبریز). فصلنامه پژوهش¬های اجتماعی، 11(43)، 141- 121.
شکیبا، علیرضا؛ متکان، علی¬اکبر؛ میرباقری، بابک و سیف، یعقوب. (1397). سنجش سطوح و اولویت¬بندی آسیب¬پذیری سکونتگاه¬های روستایی در برابر زلزله با استفاده از منطق فازی در GIS (مطالعه موردی: استان فارس)، پژوهش¬های دانش زمین، 9(36)، 200-181.
صادقلو، طاهره و سجاسی قیداری، حمدالله. (1393). بررسی رابطه‌ی زیست‌پذیری سکونتگاههای روستایی بر تاب‌آوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه‌تپه و پالیزان. مدیریت بحران، 3(2)، 44-37.
صالحی، اسماعیل؛ آقابابایی، محمدتقی؛ سرمدی، هاجر و فرزادبهتاش، محمدرضا. (1390). بررسی میزان تاب‌آوری محیطی با استفاده از مدل شبکة علیت. فصلنامه محیط¬شناسی، 37(59)، 112-99.
طیب¬نیا، سیدهادی؛ و ابراهیمی¬پور، فائزه. (1400). تحلیل مکانی تاب¬آوری نواحی روستایی در برابر زلزله (مورد مطالعه: دهستان دولت¬آباد در شهرستان جیرفت). فصلنامه روستا و توسعه پایدار فضا، 2(1)، 80 -59.
عنابستانی، علی¬اکبر؛ جوانشيری، مهدي؛ محمودي، حمیده و دربان¬آستانه، محمدرضا. (1396). تحلیل فضایی سطح تاب¬آوري سکونتگاه-هاي روستایی دربرابر مخاطرات محیطی (مورد مطالعه: بخش مرکزي شهرستان فاروج). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 4(4)، 38 - 17.
فرزادبهتاش، محمدرضا، کی¬نژاد، محمدعلی، پیربابایی، محمدتقی و عسگری، علی. (1392). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه¬های تاب¬آوری کلانشهر تبریز. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 18(3)، 42-33.
نظری، عبدالحمید؛ طالشی، مصطفی؛ میرزاعلی، محمد. (1398). تحلیل و سنجش تاب‌آوری محیطی روستاهای حوضه آبخیز گرگانرود گلستان در مواجهه با سیل. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 6(1)، 50-31.
نوروزی، اصغر. (1398). سنجش میزان تاب¬آوری سكونتگاه¬های روستایی در برابر مخاطرات محیطی (مطالعه موردی: بخش بلداجی). نشریه برنامه ریزی توسعه کالبدی، 6(3)، 88-73.
نوری، هدایت‌الله؛ سپهوند، فرخنده. (1395). تحلیل تاب‌آوری سکونتگاههای روستایی در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله (مورد مطالعه: دهستان شیروانِ شهرستان بروجرد). پژوهش¬های روستایی، 7(2)، 285-272.
نوری، هدایت¬الله؛ و نوروزی، اصغر. (1396). مبانی برنامه¬ریزی محیطی برای توسعه پایدار روستایی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
Al Rifat, S A., & Liu, W. (2020). Measuring Community Disaster Resilience in the Conterminous Coastal United States. International Journal of Geo-Information, 9, 469.
Blaikie, P., Cannon, T., Davis, I., & Wisner, B. (2005). At Risk: Natural Hazards, People’s Vulnerability and Disasters, Taylor & Francis e-Library, USA.
Gabella, J I., & Strijker, D., (2019). Sustainability or resilience? A case study in the semi-arid Pampean region of Argentina. Resilience, 7(1), 1–20.
Ge, D., Zheng, Y., Zhang, Sh., Fu, J., & Su, F. (2022). Spatio-Temporal Pattern and Influence Mechanism of Rural Human Settlements System Resilience:Case from China. Sustainability, 14, 1-24.
Li, Y., Song, C., & Huang, H. (2021). Rural Resilience in China and Key Restriction Factor Detection. Sustainability, 13(3), 1080.
Liang, T C., & Peng, S H. (2017). Using Analytic Hierarchy Process to Examine the Success Factors of Autonomous Landscape Development in Rural Communities. Sustainability, 9, 729.
Liu, Wei., Zhang, J., & Qian, L. (2023). Measuring Community Resilience and Its Determinants: Relocated Vulnerable Community in Western China. International Journal Environmental Research & Public Health, 20(1), 1-20.
Su, Q., Chang, H-Sh., & Pai, Sh-E. (2022). A Comparative Study of the Resilience of Urban and Rural Areas under Climate Change. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19, 8911.
Young, C. (2007). Housing Microfinance: Designing a Product for the Rural Poor. Centre for Microfinance Working Paper Series, 2(19), 45-57.
Zhou, H., Wang, J A., Wan, J., & Jia, H. (2010). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Natural Hazards, 53(1), 21–41.