تعیین محلات اولویت دار برای بازآفرینی در بافت های ناکارآمد شهری بر اساس نظریه پذیرش نوآوری (مطالعه موردی: شهر تربت حیدریه)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
کلید واژه: اولویت بندی, پذیرش نوآوری, بازآفرینی, تربت حیدریه, بافتهای ناکارآمد,
چکیده مقاله :
مقدمه: از آنجا که یک سوم جمعیت کشور در 141 هزار هکتار بافت فرسوده زندگی می کنند، بازآفرینی این بافت ها، یکی از دغدغه های اصلی کشور است. اما، طرحهای ساماندهی این بافت ها، همیشه از پرچالش ترین برنامه های شهری بوده و یافتن نمونه های موفق در بین آنها مشکل و تقریبا غیر ممکن است. یکی از دلایل اصلی این مهم، تردید مردم از نتایج این طرح ها و ضریب پایین پذیرش نوآوری است.هدف: : به نظر می رسد که چنانچه طرح ها در نقاط مناسب و برگزیده اجرا گردد و آثار مثبت و مفید آنها برای مردم قابل لمس باشد، پذیرش رویکردهای جدید تسریع شده و هزینه اجرای طرح ها کاهش و موفقیت آنها تضمین می گردد.روش‌شناسی تحقیق: روش بررسی از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه و از نمونه ای به حجم 300 نفر از کارشناسان، مسئولین محلی و مردم عادی گردآوری شد. داده های گردآمده با استفاده از آماره های مختلف و با کمک نرم افزار SPSS و مدل TOPSIS مورد تحلیل قرار گرفت.قلمرو جغرافیایی پژوهش: بررسی حاضر در شهر تربت حیدریه به انجام رسید که بالاترین بافت های ناکارآمد را دارد اما کمترین مطالعه در ارتباط با آن به انجام رسیده است.یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش نشان می دهد که شاخص وضعیت اقتصادی ترغیب و تشویق ساکنین به پذیرش طرح بازآفرینی، در مجموع با میانگین 06/3 در رتبه اول قرار دارد و شاخص مقولات فرهنگی با میانگین 99/2 در رتبه دوم و در نهایت، شاخص ابعاد اجتماعی با میانگین 79/2، در رتبه سوم است. یافته ها نشان داد که بهترین نقطه شروع برای آغاز طرح بازآفرینی در این شهر، محله شهید باهنر است که در بین سه محله دیگر، بالاترین امتیاز را به خود اختصاص داده و در تئوری وبلن، گروه مرجع محسوب می شود.نتایج: بر این اساس، چنانجه مسئولین شهر، به جای این که طرح را در کل بافت های ناکارآمد اجرا نمایند، تمرکز خود را بر این محله قرار دهند و نتایج قابل عرضه ای به دست آورند، ضمن افزایش احتمال موفقیت طرح، هزینه های اجرای آن به شکل قابل ملاحظه ای کاهش خواهد یافت.
Introduction: Since one-third of the country's population lives in 141,000 hectares of worn-out areas, the regeneration of these textures is one of the main concerns of the country. However, the plans to organize these textures have always been one of the most challenging urban programs, and it is difficult or almost impossible to find successful examples among them. One of the main reasons for this is people's skepticism about the results of such plans and the low acceptance rate of innovation.Research Aim: It seems that if these projects are implemented in appropriate and selected places and their positive and useful effects are tangible to the people, the acceptance of new approaches will be accelerated and the cost of implementing the projects will be reduced while their success will be guaranteed.Methodology: The study method was descriptive and analytical and the required data were collected using a questionnaire from a sample of 300 experts, local officials, and ordinary people. The collected data were analyzed using different statistics with the help of SPSS software and TOPSIS model.Studied Areas: The present study was conducted in the city of Torbat Heydariyeh. This city has the highest distressed urban testures but the least study has been done about it.Results: The results of the analysis of research findings show that the index of economic status of encouraging residents to accept the regeneration plan, is in the first place with an average of 3.06, the index of cultural categories is in the second place with an average of 2.99, and finally the index of social dimensions is in the third place with an average of 2.79. The findings showed that the best starting point for the regeneration project in this city is the Shahid Bahonar neighborhood, which has the highest score among the other three neighborhoods, and in Veblen's theory, it is the reference group.Conclusion: If city officials focus on this neighborhood instead of implementing the project in all distressed areas, and achieve deliverable results, the implementation costs will be significantly reduced while increasing the probability of success of the project.
ایمانیجاجرمی، حسین. (1384. ویژگیهای تاریخ-فرهنگی و تحولات معاصر مدیریت محله شهری در ایران، مطالعه موردی شهرداری محله در تربت حیدریه. نامه انسانشناسی، 4(8)، 29-7.
پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث و کشاورز، مهناز. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافتهای فرسوده شهری. شهر ایرانی-اسلامی، 1(1)، 92-73.
جوهری، فرخنده؛ پورجعفر، محمدرضا و مثنوی، محمدرضا. (1391). تحلیلی پیرامون باز زنده سازی مراکز شهری. هفت شهر، 11(44)، 35-23.
حاجیزاده، سهیلا. (1395). مطالعه و امکان سنجی تعیین شهر مُلکآباد به عنوان منطقه ویژه گردشگری سلامت. پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور.
حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه. (1397). مرمت شهری. چاپ نهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رجببیگی، مجتبی و فریدی خورشیدی، مریم. (1391). عوامل موثر بر پذیرش نوآوری، مورد مطالعه شرکت صدف پلاستیک سیما. چشمانداز مدیریت، 2(9)، 138-117.
سازمان بازآفرینی شهر بیرجند. (1399). گزارش اولیه بازآفرینی شهر بیرجند. بیرجند: سازمان عمران و بازآفرینی شهر بیرجند.
سقایی، مهدی. (1397). شناسایی و اولویتبندی بافتهای فرسوده شهری در راستای کاهش آسیبپذیری ناشی از زلزله، مطالعه موردی: منطقه 5 اصفهان. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، 12(105)، 182-171.
شفیعی دستجردی، مسعود و صادقی، نگین. (1396). بررسی تحققپذیری طرحهای بازآفرینی بافتهای فرسوده شهری به روش تلفیقی تحلیل شبکهای کارت امتیازی متوازن، نمونه موردی: بافت فرسوده زینبیه اصفهان. باغ نظر، 10(46)، 14-5.
صابریفر، رستم. (1391). بررسی عوامل تاثیرگذار بر عضویت و مشارکت روستائیان در شرکتهای تعاونی روستایی، مورد شناسی استان خراسان رضوی. جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای، 8(4). 76-65
صابریفر، رستم. (1397). تعیین مناطق مناسب زیرساخت‌های گردشگری سلامت در پیرامون کلان‌شهرها (نمونه موردی: شهر مشهد). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(16)، 46-27.
صابریفر، رستم. (1399). اثر نابرابری در مشارکت شهروندان درکلان شهرها (نمونه موردی، شهر مشهد). جغرافیا و آمایش شهری ومنطقه ای، 8(35)، 147-127.
صابریفر، رستم؛ کامل، علی و خلیلینیا، احمد. (1398). بهرهگیری از برنامهریزی استراتژیک برای احیای بافتهای فرسوده شهری (مورد مطالعه شهر بیرجند. جغرافیا و مطالعات محیطی، 8(29)، 46-35.
صاحبی، الهه. (1399). بازسازی بافتهای قدیمی در شهرهای میانه، نمونه موردی، شهر تربت حیدریه. پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا. دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور.
ضمانتی، اعظم و مهدوی، افسون. (1395). باززنده سازی هویت شهری در بافت فرسوده محله ارگ کرمان با رویکرد مشارکتی. همایش ملی فرهنگ گردشگری و هویت شهری(صص. 134-121)، دانشگاه کرمان، کرمان، ایران.
طحانی، اسدالله؛ دهمرده پهلوان، مهدی؛ رضایی رحیمی، محمد و طحانی، حجت الله. (1398). برنامهریزی توسعه راهبردی بافت فرسوده شهری با تاکید بر مشارکت مردمی(نمونه موردی: بافت فرسوده شهر رضا). مرمت و معماری ایران، 4(17)، 62-53.
عندلیب، علیرضا؛ اشکان، بیات و رسولی، لیلا. (1392). مقایسه و تطبیق بازآفرینی بافتهای فرسوده بلوک خیام شهر تهران و پروژه لیورپول. آمایش محیط، 6(23)، 104-79.
فرهادیان، امیر. (1397). طراحی مدلی متعارف از رابطه بین شاخصهای شناسایی بافت فرسوده و توسعه پایدار شهری در بافت فرسوده اطراف حرم مطهر رضوی. پژوهشهای اقتصادی و توسعه منطقه ای، 25(16)، 193-177.
کریمی، یاسر. (1379). نگرش و تغییر نگرش. تهران: انتشارات موسسه نشر ویرایش.
مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ فرهادی، صامت و زارع، زهره. (1390). عوامل مؤثر بر گسترش اعتیاد در نواحی روستایی (مطالعة موردی: دهستان چهار دولی غربی شهرستان قروه). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 45(1)، 65-85.
نوریان، فرشاد و آریانا، اندیشه. (1391). تحلیل چگونگی حمایت قانون از مشارکت عمومی در بازآفرینی شهری، میدان امام علی (عتیق) اصفهان. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 14(2)، 27-15.
یوسفی، علی و نبوی، الهام. (1392). بافت فرسوده شهری و ابعاد اجتماعی آن. اولین همایش جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار (صص. 18-1)، تهران، ایران.
Alpopi, C., & Manole, C. (2013). Integrated Urban Regeneration-Solution for Cities Revitalize. Procedia Economics and Finance, 6, 178-185.
Aykac, P., Rifaioğlu, M.N., Altınöz, A.G.B., Güçhan, N.Ş. (2009). DesignInterventions as Regenerators in Historic Towns: Proposal for Ayvalık HistoricDepots Region, in the Inter-national Conference on the Urban Projects. Architectural Intervention in Urban Areas, 12, 87-91.
Christelle, B., & Damidavičiūtė, A. (2016). Urban Regeneration in Rio de Janeiro Favelas during the Olympic games of 2016, Master Thesis in Development & International Relations, Supervisor: Malayna Raftopoulos. Oxford: University of Oxford.
Faludi, A. (1973). Planning theory. Oxford: Pergamon.
Goyer, R. (2019). Innovate or fode Away. Retrived 2020 Dec, 25. from http:/www.flyingway.com.
Güzey, Ö. (2009). Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization. Cities, 26(1), 27-37.
Hooks, G. M. (1983). Correlations of Adoption Behaviors: The Case of Farm Technologies. Rural Soc. 48, 308-323.
Kaza, N., & Cooper, M. (2012). Challenges of urban infill, program American planning association. New York: sustainable cities institute.
Kimhi, S. (2016). Levels of resilience: Associations among individual, community, and national resilience. Journal of health psychology, 21(2), 164-170.
Lang, T. (2005). Insights in the British Debate about Urban Decline and Urban Regeneration, Working Paper. Erkner: Leibniz-Institute for Regional Develop-ment and Structural Planning.
La Rosa, D. (2017) Assessing spatial benefits of urban regeneration programs in a highly vulnerable urban context: A case study in Catania. Landscape and Urban Planning, 157, 180-192.
Moore, G. (2015). Crossing the chasm. Retrieved 2019, Oct 12. from http://www.amazon.com/Crossing-Chasm-Marketing-High-Tech-Mainstream/dp/0887307175.
Stark. M. (2000). Women and Globalization. Retrieved 2013, Dec. 25, from http://www.emory.edu.
Tanrikul, A., & Hoskara, S. (2019). A New Framework for the Regeneration Process of Mediterranean Historic City Centres. Sustainability, 11(16), 44-83.
_||_