ارائه راهکارهای موثر بر ارتقای عدالت فضایی در سکونتگاه های غیر رسمی کلانشهر مشهد

محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی و سکونتگاههای انسانی

ساناز سعیدی مفرد ¹ , تکتم حنایی ² , سوسن شیروانی مقدم ³

1 - گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
3 - گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1398/01/30 تاریخ پذیرش : 1398/12/26 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: عدالت فضایی, کلانشهر مشهد, سکونتگاه های غیر رسمی,

چکیده مقاله :

مقدمه: حاشیه نشینی پدیده ای است که به دنبال تحولات ساختاری و بروز مسائل و مشکلات اقتصادی اجتماعی مانند جریان سریع شهر نشینی و مهاجرت های روستایی لجام گسیخته در شهرهای امروز پدیدار گردیده است. در بافت های حاشیه نشین شهرهای امروز ، به علت تفاوت های ناشی از زیرساخت های طبیعی و الگوی برنامه ریزی فضایی، شاهد فضاهای نابرابر شهری می باشیم.هدف پژوهش: پژوهش حاضر با هدف سنجش وضعیت عدالت فضایی در پهنه های حاشیه کلانشهر مشهد صورت پذیرفته است.روش شناسی تحقیق: پژوهش به شیوه توصیفی– تحلیلی با استفاده از مدل F’ANP صورت پذیرفته است.قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی در پژوهش شامل سکونتگاه های غیر رسمی کلانشهر مشهد می باشد.یافته ها و بحث: براساس مطالعات صورت گرفته سه معیار آرامش، ارتباط فضایی و کیفیت فضایی معیارهای موثر در تحقق عدالت فضایی در پهنه های شهری می باشد. نتایج: از میان پهنه های هشت گانه حاشیه ای کلانشهر مشهد، هسته جمعیتی گلشهر به لحاظ وضعیت عدالت فضایی در سطح بسیار ضعیف و هسته جمعیتی جاده قوچان در سطح بندی انجام شده وضعیت عدالت فضایی بسیار زیاد را به خود اختصاص داده است.

چکیده انگلیسی:

Introduction: marginalization is a phenomenon that seeks structural changes and social problems such as rapid urbanization and abandoned rural migration in today’s cities .in the context of recent cities, due to the differences caused by natural infrastructure and spatial planning pattern, we see urban uneven spaces.Aim: The aim of the present study was to assess the status of spatial justice in the margins of Mashhad metropolis.Methodology: this descriptive - analytic study was performed using F’ANP model.Geographical area of research: geographical scope in the study includes informal settlements of Mashhad metropolis.Results and discussion: according to the study, three criteria of peace, spatial relation and spatial quality are effective criteria in realization of spatial justice in urban areas.Conclusion: among the eight marginal areas of mashhad, Golshahr population core in terms of the status of spatial justice at the very poor level and Jade Ghadim population core  that are based on the categories status of a very high spatial justice has devoted itself to itself.

منابع و مأخذ:

امین زاده، بهرام، روشن، مینا. (1393). ارزیابی روش‌های سنجش عدالت فضایی در توزیع کاربری اراضی شهری، نمونه موردی: شهر قزوین. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 7(13)، 243-258.

تقوایی علی، بمانیان محمدرضا، پورجعفر محمدرضا، بهرام پور مهدی. (1394). میزان سنجش عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور، (مورد پژوهی: مناطق 22 گانه شهرداری تهران). مدیریت شهری،14(38)، 423-391.

حیدری، محمد جواد، لطفی، فاطمه. (1394). ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی در شهر زنجان (مطالعه ی موردی: محلّه ی اسلام آباد). فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 7(26)، 151-176.

داداش‌پور، هاشم، رستمی، فرامرز. (1390). سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری براساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3(10)، 1-22.

رضایی، محمدرضا، کریمی، ببراز. (1395). نقش استراتژی‌های توسعه شهری در ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی با تلفیق مدل‌های ANP و SWOT (مطالعه موردی: شهرک بهار شیراز). فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی منطقه ای، 6(22)، 109-120.

زبردست، اسفندیار. (1393). کاربرد مدل F’ANP در شهرسازی، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 2 (24)، 38- 23.

علیپور، عباس، علیپوری، احسان، علیزاده، مهدی. (1397). تحلیل عدالت فضایی در سکونت‌گاه‌های کویری با تاکید بر خدمات عمومی شهری (مطالعه موردی استان سیستان و بلوچستان). جغرافیا و مطالعات محیطی، 7(26)، 71-86.

قاسمی سیانی، محمد، حقی، مهدی. (1395).  تبیین گستره فقر شهری و شناسایی سکونتگاه‌های غیر رسمی از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: نسیم شهر تهران). برنامه ریزی منطقه ای، 6(24)، 265-245.

 

Abunyewah, M. Gajendran, T. Maunda, K.(2018). Profiling Informal settlements for disaster Risks. Journal of Procedia Engineering, 213(4), 238-245.

Bassett, S. (2013). The role of spatial justice in the regeneration of urban spaces: Groningen, The Netherlands, NEURUS Research.

Bret, B. Gervais-Lambony, P. Hancock, C. Landy, F. (2010). Justiceset Injustices Spatiales; Presses Univeritaires de Paris Ouest: Paris, France.

City Alliance, City without Slums.) 2016(.http://www.citiesalliance. org./ (last accessed in 02-07-2017).

Dikec, M. (2014). Justice and the spatial imagination. Environment and Planning, 33(10), 1785-1805.

Fainstein, S.(2014).The just city. International Journal of Urban Sciences, 18(1), 1-18.

Furlan, R. (2015). Livability and social capital in west bay, the new business precinct of doha. Arts and Social Sciences Journal, 6(3), 166-177.

Gonzaga, E. (2017). The cinematographic unconscious of slum voyeurism. Cinema Journal, 56(4), 102–125.

Gutwald, R. Leßmann, O., Masson, T., Rauschmayer, F. (2014). A Capability Approach to Intergenerational Justice? Examining the Potential of Amartya Sen’s Ethics with Regard to Intergenerational Issues. Journal of Human Development and Capabilities, 15(4), 1-14.

MamdouhNassar, D. GamilElsayed, H. (2017). From Informal Settlements to sustainable communities. Alexandria Engineering Journal, 57(4): 2367-2376.

Meng, Q. (2018). Fracking equity: A spatial justice analysis prototype. Journal of Land Use Policy, 70(5), 10-15.

Munda, G. Nardo, M. (2005).Constructing consistent composite indicators: the issue of weights, unpublished manuscript. Scientific and Technical Research Reports, 15(7), 1-14.

Nunan, F. Devas, N. (2014). Accessing Land and Services: Exclusion or Entitlement. In Urban Governance Voice and Poverty in the Developing World; Devas, N., Ed.; Earthscan: London, UK; Sterling, VA, USA, 16(4), 164–185.

Schwab, E. (2018).Spatial Justice and Informal Settlements: Integral Urban Projects in the Comunas of Medellin. (1^th Ed). Emerald Publishing Limited.

Soja, E. (2009).The city and spatial justice, Justice Spat.

Tate, Eric. (2013). Uncertainty Analysis for a Social Vulnerability Index. Annals of the Association of American Geographers, Vol. 103.

Tonon, G. (2016). Indicators of Quality of Life in Latin America; Social Indicators Research Series; Springer International Publishing AG: Basel, Switzerland.

Tsou, K. Yu, Ting Hang, Y. Lin C. (2005). An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, 22 (6), 424-435.

UNHABITAT, Housing & slum upgrading, <http://unhabitat.org/urban-themes/housing-slum-upgrading/>, 2015 (last accessed in 02-07-2017).