تحلیل و ارزیابی شاخص های کالبدی موثر بر سرزندگی (مطالعه موردی: مجتمع های مسکونی شهر رشت)
محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی و سکونتگاههای انسانی
مهسا مولایی هشجین
1
,
امیررضا کریمی آذری
2
,
باقر کریمی
3
,
جمال الدین مهدی نژاد
4
1 - دانشجوی دکتری معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامیف بوشهر، ایران
2 - دانشیار گروه معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
3 - استادیار گروه معماری، واحدبوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
4 - دانشیار گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی، تهران، ایران
کلید واژه: سرزندگی, شاخص کالبدی, مجتمع مسکونی, تنوع کالبدی, فضاهای باز و نیمه باز,
چکیده مقاله :
مقدمه : توجه به فضاهای بازونیمه باز درمجتمع‌های مسکونی ونیازهای روانی ساکنین درمجتمع ها یکی ازمسائل مهم دردنیای امروزمی باشد.سرزندگی و نشاط ازکیفیت های مطلوب زندگی مردم قلمداد می شود که در سلامت جسمی و روانی شهروندان نقش به سزایی دارد. فضاهای باز، بستری برای بیان فرهنگ عمومی و توسعۀ زندگی اجتماعی بوده و اعتقادات شخصی و ارزش های عمومی کاربران را انعکاس می دهد، به همین جهت مطالعه درخصوص محیط های بیرونی در محیط های مسکونی، برای توسعه کیفیت زندگی اجتماعی در جوامع امروزی اهمیت زیادی دارد.هدف پژوهش : هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت شاخص های کالبدی موثر بر سرزندگی و میزان اثر هر یک از این شاخص ها در فضاهای باز و نیمه باز و ارائه راهبردهای طراحی بر مبنای شاخص های کالبدی مجتمع های مسکونی شهر رشت می باشد.روش شناسی تحقیق : روش تحقیق از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت کمی-کیفی و از نطر روش گردآوری اطلاعات توصیفی- تحلیلی می باشد. بدین جهت با استخراج شاخص ها و مولفه های کالبدی از طریق مطالعات کتابخانه ای و انتخاب مولفه ها با استفاده از روش دلفی از متخصصین معماری و تهیه جدول هدف محتوی(کیفی) و تبدیل داده های کیفی به کمی با استفاده از طیف لیکرت به پرسشنامه بسته پاسخ محقق ساخت، نظرسنجی در میان ساکنین سه مجتمع مسکونی کاکتوس، پردیسان و لاکانشهر رشت انجام شد. قلمروجغرافیایی پژوهش : محدوده مورد مطالعه استان گیلان، شهر رشت می باشد. موضوع مورد مطالعه مجتمع های مسکونی شهر می باشد.یافته ها و بحث : یافته ها حاکی از آن است که عاملتنوع کالبدیبا بالاترین میانگین 3.5بیشترین تاثیررا در میزان حس سرزندگی ساکنین گذاشته است.نتایج : با توجه به نتایج تحقیق، شش عاملتنوع کالبدی، جذابیت بصری،بهره گیری از عناصر طبیعی،چشم انداز مطلوب،ایمنی ونورپردازی مناسبازمهمترین عوامل کالبدی موثربرسرزندگی هستند که همه دررتبه بالاترازحدمیانگین درمیزان احساس سرزندگی ساکنین تاثیرداشته‌اند.
Introduction Paying attention to open and semi-open spaces in residential complexes and the psychological needs of the residents in the complexes is one of the important issues in today's world. Vitality and cheerfulness are considered to be desirable qualities of people's life, which play an important role in the physical and mental health of citizens. Open spaces are platforms for expressing public culture and the development of social life and reflect the personal beliefs and public values of users. So, the study of outdoor environments in residential environments is very important for the development of quality of social life in today's societies.MethodologyThe research method of the present study is applied in terms of purpose, quantitative-qualitative in nature, and descriptive-analytical in terms of method.Therefore, by extracting physical indicators and components through library studies and closed questionnaire tools, the researcher-made answer in two stages, a survey was conducted among the residents of the three residential complexes of Cactus, Pardisan and Lakanshahr in Rasht.Geographical area of research The study area is Gilan province, Rasht city. The subject of study is the residential complexes of the city.Results and discussion The results show that the factor of "physical diversity" with the highest average of 3.5 has the greatest impact on the sense of vitality of residents.Conclusion According to the research results, six factors "physical diversity, visual attractiveness, use of natural elements, favorable vision, safety and proper lighting" are the most important physical factors affecting vitality, all of which have a higher than average effect on residents' sense of vitality.
باحقیقت منگودهی؛ پرویزی، حمیدرضا؛ کریمی آذری، رضا؛ نمازی، امیر رضا و جوکندان، سپیده .(1394). بررسی میزان تاثیر گذاری عناصر معماری بومی بر سرزندگی شهروندان در محلات بافت قدیم رشت (نمونه موردی: محله ساغری سازان). مدیریت شهری، 10(40)، 284-269.
بازوندی، فرشاد و شهبازی، مهرداد .(1393). نقش سرزندگی در ایجاد تصویر ذهنی شهروندان و میزان بهره گیری از فضای شهری (مطالعه موردی: پیاده راه خیابان سپهسالار تهران). پژوهشهای منظر شهر، 1(1). 43-33.
بحرینی، سیدحسین .(1382). فرآیند طراحی شهری. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
پاکزاد، جهانشاه .(1389). سیر اندیشهها در شهرسازی2. تهران: آرمان شهر.
پاکزاد، جهانشاه .(1386). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: شهیدی.
جلیلی، محمد؛ عینی‌فر، علیرضا و طلیسچی، غلامرضا .(1392). فضای باز مجموعه‌های مسکونی و پاسخ‌دهی محیطی: مطالعه تطبیقی سه مجموعۀ مسکونی در شهر همدان. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 18(4)، 68- 57.
دادپور، سارا .(1390). سرزندگی فضاهای شهر، مطالعه موردی: بخشی از خیابان ولی عصر تهران. نشریه داخلی سازمان زیباسازی شهر تهران، معاونت برنامهریزی و توسعه،1(2)، 39-34.
ذاکرحقیقی، کیانوش .(1398). سنجش میزان سرزندگی در چهارراه ولی عصر شهر تهران بر مبنای تحلیل الگوهای فعالیتی موجود در آن، مجله باغ نظر، 16 (71)، 18-5.
شهبازی، مهرداد؛ یگانه، منصور و بمانیان، محمدرضا .(۱۳۹۸). غربالگری عوامل سرزندگی محیطی در فضاهای باز مجموعه مسکونی شهر تهران با استفاده از تکنیک فازی. نشریه مدیریت شهری، ۱۸(۵۴)، ۱۶۸-147.
صدرموسوی، میرستار؛ پورمحمدی، محمدرضا و آذر، علی .(1394). بررسی عوامل موثر بر سرزندگی مجتمعهای مسکونی بزرگ مقیاس: مطالعه موردی: مجتمع مسکونی آسمان تبریز. فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی،7 (26)،69-85.
عزیزی، محمدمهدی و ملک محمدنژاد، صارم .(1386). بررسی تطبیقی دو الگوی مجتمعهای مسکونی (متعارف و بلندمرتبه) مطالعه موردی: مجتمعهای مسکونی نور و اسکان تهران. هنرهای زیبا، 32، 38-27.
کرمی، سروش؛ محمودنژاد، فاطمه؛ فخرایی، عباس و امید قانع، روح الله .(1394). ارزیابی میزان تاثیر شهرسازی مشارکتی بر کیفیتهای تنوع و احساس امنیت محلات مسکونی در ایران. پژوهش و برنامهریزی شهری، 6 (20)، 170-157.
کشاورز، امیر؛ مولوی، حسین و کلانتری، مهرداد .(1387). رابطه بین سرزندگی و ویژگیهای جمعیت شناختی با شادکامی در مردم شهر اصفهان. مطالعات روان شناختی، 4 (4). 64 - 45.
گلکار، کوروش .(1386). مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری. صفه، 16(44)، 75-66.
مدنی پور، علی(1391). فضاهای عمومی و خصوصی شهر. تهران: سازمان فناوری و اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
مصلینژاد، علی؛ موحد، خسرو و کشمیری، هادی .(1395). ارزیابی تأثیر عناصر کالبدی معماری بر ارتقای سرزندگی شهروندان در معابر شهری، مورد مطالعاتی: خیابان عفیف آباد در شهر شیراز. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11 (25)، 188- 177.
معصومی، مسیح الله و میرخطیب، اسما .(1396). بررسی تأثیر طراحی فضاهای باز مجتمعهای مسکونی در ایجاد حس دلبستگی به مکان. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 32 (126)، 73-52.
یزدانی، سمیرا و تیموری، سیاوش .(1392). تاثیر فضاهای باز مجتمعهای مسکونی بر افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین. هویت شهر،7 (15)، 83-92.
Abbasi, A., Alalouch, Ch., & Bramley, G. (2016). Open space quality in deprived urban areas:user perspective and use pattern. Procedia-Social and Behavioral Seiences, 216, 194-205.
Babaei, M., Zoovarzi, Sh., & Rahbarimanesh, K. (2015). A Study on the Effective Factors in the Vitality of Residential Complexes: The Case Study of Azadegan, Lakan and Golsar Residential Complexes in Rasht. Space Ontology International Journal, 4(14), 53-64.
Bostic, J, H. (2003). Constructive thinking, mental health and physical health, (Unpublished doctoral dissertation). Saint Louis University. Ph.D.
Carmona, M., Heath, T. OC, T., & Tiesdell, S. (2010). Public Place_ Urban Spaces. Routledge press.
Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism. Tisbury,Wiltshire: Streetwise press.
Francis, M. (2003). Urban open space: Designing for user needs. Island Press, Washington D.C.
Gehl, Y. (2010). Cities for People. Washington D.C., Island Press.
Jacobs, J. (1961). The Death and Life of Great American Cities. Random House, New York.
Kooshali .A. D, Parvizi. R , Karimi Azeri. A. R,.& Hosseini.S. B., (2015). The Role of Nature (Green Space) in Parallel with Promotion of Relaxation and Satisfaction of Residents of Residential Complexes. Procedia- Social and Behavioral Sciences, (202) 361– 372.
Kooshali, D., Azeri, A., Parvizi, R., & Hosseini, S. B. (2015). Effect of Environmental Physical Elements in Creating Residential Complex's Vitality for the Enhancement of Social Interactions. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 201, 255-264.
Landry, Ch. (2000). Urban vitality, A new source of urban competitiveness. Prince Claus fund journal, arch is Issae urban vitality/urban heroes.
Lynch, K. (1981). A Theory of Good City Form. Mit press.
Montgomery, J. (1998). Making a city: Urbanity, vitality and urban Design. Urban Design, 1 (1), 93-115.
Myers, D. G. (2000). The funds, friends, and faith of happy people. American psychologist, 55, 56-67.
Pamir, C. (2010). Creating a Vibrant City Center: Urban Design and Regeneration Principles. Urban Land Institute.the University of Michigan.
Punter, J., & Carmona, M. (1997). The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies. London: E & FN Spon.
Ryan, R.M., & Frederick, C.M. (1997).On energy, personality and health: subjective vitality as a dynamic reflection of well-being. Journal of personality, 65, 529-565.
Salzano, T. (1997). Seven Aims for the Livable City. 17International making cities livable conference .18-20.
Zhang, X., Li, Q., Fang, Z., Lu, S., & Shaw, S.L. (2014). An assessment method for landmark recognition time in real scenes. J. Environ. Psychol, 40, 206–217.
_||_