سطح بندی سکونتگاه‌های روستایی از نظر شاخص های موثر بر کیفیت زندگی (مطالعه موردی: شهرستان زرین دشت)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری

محسن شایان ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران)
فرخنده سلمانپور ² (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
زهرا احمدی ³ (دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه باهنر کرمان، کرمان، ایران)
سجاد بازوند ⁴ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره)، شهر ری، ایران)
امیر صفایی ⁵ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره)، شهر ری، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/04/12 تاریخ پذیرش : 1398/12/26 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه: ", کیفیت زندگی", سکونتگاه های روستایی", تاپسیس فازی", ویکور فازی", شهرستان زرین دشت",

چکیده مقاله :

مقدمه : در چند دهه اخیر، کیفیت زندگی به عنوان یکی از موضوعات مورد علاقه بسیاری از علوم، مورد توجـه محققـان، برنامـه ریـزان و دولت ها قرار گرفته است.هدف پژوهش : هدف پژوهش حاضر، سنجش کیفیت زندگی مناطق روستایی شهرستان زرین دشت است.روش شناسی تحقیق : تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام کار، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق را تمام سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان زرین دشت(7927نفر) تشکیل می‌دهد که از میان آنها حجم نمونه‌ای با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 310 پرسشنامه به‌صورت تصادفی ساده تکمیل شده است. همچنین تعداد30پرسشنامه توسط کارشناسان جهت وزن دهی شاخص ها تکمیل‌شده است. برای وزن دهی شاخص ها از تحلیل سلسله مراتبی فازی و برای رتبه بندی سکونتگاه های روستایی از مدل های تاپسیس فازی و ویکور فازی استفاده ‌شده است.قلمروجغرافیایی پژوهش : شهرستان زرین دشت یکی از شهرستان‌های استان فارس می‌باشد که برطبق سرشماری 1395 جمعیتی معادل 72951 نفر داشته است. فاصله این شهرستان با مرکز استان ۲۵۵ کیلومتر است. از نظر جغرافیایی در جنوب شرقی فارس بین شهرستان‌های داراب-لار-جهرم-فسا واقع شده ‌است.یافته ها و بحث : نتایج پژوهش براساس مدل تاپسیس فازی نشان می دهد که روستای زیرآب با مقدار 855/0 در رتبه نخست و روستای چاه انجیر با مقدار221/0 در رتبه آخر جای می گیرند. همچنین برطبق نتایج ویکور فازی روستای زیرآب با مقدار 000/0 رتبه نخست و روستای چاه انجیر با مقدار 000/1 رتبه آخر را از نظر کیفیت زندگی کسب کرده اند.نتایج : نتایج پژوهش بیانگر این واقعیت است که روستاهای شهرستان زرین دشت دریک سطح از نظر شاخص‌های کیفیت زندگی قرار ندارند.

چکیده انگلیسی:

Introduction: In recent decades, quality of life as one of the topics of interest to many sciences, has been considered by researchers, planners and governments.Aim of the research: The aim of the present study is to assess the quality of life in rural areas of Zarrin Dasht county.Research methodology: The present research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method of work. The statistical population of the study consists of all heads of rural households in Zarrin Dasht (7927 people), of which a sample size of 310 questionnaires was completed using Cochran's formula by simple random sampling. Also, 30 questionnaires have been completed by experts to weigh the indicators. Fuzzy hierarchical analysis has been used to weight the indicators and fuzzy TOPSIS and fuzzy Vicor models have been used to rank rural settlements.Geographical area of research: Zarrin Dasht city is one of the cities of Fars province, which according to the 2016 census had a population of 72951 people. The distance between this city and the center of the province is 255 km. Geographically, it is located in the southeast of Fars between the cities of Darab-Lar-Jahrom-Fasa. Findings and Discussion: The results of the research based on the fuzzy TOPSIS model show that Ziraab village with a value of 0.855 is in the first rank and Chah Anjir village with a value of 0.221 is in the last rank. Also, according to the results of fuzzy Vicor, Ziraab village with the value of 0.000 has the first rank and Chah Anjir village with the value of 1.000 has the last rank in terms of quality of life.Results: The results of the study indicate the fact that the villages of Zarrin Dasht city are not at the same level in terms of quality of life indicators.

منابع و مأخذ:

احدنژاد، محسن و نجفی، سعید. (1394). سنجش کیفیت ذهنی زندگی در محلات شهری با استفاده از مدلهای تصمیم گیری چندمعیاره: مطالعه موردی: محلات کارمندان و اسلام آباد شهر زنجان. نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 6 (23)، 20-1.

اکبریان رونیزی، سعیدرضا؛ محمدپورجابری، مرتضی و فرخنده سپهوند. (1392). نقش شهرهای کوچک در بهبود کیفیت زندگی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: بخش رونیز- شهرستان استهبان. مجله پژوهش­های روستایی، 1 (1)، 900- 881.

بدری، سیدعلی؛ رضوانی، محمدرضا و قرنجیک، مجید. (1392). سنجش شـاخص­هـای ذهنـی کیفیـت زندگی در نواحی روستایی مطالعة موردی: دهستان جعفربـای جنـوبی شهرسـتان تـرکمن. جغرافیـا  و برنامه ریزی محیطی، 6 (24)، 74-53.

بریمانی، فرامرز و راستی، هادی. (1393). بررسی تطبیقی میزان دقت روش­های AHP فازی و AHP کلاسیک برای رتبه بندی شاخص­های مؤثر بر کیفیت زندگی مطالعه موردی : دهستان مهبان شهرستان نیکشهر. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 9 (34)، 14-1.

جمینی، داود و جمشیدی، علیرضا. (1393). بررسی توزیع فضایی کیفیت زندگی در نواحی روستایی مطالعة موردی: منطقة اورامانات استان کرمانشاه، مجلّة جغرافیا و توسعة ناحیه­ای، 12 (22)، 2011-191.

حیدری ساربان، وکیل. (1393). سنجش و اولویت بندی مناطق روستایی بر حسب سطوح کیفیت زندگی شهرستان مشگین شهر، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیا، 14 (33)، 152-131.

خواجه شکوهی، علی رضا و مینایی، فهیمه. (1393). بررسی تطبیقی کیفیت زندگی در شهرهای گردشگری و غیرگردشگری مطالعهی موردی: شاندیز و چناران. مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 3 (10)،  64-49.

رستمی، فرحناز؛ علی آبادی، وحید و بقایی، سارا. (1392). نقش عضویت در تشکل های روستایی بر سطح سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی زنان روستایی. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 2 (4)، 14-1.

رضوانی، محمدرضا؛ بدری، سید علی؛ سپهوند، فرخنده و اکبریان، سعیدرضا. ( 1391). گردشگری خانه­های دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستایی. مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 4 (13)، 38-22.

زمانی، سیده الهام و فرهمند، شکوفه. (1392). تأثیر شاخص­های توسعه شهری برکیفیت زندگی دراستانهای ایران. پنجمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد، 17-1.

 زنگنه شهرکی، سعید؛ گلین شرفی ادینی؛ حسن­زاده و سالاری مقدم، زهرا. (1393). تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه­های غیر رسمی منطقة کلانشهری تهران مطالعة موردی: اسلام آباد، صالح آباد. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 46 (1)، 196-177.

ساسان پور، فرزانه؛ مصطفوی صاحب، سوران و احمدی، مظهر. (1394). تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری­های خدمات شهری: مطالعه موردی: نواحی 22 گانه شهر سنندج. نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 6 (23)، 114-95.

سجاسی قیداری، حمدالله؛ شایان، حمید و نوربخش رزمی، زهرا. (1394). تحلیل نقش کارآفرینی فعالیت­های غیرکشاورزی در ارتقاء کیفیت زندگی روستاییان نمونه موردی: روستاهای بخش شاندیز شهرستان بینالود. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4 (2)، 76-55.

شاهرخی ساردو، صالح و نوری پور، مهدی. (1394). بررسی وضعیت شاخصهای کیفیت زندگی در مراکز دهستان­های شهرستان جیرفت. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4 (2)، 40-19.

شایان، محسن و تقدیسی، احمد. (1395). تحلیل ارتباط توسعه کشاورزی با توسعه روستایی در شهرستان زرین دشت فارس. مجله مطالعات سکونتگاه های انسانی، 11 (35)، 66-51.

عزیزپور، فرهاد؛ افراخته، حسن و شامانیان، مریم. (1393). تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی: دهستان قرق شهرستان گرگان). فصلنامه اقتصاد و فضا و توسعه روستایی، 3 (1)، 122-107.

عنابستانی، علی اکبر؛ روستا، مجتبی؛ محمدی، سیدعبدالرضا و رفیعیان، سجاد. (1394). تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در سکونتگاه­های روستایی نمونه: بخش سیمکان- شهرستان جهرم. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 5 (18)، 100-85.

عیسی­زادگان، علی؛ سپهریان آذر، فیروزه و مطلبی، مهرداد. (1394). مقایسه هدف در زندگی و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سرطان و افراد عادی. مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه. 13 (12)، 1103-1097.

فنی، زهره؛ حیدری، سامان و آقایی، پرویز. (1394). سنجش کیفیت زندگی شهری با تأکید بر جنسیت، مطالعه موردی: شهر قروه. دو فصلنامه پژوهشهای بوم شناسی شهری، 6 (2)، 78-65.

قاسمی، مریم؛ امیدوار، نشاط؛ عاشوری، الهام و نسیمی، زهرا. (1396). بررسی تطبیقی کیفیت زندگی روستائیان مهاجر به روستاهای پیرانشهری مطالعه موردی: دهستان تبادکان شهرستان مشهد. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 15 (1)، 28-1.

قدیری، محمد و شهربابکی، صغری. (1395). تحلیل تطبیقی کیفیت منظر و خدمات محلات شهر بم. نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 7 (25)، 190-173.

Cities and Society. (2015). Vol 14, 359 373.

Bartram, D. (2015). Migration and Quality of Life in the Global Context. International Handbooks of Quality-of-Life, 491-503.

Felix, R., Garcia-Vega, J. (2011). Quality of life in Mexico;A formative measurement approach. The International Society for Quality of Life Studies (ISQOLS), 5, 34-54.

Futa, W., & Ewuola, M.D. (2010). Introduction to Rural Life. Routledge.

Iveson, K. (2011). Social or Spatial justice?.Marcuse and Soja. On the right to the city. Journal of Cities, 15 (2), 250-259.

Keles, R. (2012). The Quality of Life and the Environment. Social and Behavioral Sciences, 35, 23-32.

Lucia Zanabria, R. (2015). Qualitative Studies ofYoung People s Quality ofLife in Urban and Rural Areas. Social Indicators Research Series, 55, 149-178.

1. Chen, C., & Acey, J.J. Lara. (2015). Sustainable Futures for Linden Village: A model for increasing social capital and the quality oflife in an urban neighborhood, Sustainable

Stephen O.E. (2013). Assessment of quality of life using GIS. Published in) Geospatial WorldWeekly15April),Availablein:http://www.geospatialworld.net/Paper/Application/ArticleView.aspx?aid=30508.

Ying, Liang, Minglei, Guo. (2015). Utilization of Health Services and Health-Related Quality of Life Research of Rural-to-Urban Migrants in China: A Cross-Sectional Analysis. Social Indicators Research, 120 (1), 2-277.