آسیب‌شناسی توسعه گردشگری با تأکید بر اثرات زیست‌محیطی در نواحی روستایی شهرستان لنگرود

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری

نغمه صاحبی ¹ , عیسی پوررمضان ² , تیمور آمار حاجی شیرکیا ³ , محمدباسط قریشی ⁴

1 - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاداسلامی، رشت، ایران
4 - استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

تاریخ دریافت : 1396/10/08 تاریخ پذیرش : 1397/06/04 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه: گردشگری, توسعه روستایی, آسیب‌شناسی, شهرستان لنگرود, آمایش محیط,

چکیده مقاله :

مقدمه: گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود بر پایه طبیعت‌گردی استوار است، لذا پیامدهای نامطلوبی را بر محیط زیست وارد می‌کند. هدف پژوهش: آسیب‌شناسی زیست محیطی فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود.روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی می‌باشد. برای انجام مطالعات میدانی، 15 روستا به عنوان نمونه‌های مورد مطالعه با شیوه هدفمند انتخاب شد. جامعه آماری شامل ساکنان محلی، مدیران و کارشناسان اداری شهرستان لنگرود می‌باشد. حجم نمونه‌ به از روش کوکران، 355 نمونه برآورد شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: نواحی روستایی شهرستان لنگرود در استان گیلان.یافته‌ها و بحث: فعالیت‌های گردشگری روستایی سبب افزایش آلودگی منابع اکولوژیک و کاهش جذابیت‌ چشم‌اندازها در نواحی روستایی شده است. به طوری که از 11 گویه‌ مورد بررسی در این زمینه از بین رفتن مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی روستا با کسب میانگین وزنی 13/4 بیشترین تفاوت را دارد و گویه‌های تخریب مناظر طبیعی به علت ساخت‌ و سازهای نامناسب با روستا و تهدید گونه‌های کمیاب و آسیب‌پذیر پوشش گیاهی، با کسب میانگین وزنی 89/3 و 82/3 در رتبه دوم و سوم قرار گرفتند. نتایج: فعالیت‌های گردشگری در نواحی روستایی به دلیل نقصان در برنامه‌ریزی‌های مدون، سبب بروز پیامدهای نامطلوب زیست‌محیطی شده است؛ از آنجایی‌که مسائل مربوط به گردشگری باعث تغییرات زیست‌محیطی مقاصد گردشگری می‌گردد و گاهاً اثرات غیرقابل جبران هم با خود به‌همراه دارد، ارائه برنامه‌های آمایش گردشگری امری مهم تلقی می‌شود تا با ارائه روش‌های مناسب و آسیب‌شناسی پیامدها، موجبات کاهش اثرات منفی و افزایش اثرات مثبت را باعث گردد.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Rural areas of Langarud County, which is selected as the under-study zone in the present survey, is one of the most attractive areas in Guilan province and almost always makes the tourism destination of numerous tourists and enthusiasts. Purpose of the study: The main purpose of the present survey is studying the pathology of tourism activities in rural areas of this county. Methodology: In the present study, the descriptive-analytic approach was applied. In order to perform the field studies among 193 populated villages, 15 villages were selected as the study samples through purposive and judgmental sampling methods. Local residents and administrative managers and experts of Langarud County comprised the statistical society. The sample volume was estimated to be 342 according to Chocrane method. Under-Study Zone: Rural areas of Langarud County is selected as the under-study zone in the present survey.Results and Discussion: The results revealed that booming rural ecotourism activities has led to increased pollution of ecologic resources as well as decreased attraction of landscapes in the under-study rural settlements. Accordingly based on polls by respondents regarding 11 items surveyed in this study, it turned out that the “destruction of village’s natural landscapes” item obtained the weighted average of 4.13 which had the highest significantly meaningful difference, after that “destroying natural and human views due to inappropriate constructions unrelated to village climate” and “threatening rare and vulnerable vegetation species” items which respectively had the weighted averages 3.89 and 3.82 were ranked as second and third vulnerabilities.

منابع و مأخذ:

امینی، عباس؛ بختی، سمیرا و باباجمالی، فرهاد .(1394). ارزیابی نگرش جامعه میزبان به توسعه گردشگری در مناطق روستایی. فصلنامه علمی  پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری، 10 (30)، 106-77.

آمار، تیمور .(1392). آسیب‌شناسی توسعۀ گردشگری در سکونتگاه‌های روستایی استان گیلان (مورد: دهستان دیلمان، شهرستان سیاهکل). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، 2 (1)، 192-171.

باباخانزاده، ادریس .(1392). بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی ـ فرهنگی و زیست‌محیطی توسعه گردشگری بر منطقه اورامانات. مجله برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 3 (10)، 164-145.

باباخانزاده، ادریس و لطفی، صدیقه .(1391). ارزیابی اثرات گردشگری بر روستای قوری قلعه. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 7 (20)، 116-81.

بونی فیس، پریسلا .(1380). مدیریت گردشگری فرهنگی. ترجمه محمود عبدالله‌زاده، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

پاپلی یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی .(1390). گردشگری (ماهیت و مفاهیم). چاپ ششم، تهران: انتشارات سمت.

دل‌آور، منصوره و مرادی‌فر، امیر .(1392). پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از توسعۀ گردشگری در نوار ساحلی استان گیلان. لوح فشرده مجموعه مقالات دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت‌گردی ایران زمین، دانشکده فنی شهید مفتح همدان.

رضوانی،  محمدرضا و صفایی،  جواد .(1384). گردشگری خانه‌های دوم و اثرات آن بر نواحی روستایی: فرصت یا تهدید (مورد: نواحی روستایی شمال تهران). فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، 37 (54)، 121-109.

رضوانی، محمدرضا .(1387). توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و قادری، اسماعیل .(1381). نقش گردشگری روستایی در توسعۀ روستایی (نقد و تحلیل چارچوب‌های نظریه‌ای)، فصلنامه مدرس، 6 (2)، 41-23.

ریاحی، وحید و مهرعلی تبار فیروزجایی، مرتضی .(1393). بررسی آثار محیطی گردشگری بر سکونتگاه‌های روستایی (مورد: روستاهای کوهپایه‌ای شهرستان بابل). فصلنامه جغرافیا (فصلنامه انجمن جغرافیای ایران)، 12 (40)، 160-147.

زرافشانی، کیومرث؛ شرفی، لیدا؛ گراوندی، شهپر و قبادی، پرستو .(1392). بررسی اثرات توسعه گردشگری در ارتقاء شاخص‌های اقتصادی ـ اجتماعی نواحی روستایی (مطالعه موردی: منطقه گردشگری ریجاب در استان کرمانشاه).  فصلنامه اقتصاد و توسعه روستایی،  2 (5)، 134-119.

سازمان مدیریت و بنامه­ریزی استان گیلان .(1395). نتایج  سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان لنگرود، معاونت آمار و اطلاعات.

سعیدی، عباس .(1389). ده مقاله در شناخت سکونتگاه‌های روستایی. تهران: نشر مهر میون.

ضیایی، محمود و تراب احمدی، مژگان .(1391). شناخت صنعت گردشگری با رویکرد سیستمی. چاپ اول، تهران: نشر علوم اجتماعی.

عاشوری، سمیه .(1391). تحلیل پیامدهای زیست‌محیطی توسعۀ گردشگری در شهرستان ماسال. پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، استاد راهنما: دکتر عیسی پوررمضان.

علیقلی‌زاده فیروزجایی، ناصر؛ بدری، سیدعلی و فرجی سبکبار، حسنعلی .(1393). نگرش جامعه میزبان به اثرات محیطی و اقتصادی گردشگری در نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان نوشهر). فصلنامه روستا و توسعه، 10 (1)، 22-1.

عنابستانی، علی‌اکبر؛ سعیدی، عباس و درویشی، حسن .(1391). بررسی آثار اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی توسعه گردشگری در سکونتگاه‌های روستایی از دیدگاه گردشگران و روستاییان (مطالعه موردی: دشت ارژن، فارس). مجله تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، 2 (6)، 20-1.

فاضل‌نیا، غریب­وهدایتی، صلاح .(1389). راهبردهای مناسب برای­توسعه­گردشگری­دریاچه زریوار. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 8 (19)، 170-145. 

قربانی، رسول؛ زادولی، فاطمه و زادولی خواجه، شاهرخ .(1393). ارزیابی اثرات منفی توسعه گردشگری بر روستاهای جاذب گردشگر (نمونه موردی: روستای کندوان ـ شهرستان اسکو). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 4 (15)، 118-103.

مطیعی لنگرودی، سیدحسن و نصرتی، ماهره .(1390). امکان سنجی گردشگری روستایی در کرگانرود شهرستان تالش، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 41 (1)، 69-84.

موحد، علی و زارعی، رضا .(1394). محیط و گردشگری، نوشته شده توسط اندرو هولدن. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.

مهدوی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی و قهرمانی، نسرین .(1387). اثرات گردشگری بر توسعۀ روستایی با نظرسنجی از روستاییان دره کن و سولقان. فصلنامه روستا و توسعه، 11 (2)، 39-60.

Coccossis, H., & Constantoglou, Mary, E. (2010). the use of Typologies in Tourism Planning. Problems and Conflicts, pp: 22-30.

Fitri Amir, A., Abd Ghapar, A., Salamiah, J., & Najiah Ahmad, Kh .(2015). Sustainable tourism development: A study on community resilience for rural tourism in Malaysia. pp: 116 -122.

Gavrila-Paven, I., Bârsan Mircea, C., & Lia-Dorica, D. (2015). Advantages and Limits for Tourism Development in Rural Area (Case Study Ampoi and MuresValleys). Procedia Economics and Finance, 32, 1050–1059.

Gnoth, J., & Zins, A.H. (2013). Developing a tourism cultural contact scale. Journal of Business Research, 66(6), 738-744.

Holland, G., Burian, M., & Dixey, L. (2003). Tourism in poor rural areas, diversifying the product and expanding the benefits in rural Uganda and the Czech Republic. PPT working paper, No. 12. Available at: http://www. propoortourismorg.uk/12_rural_areas.pdf.

Kandel, W.A., & Brown, D.L. (2006). Population Change and Rural Society. Nederland.

Liu, Abby (2006). Tourism in rural areas: Kedah, Malaysia. Journal of Tourism Management, 4 (27), 878- 889.

Schweinsberg, S. (2009). Sustainable Tourism Development and Rural Community. University of Technology, Sustainable Tourism Cooperative Research Centre, Sydny.