اثرگذاری جریان های فضایی روستایی ـ شهری بر تحولات فضایی سکونتگاه های پیراشهری (مورد مطالعه: شهرستان دماوند)

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری

ناصر شفیعی ثابت ¹ , فاطمه زنگنه ²

1 - دانشیار گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
2 - دانشگاه شهیدبهشتی

تاریخ دریافت : 1401/04/14 تاریخ پذیرش : 1401/11/18 تاریخ انتشار : 1403/06/01

کلید واژه: ", جریان‌های فضایی", تحولات فضایی", سکونتگاه‌های پیراشهری", , ", شهرستان دماوند",

چکیده مقاله :

چکیده مقدمه: کم توجهی به جریان‌های دوسویه روستایی ـ شهری بویژه در کشورهایی درحال توسعه همچون ایران در درون نواحی و مناطق جغرافیایی موجب بروز بی‌توازنی و شکاف ژرف در تحولات فضایی سکونتگاه‌های روستایی و شهری در ابعاد اجتماعی ـ اقتصادی، محیطی ـ اکولوژیک، و کالبدی ـ زیربنایی خواهد شد. هدف پژوهش : هدف از مطالعه حاضر، بررسی و واکاوی اثرگذاری جریان های فضایی روستایی – شهری بر تحولات فضایی سکونتگاه های پیراشهری است.روش شناسی تحقیق : تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نگاه روش روش توصیفی- تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به دو شیوه کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفتهاست. بعلاوه، برای جمع‌آوری داده‌های میدانی در ارتباط با شاخص‌ها، گویه‌‌ها و سنجه‌های مؤلفه اثرگذار متغیر مستقل (جریان های روستایی- شهری) و متغیرهای اثرپذیر (تحولات فضایی سکونتگاه های پیراشهری) از روش پیمایش میدانی استفاده‌ شد. جامعه آماری پژوهش 83 روستای شهرستان دماوند برمبنای سرشماری سال 1395 مرکز آمار ایران است. با توجه به همگنی ناحیه مورد مطالعه، امکانات و محدودیت تحقیق در گام اول، با استفاده از روش نمونه‌گیری احتمالی و تصادفی ساده تعداد 29 روستا به عنوان نمونه تصادفی براساس قضیه حد مرکزی انتخاب شدند. در گام دوم، برای برآورد حجم نمونه از فرمول محاسبه حجم نمونه کوکران بهره گرفته شد. قلمروجغرافیایی پژوهش: مطالعه حاضر که در زمینه جریان های دوسویه روستایی ـ شهری می‌باشد،که در شهرستان دماوند انجام شده یافته ها و بحث :یافته های این پژوهش نشان داد جریان های روستایی- شهری در سکونتگاه‌های روستایی ناحیه مورد مطالعه با تحول ابعاد و اندازه جمعیت روستاها، کاربری زمین، مسکن، و سرمایه گذاری روستاها در تحولات فضایی سکونتگاه های پیراشهری اثرگذار است. نتایج : پیوندهای روستایی ـ شهری از ظرفیت های اجتماعی ـ اقتصادی و کالبدی ـ زیربنایی برخوردار است که باعث ایجاد جریان های فضایی همچون جریان کالاو خدمات ، مردم ، فناوری و اطلاعات ، سرمایه، پسماند بین شهر و روستا شود .در مجموع میان جریان های فضایی همچون جریان مردم، کالا، خدمات، سرمایه گذاری، و اطلاعات بر ابعاد تحولات فضایی سکونتگاه های روستایی رابطه مثبت و معنی داری مشاهده شد.

چکیده انگلیسی:

AbstractIntroduction: Lack of attention to the two-way rural-urban flows, especially in developing countries such as Iran, within the regions and geographical regions, causes imbalance and a deep gap in the spatial transformations of rural and urban settlements in socio-economic, environmental dimensions. It will be ecological, and physical-infrastructural.The purpose of the study: The purpose of the present study is to investigate and analyze the effect of rural-urban spatial flows on the spatial evolution of peri-urban settlements.Research methodology: The current research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. Data collection has been done in two ways: library and field. In addition, the field survey method was used to collect field data related to the indicators, objects and measures of the influencing component of the independent variable (rural-urban flows) and influencing variables (spatial changes of peri-urban settlements). The statistical population of the research is 83 villages of Damavand city based on the 2015 census of Iran Statistics Center. Considering the homogeneity of the studied area, possibilities and limitations of the research, in the first step, 29 villages were selected as a random sample based on the central limit theorem, using the probability and simple random sampling method. In the second step, Cochran's sample size calculation formula was used to estimate the sample size.The geographical scope of the research: the present study, which is in the field of two-way rural-urban flows, which was carried out in Damavand cityFindings and discussion: The findings of this research showed that the rural-urban flows in the rural settlements of the studied area with the changes in the dimensions and size of the population of the villages, land use, housing, and investment of the villages are effective in the spatial changes of the peri-urban settlements. .Results: Rural-urban links have social-economical and physical-infrastructural capacities to create spatial flows such as the flow of goods and services, people, technology and information, capital, waste between the city and the village. Spatial factors such as the flow of people, goods, services, investment, and information on the dimensions of spatial developments of rural settlements were observed to have a positive and significant relationship.