تحلیل فضایی الگوی اشتغال زنان در بخش های عمده فعالیت سکونتگاه های روستایی ایران

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

حسنعلی فرجی سبکبار ¹ (دانشیار و عضو قطب برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران)
بهرام هاجری ² (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران)
ذببح اله ترابی ³ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران)
نادر ملایی ⁴ (دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1394/06/09 تاریخ پذیرش : 1395/03/25 تاریخ انتشار : 1395/03/31

کلید واژه: تحلیل فضایی, اشتغال, زنان روستایی, ضریب مکانی (LQ), روستاهای ایران, فعالیت های عمده اقتصادی,

چکیده مقاله :

هدف از این پژوهش شناخت فعالیت پایه ای و غیر پایه ای اشتغال زنان روستایی در بخش ها و گروه های عمده فعالیت های اقتصادی در مناطق روستایی و همچنین توزیع فضایی آن ها در سطح کشور بود. جامعه آماری پژوهش 394 شهرستان کشور در بر می گیرد، که آمار و اطلاعات آن ها از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 استخراج شده و با استفاده از تکنیک ضریب مکانی (LQ) بخش های پایه که صادر کننده ی نیروی شاغل بوده اند مشخص گردیده اند. نتایج حاکی از آن است که در بخش کشاورزی غرب و جنوب شرق کشور از نواحی پایه ای می باشند. در بخش صنعت نیز عمدتاٌ شمال غرب (شامل استان های آذربایجان غربی و شرقی) و اصفهان، قم، مرکزی و بخش های از استان های همدان، زنجان و قزوین و تهران صادر کننده نیروی کار زنان روستایی به نواحی دیگر می باشند. همچنین این پراکنش در بخشخدمات عمدتاٌ در مناطق مرکزی، شمال و جنوب کشور می باشد که این نواحی به عنوان صادر کننده نیروی کار زنان روستایی در بخش خدمات شناخته می شوند.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to identify basic and non-basic activities of rural women employment in major sectors and groups of economic activities in rural areas, and also, their spatial distribution in the country. The population of research consists of 693 cities of the country, which their figures and information have been extracted from the General Census of Population and Housing in 2011, and by using Location Quotients (LQ) technique, the fundamental parts which were the exporters of labor force have been identified. The results show that the Western and South Eastern agricultural regions of the country are the basic regions. In the industrial sector, mainly North West (West and East Azarbaijan Provinces) and Isfahan, Qom, Central, and some parts of the Hamedan, Zanjan, Qazvin, and Tehran Provinces are the exporters of rural women labor force to other areas. Also, the distribution in the service sector are mainly in Central, North, and South regions of the country which are considered as exporters of the rural women labor force in the service sector.

منابع و مأخذ:

1. احمدی، سیروس و روستا، لهراسب؛ 1390، بررسی مقایسه­ای کار زنان و مردان، فصلنامه جامعه شناسی زنان، دانشگاه آزاد واحد مرودشت، سال دوم، شماره 2، صص 58-39.

2. امینی، امیر مظفر و احمدی شاپورآبادی؛ محمدعلی؛ 1386، اشتغال زنان روستایی در دو شهرستان برخوارـ میمه و فلاورجان استان اصفهان و ارزیابی تأثیر آن بر خود اتکایی اقتصادی آن­ها، مطالعات زنان، سال 5، شماره­ی 1، صص 91- 65.

3. برقی، حمید؛ قنبری، یوسف؛ حجاریان، احمد و محمدی، منیره؛ 1390، بررسی توزیع فضایی فعالیت­های پایه­ای اشتغال زنان در بخش­های اقتصادی کشور، مطالعات اجتماعی - روان شناختی زنان، سال 9، شماره 3، صص 192ـ 167.

4. پیشگاهی فرد، زهرا و پولاب، ام­النبی؛ 1388، آینده پژوهی وضعیت اشتغال زنان در منطقه­ی خاورمیانه با تأکید بر جایگاه ایران، پژوهش زنان، دوره 7، شماره ی 3، صص 106 - 89.

5. توکلی والا، ژاله؛ 1385، بررسی موانع اجتماعی و فرهنگی اشتغال زنان ایران دهه­های اخیر، تهران: دفتر مرکزی خبرگزاری زنان ایران.

6. حکمت نیا، حسن و موسوی، میرنجف؛  1383، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای، انتشارات علم نوین، یزد.

7. حیدری ساربان، وکیل؛ 1391، اولویت بندی موانع مؤثر بر کارآفرینی زنان روستایی (با روش AHP) ، فصلنامه مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، سال 10، شماره 2، صص 177ـ 159.

8. دادورخانی، فضیله؛ 1385، توسعه روستایی و چالش­های اشتغال زنان، فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، سال سی هشتم، شماره 55، صص 188-171.  

9. عباسیان، مجتبی؛ ابراهیم­زاده اسمین، حسین؛ ناظریان، نورمحمد و ایرندگانی، یونس؛ 1390، بررسی وضعیت فعالیت و اشتغال زنان در استان سیستان و بلوچستان، زنان و خانواده، شماره 17، صص 178ـ 147.

10. علویون، سید محمد رضا؛ 1384، کار زنان در حقوق بین المللی کار، چاپ دوم، روشنگران و مطالعات زنان.

11. عمادزاده، مصطفی؛ 1382، اهمیت سرمایه گذاری در آموزش زنان، فصلنامه پژوهش زنان، شماره 7، صص 140- 115.

12. عملی، زهرا؛ 1383، سیاست­های اقتصادی کلان و بازار کار در ایران، فصلنامه پژوهش زنان، دوره 2، شماره 2، صص 37 - 17.

13. کریمی موغاری، زهرا؛ نظیفی نایینی، مینو و عباسپور، سحر؛ 1392، عوامل اقتصادی موثر بر اشتغال زنان در ایران، فصلنامه مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، سال 11، شماره 3، صص 80-53.  

14. محمودیان، حسین؛ 1382، بررسی مشارکت زنان در نیروی کار در استان­ها در سال­های 1375- 1355، نامه علوم اجتماعی، شماره 21، صص 218- 189.

15. مهدوی، مسعود؛  1369، مفهوم برنامه­ریزی روستایی و اهداف آن، فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، شماره 26، صص 54-48.

16. موحدی، رضا؛ 1381، کشاورزان زن و اثر بخشی فعالیت­های ترویجی، فصلنامه جهاد، شماره 249-248، صص10-4.

17. نوری، سید هدایت الله؛ جمینی، داود و جمشیدی، علیرضا؛ 1392، تحلیل فضایی شاخص­های همدع اشتغال زنان در کشور، مطالعات اجتماعی - روان شناختی زنان، سال 11، شماره 3، صص 102- 81.

18. نوفل، میتو سادات؛ 1376، تأثیر اشتغال زنان بر اجتماعی شدن فرزندان، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

19. هادیان، ابراهیم و حیدری­پور، علی؛ 1387، توسعه اقتصادی و سهم زنان در نیروی کار، فصلنامه جمعیت، شماره 28 - 27، صص 30 - 20.

20. ویسی، هادی و بادسار، محمد؛ 1384، بررسی عوامل مؤثر بر نقش اجتماعی زنان در فعالیت­های روستایی: مطالعه موردی: استان کردستان، فصلنامه روستا و توسعه، دوره 8، شماره 4، صص 42-19.

21. یزدخواستی، بهجت و احمدی، وکیل؛ 1386، بررسی وضعیت فعالیت و اشتغال زنان در ایران با تاکید بر سرشماری 1385، فصلنامه مطالعات زنان، سال اول، شماره سوم، صص 22-12.

22. Aly, Y.H. & Quisi, I. A., 1996, Determinants of women labor force participation in Kuwait: A logit analyses, The Middle East Business and Economic Review, 8(2) ,PP 1-9.

23. Boserup, Ester, 1970, Women's role in economic development, Journal of Women in Culture and Society, Vol. 7, No. 4.

24. Cagatay N. & S. Osler., 1883, Feminization of the labor force: The effects of longterm development and structural adjustment, World Development, Vol. 23(1995), PP.1883-1894.

25. Ganbari, Y., Moradi H., Jamini, N., Mafakheri D.& Gashtil, Kheiri A., 2012, Spatial Analysis and Classification of WomensEmployment Indices in Rural Areas of Iran, American Journal of Scientific Research, Issue 71, pp: 74-83.

26. Kaur, A., Sherbinin, A., Toure, A. & Jensen, L., 2005, Economic Empowerment of Women, United Nations Population Fund (UNPF).

27. Kottis, A. P., 1990, Shifts over time and regional variation in womens labor fore participation rate in a developing economy: The case of Greece, Journal of development economics, Vol.33.

28. Kozel, V. & H. Alderman., 1990, Factors determining work participation and labor supply decisions in Pakistan’s Urban Areas, The Pakistan Development Review, 29 (1), PP 1-17.

29. Mammen, K. and Paxson, Ch., 2000, Women’s work and economic development, Journal of Economic Perspectives, Vol. 14, No.4, pp. 141–164.

30. Sultana, N., Hina, N, and Malik, Sohall J., 1994, Determinants of women time allocation in selected districts of rural Pakistan, The Pakistan Development Review, Vol. 33, No. 4, pp. 1141-1153.