تلفیق MCDM و GIS در بررسی توزیع مکانی معادن گچ با تاکید بر ملاحظات زیست محیطی (مطالعه موردی : محدوده پروژه مدیریت منابع آب و خاک حبله رود- استان سمنان)
محورهای موضوعی : آلودگی خاک
محمدرضا دلقندی مقدم
1
(کارشناس ارشد GIS/RS، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.)
میرمسعود خیرخواه زرکش
2
(استاد یار دانشگاه و عضو هیت علمی پژوهشکده حفاظت آب و خاک کشور)
کلید واژه: سیستم‌های پشتیبان تصمیم‌گری, MCDM, GIS, معیارهای زیست‌محیطی, پروژه مدیریت آب و خاک حبله رود, معدن گچ,
چکیده مقاله :
امروزه علیرغم اوج پیشرفت دانش و تکنولوژی بشری، متأسفانه محیط زیست در وضعیت بسیار بحرانی وپیچیده‌ای در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی به سر می برد. تقلیل آلودگی و کاهش اثرات تخریبی آن در حدی معقول در روند توسعه‌ای پایدار، همراه با استفاده از تکنولوژی های متعادل همواره برای حفظ و تضمین سلامت، رشد و تعالی حال و آینده موجودات کره زمین، مدنظر بوده است.در این تحقیق با تلفیق MCDM و GIS و هم چنین بررسی شاخص های اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی، محدوده مورد مطالعه را بر اساس حساسیت سرزمین نسبت به فعالیت های معدنی، پهنه بندی گردید. هم چنین ملاحظات زیست محیطی 8 معیار تاثیر پذیر از فعالیت های معدنی شامل، سکونتگاه های شهری، سکونت گاه های روستایی، آب های سطحی، آب های زیر زمینی، زیستگاه حیات وحش، کشاورزی، توریسم و پوشش گیاهی مورد تحلیل قرار گرفت. در ادامه بر اساس نقشه زون بندی شده میزان تداخل محدوده معادن فعال و زون‌های تولید شده مشخص گردید. نتایج نشان داد که 15 درصد عرصه های معدنی با محدوده فعالیت ممنوع، 6 درصد در زون حساسیت شدید، 11 درصد در زون حساسیت زیاد، 58 درصد در زون حساسیت متوسط و 10 درصد در زون حساسیت کم واقع گردیده است. که این امر حاکی از این واقعیت است که 26 محدوده از مجموع 52 محدوده فعالیت های معدنی در پهنه فعالیت ممنوع قرار داشته که باید بهره برداری این معادن متوقف شود. بر اساس بررسی صورت گرفته از آن جا که در مابقی محدوده های بیش ترین سطح اشغال زون های داخل محدوده های معدنی مربوط به زون حساسیت متوسط است الویت برنامه ریزی بایستی مربوط به مدیریت این زون باشد. هم چنین در بررسی صورت گرفته مشخص شد که دو عامل عرصه های کشاروزی و آب های سطحی از معیارهای زیست محیطی، بیش ترین تداخل را با محدوده های معدنی داشته و باعث ممنوعیت فعالیت معدنی می‌باشند.
In spite of human knowledge and technology development, unfortunately, the situation of the environment at national, regional and international levels is critical and complex. We can no longer expect that with economic and industrial development the environment remains intact, but the reduction of pollution and its harmful effects using high technology can ensure the health, growth and excellence of present and future life on Earth. Multi-criteria decision-making System (MCDM) has been used to improve decision-making and management process. The spatial information systems are suitable for spatial data analysis. Also, Geographic information systems have been used to properly determine suitable areas for industrial and mining activities and its impacts assessment on the environment. In this study, using ecological, economic and social criteria and their integration with MCDM and GIS, the study area based on its sensitivity to mining activities were mapped. Also Environmental considerations consists of impact of mining activities on the urban settlements, rural settlements, surface water, groundwater, wildlife habitat, agriculture, tourism and vegetation were analyzed. Based on zoning map of the sensitivity of the active area of the mineral gypsum, range, interference within the mining and production zones were identified. The results showed that 15% of the mineral sector with a range of prohibited activities, 6% in the zone of extreme sensitivity, 11% in the zone of high sensitivity, and 58% moderate and 10% is located in the zone of low sensitivity. Which implies the fact that 26 of the total 52 mining operations across the range of prohibited activities that should be stopped. It has been elaborated that the priority for planning must be related to the management of this moderate sensitive zone. The survey also shown that two criteria consists of the agriculture area and surface water had the most interaction with the unsafe mineral activities.
1- رازقی نسترن و مبرقعی دینان نغمه. ۱۳۹۰. بررسی اثرات زیست محیطی پروژههای معدنکاری و روشهای ارزیابی آنها. پنجمین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست، تهران، دانشگاه تهران، دانشکده محیط زیست.
2- خراسانی علمداری، معصومه، باباپور، محمد، پور حبیب، حسین و شریعتی، فاطمه. ۱۳۹۱. بررسی اثرات زیست محیطی معادن ایران، اولین همایش ملی حفاظت و برنامه ریزی محیط زیست، همدان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا
3- مجنونیان، هنریک. 1378. زیستگاهها و حیات وحش. سازمان حفاظت از محیط زیست.
4- Malczewski, J. 1999. GIS and Multicriteria Decision Analysis. Wiley, New York, NY, 392 pp.
5- Heywood, I., J., Oliver, S., Tomlinson.1995. Building an exploratory multi-criteria modelling environment for spatial decision support. In: Fisher, P. (Ed.), Innovations in GIS, vol. 2. Taylor & Francis,London, pp. 127–136.
6- Jankowski, P., Anderienko, N., Anderienko,G.2001. Map-centered exploratory approach to multiple criteria spatial decision making. International Journal of GIScience 15(2): 101-127.
7- Anderienko,N. 2003. Intelligent support for geographic data analysis and decision making in the web. J Geogr Inf Decis An 5(2): 115-128.
8- ارژنگ، پژمان و حمیدی، ناصر. ۱۳۹۲. ارائه یک مدل MCDM برای آلودگی هوا در شهر تهران، دومین همایش ملی مدیریت آلودگی هوا و صدا، تهران. دانشگاه صنعتی شریف.
9- قدیمی، مهدی. حسینی، سیدمحسن، پورقاسمی حمیدرضا، مرادی، حمیدرضا. 1389. نشریه علوم محیطی. پاییز 1389. دوره 8. شماره 1. صفحه 85-105.
10- جعفری، علی. رحیمی باغ ابریشمی. طهماسبی، پژمان، عباسی، مژگان. 1393. پهنه بندی رویشگاه لاله واژگون در حوزه توف سفید استان چهارمحال و بختیاری به منظور گردشگری و حفاظت. نشریه آمایش جغرافیایی فضا. دوده 4. شماره 67. صفحه 195-214.
11- ستوهیان، فرزاد. رنجبران، محسن و شریفی، سعید. ۱۳۹۲. ارزیابی اثرات زیست محیطی بهره برداری ازمعادن بانگرش ویژه به معادن استان گیلان. دومین همایش ملی حفاظت و برنامه زیری محیط زیست. همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا
12- خراسانی علمداری، معصومه. باباپور، محمد. پور حبیب، حسین و شریعتی، فاطمه. ۱۳۹۱. بررسی اثرات زیست محیطی معادن ایران. اولین همایش ملی حفاظت و برنامه ریزی محیط زیست، همدان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا.
_||_
1- رازقی نسترن و مبرقعی دینان نغمه. ۱۳۹۰. بررسی اثرات زیست محیطی پروژههای معدنکاری و روشهای ارزیابی آنها. پنجمین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست، تهران، دانشگاه تهران، دانشکده محیط زیست.
2- خراسانی علمداری، معصومه، باباپور، محمد، پور حبیب، حسین و شریعتی، فاطمه. ۱۳۹۱. بررسی اثرات زیست محیطی معادن ایران، اولین همایش ملی حفاظت و برنامه ریزی محیط زیست، همدان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا
3- مجنونیان، هنریک. 1378. زیستگاهها و حیات وحش. سازمان حفاظت از محیط زیست.
4- Malczewski, J. 1999. GIS and Multicriteria Decision Analysis. Wiley, New York, NY, 392 pp.
5- Heywood, I., J., Oliver, S., Tomlinson.1995. Building an exploratory multi-criteria modelling environment for spatial decision support. In: Fisher, P. (Ed.), Innovations in GIS, vol. 2. Taylor & Francis,London, pp. 127–136.
6- Jankowski, P., Anderienko, N., Anderienko,G.2001. Map-centered exploratory approach to multiple criteria spatial decision making. International Journal of GIScience 15(2): 101-127.
7- Anderienko,N. 2003. Intelligent support for geographic data analysis and decision making in the web. J Geogr Inf Decis An 5(2): 115-128.
8- ارژنگ، پژمان و حمیدی، ناصر. ۱۳۹۲. ارائه یک مدل MCDM برای آلودگی هوا در شهر تهران، دومین همایش ملی مدیریت آلودگی هوا و صدا، تهران. دانشگاه صنعتی شریف.
9- قدیمی، مهدی. حسینی، سیدمحسن، پورقاسمی حمیدرضا، مرادی، حمیدرضا. 1389. نشریه علوم محیطی. پاییز 1389. دوره 8. شماره 1. صفحه 85-105.
10- جعفری، علی. رحیمی باغ ابریشمی. طهماسبی، پژمان، عباسی، مژگان. 1393. پهنه بندی رویشگاه لاله واژگون در حوزه توف سفید استان چهارمحال و بختیاری به منظور گردشگری و حفاظت. نشریه آمایش جغرافیایی فضا. دوده 4. شماره 67. صفحه 195-214.
11- ستوهیان، فرزاد. رنجبران، محسن و شریفی، سعید. ۱۳۹۲. ارزیابی اثرات زیست محیطی بهره برداری ازمعادن بانگرش ویژه به معادن استان گیلان. دومین همایش ملی حفاظت و برنامه زیری محیط زیست. همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا
12- خراسانی علمداری، معصومه. باباپور، محمد. پور حبیب، حسین و شریعتی، فاطمه. ۱۳۹۱. بررسی اثرات زیست محیطی معادن ایران. اولین همایش ملی حفاظت و برنامه ریزی محیط زیست، همدان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، شرکت هم اندیشان محیط زیست فردا.