بررسی تطبیقی تعیین میزان دریافت تابش انرژی خورشیدی در جبهه شمالی مدارس دوره قاجار شیراز (به روش قانون کسینوس و نقاله خورشیدی)
محورهای موضوعی : معماری پایدار
حامد عیالی
1
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا)
کلید واژه: جهت¬گیری, تابش خورشیدی, مدارس دوره قاجار, حیاط مرکزی, شیراز,
چکیده مقاله :
در این پژوهش سعی بر آن است که نظام قانون¬مند مسلط بر معماری ایرانی که نمودی فاخر از انطباق کالبد بنا با شرایط اقلیمی و استفاده حداکثری از میزان دریافت انرژی خورشیدی ورای آن¬چه که به عنوان اصول پایداری در معماری سنتی مدارس ایران مطرح می¬شود، بیان گردد. هدف از این پژوهش، بررسی کالبدی حیاط مرکزی مدارس دوره قاجار شیراز با توجه به میزان دریافت تابش انرژی خورشیدی و تاثیر سایه بر میزان تابش است. در این راستا پژوهش پیش رو به این سوال پاسخ خواهد داد که: میزان دریافت تابش انرژی خورشیدی چه تاثیری بر جهت¬گیری مدارس ثبت شده دوره قاجار در شیراز داشته است؟ روش تحقیق در این پژوهش، ترکیبی از ارزیابی نمونه¬های موردی ثبت شده و موجود با شیوه جمع¬آوری اطلاعات از مطالعات اسناد کتابخانه¬ای و مشاهده¬¬های میدانی است. در این پژوهش مدارس ثبت شده دوره قاجار مورد بررسی قرار گرفته و سپس نقد و تجزیه و تحلیل گردیده¬اند. سپس با توصیف¬های تحلیلی، استنتاجی و طبقه¬بندی آن¬ها احکام لازم صادر گردید. نتایج تحقیق نشان می¬دهد که مناسب¬ترین جهت¬گیری مدارس دوره قاجار شیراز از نظر دریافت میزان تابش انرژی خورشیدی در جبهه شمالی حیاط مرکزی مدارس، محدوده زاویه 25 درجه چرخش نسبت به شمال است.
This research explores the principles of Iranian architecture, specifically how it adapts to climatic conditions and maximizes solar energy intake beyond traditional sustainability principles. The focus is on studying the central courtyard of Qajar period schools in Shiraz and its relationship to solar radiation and shadow effects. The research aims to answer how solar radiation intake has influenced the orientation of these schools. The methodology involves evaluating case studies, conducting library research, and making field observations. Registered Qajar period schools are studied, critiqued, and analyzed using analytical, deductive, and classification approaches. The findings indicate that the most suitable orientation for Qajar period schools in Shiraz, in terms of solar radiation intake, is a 25-degree rotation relative to the north, specifically in the northern facade of the central courtyard.
• حسین¬آبادی، سعید، لشکری، حسن، سلمانی¬مقدم، محمد، (1391)، طراحي اقليمي ساختمان هاي مسکوني شهر سبزوار با تاکيد بر جهت گيري ساختمان و عمق سايبان، فصل¬نامه جغرافيا و توسعه، دوره 10، شماره 27، زاهدان، صص 103-116
• حسینی علمداری، آرش، موسوی، سید احسان، کرامتی شیخ¬الاسلامی، حمید، سعادتمند، مریم، (1396)، گونه¬شناسی مسجد-مدرسه¬های ایران بر اساس شیوه دسترسی، فصلنامه باغ نظر، شماره 53، تهران، صص 53-62
• رازجویان، محمود، (1374)، آسایش در پناه معماري همساز با اقلیم، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران
• روحی زاده، امیر رضا، (1388)، تنظیم شرایط محیطی ساختمان، عصر کنکاش، تهران
• زارع، لیلا و همکاران، (1391)، رابطه طبیعت و حیاط مرکزی (با نگاه به معماری مسکن ایرانی-کاشان)، فصل¬نامه هویت شهر، دوره 6، شماره 12، تهران، صص 49-60
• سلطان¬زاده، حسین، (1364)، تاریخ مدارس ایران از عهد باستان تا تاسیس دارالفنون، نگاه، تهران
• سليقه، محمد، (1383)، مدل سازي مسكن همساز با اقليم براي شهر چابهار، فصل¬نامه جغرافيا و توسعه، دوره 2، شماره 4، زاهدان، صص 147-170
• علاقمند، سپیده، صالحی، سعید، مظفر، فرهنگ، (1396)، مطالعه تطبیقی معماری و محتوای مدارس ایران از دوره سنتی تا نوین، فصلنامه باغ نظر، شماره 49، تهران، صص 5-18
• علیجانی، بهلول، (1373)، نگرش نو در کاربرد آب¬وهواشناسی در مدیریت منابع و توسعه کشور، نقش آب¬وهوا در طراحی مسکن، فصل¬نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 35، اصفهان، صص 45-61
• قبادیان، وحید، (1392)، بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ هشتم
• طاهباز، منصوره، (1386)، طراحی سایه در فضای باز، نشریه هنرهای زیبا، شماره 31، تهران، صص 27-38
• طاهباز، منصوره، (1392)، دانش اقلیمی طراحی معماری، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران
• طاووسی، تقی، عبدالهی، آرام، (1389)، ارزیابی شاخص¬های آسایش دمایی و معماری همساز با اقلیم روانسر، فصل¬نامه جغرافیا و برنامه¬ریزی، دوره 15، شماره 32، تبریز، صص 125-150
• کسمایی، مرتضی، (1384)، اقلیم و معماری، انتشارات خاک، تهران
• مازریا، ادوارد، (1385)، معماری خورشیدی غیرفعال، ترجمه: بیژن آقازاده، پیک ادبیات، تهران
• مدیری، مهدی و همکاران، ذهاب ناظوري، سميه، علي بخشي، زهرا، افشارمنش، حميده، عباسي، محمد، (1391)، بررسی جهت مناسب استقرار ساختمان¬ها بر اساس تابش آفتاب و جهت باد (مطالعه موردی: شهر گرگان)، فصل¬نامه جغرافیا و برنامه¬ر¬یزی منطقه¬ای، دوره 2، شماره 2، تبریز، صص141-156
• معماریان، غلامحسین، (1373)، معماری مسکونی ایران، گونه¬شناسی درونگرا، دانشگاه علم و صنعت، تهران
• معماریان، غلامحسین، (1384)، سیری در مبانی نظری معماری، انتشارات سروش دانش، تهران
• معماریان، غلامحسین، (1387)، معماری ایرانی، انتشارات سروش دانش، تهران
• نیلسن، هالگرکخ (1385): تهویه طبیعی، راهنماي طراحی اقلیم مناطق گرم
ترجمه: محمد احمدي نژاد
اصفهان؛ نشر خاك
• واتسون، دانلد، لبز، کنت، (1385)، طراحی اقلیمی: اصول نظری و اجرایی کاربرد انرژی در ساختمان، ترجمه وحید قبادیان و محمد فیض مهدوی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم، تهران
• Duffie, JA, Beckman, WA, 1991, Solar engineering of thermal processes, Wiley, New York
• Givoni, B
, 1989, Climate and Architecture, John Willy, USA
• Eley, Charles, 1998, Passive solar design strategies: guidelines for home building, San Francisco, California, Passive solar Industries Council, National Renewable Energy Laboratory
• Keifa, Rabah, 2004, «Development of energy – efficient passive solar building design in Nicosia Cyprus», Department of physics, eastern Mediterranean university, Gazimagusa, North Cyprus, Via Mersinlo, Turkey • Li, D
H
W
, Lam, J
C
, Wong, S
L
, 2005, Daylight and its effect on peak-load determine energy
• Oke, 1988, Street design and urban canopy layer climate, Energy and Buildings, Volume 11, Issue 1
• Olgyay, Victor, 1963, Design with climate: Bioclimatic Approach to Architectural Regionalism, Princeton University Press, Princeton
• Sen, Zekai, 2008, solar energy fundamentals and modeling techniques: atmosphere, environment, climate change and renewable energy, Springer
• Yaglou, CP
, 1927, the comfort zone for man, Journal of industrial Hygiene, pp
9-251