رنج تعالی‌بخش یا رشد پس از آسیب: مطالعه تطبیقی امکان رشد پس از طلاق در اسلام و روان‌شناسی مثبت‌گرا

محورهای موضوعی : مسیحیت

عاطفه نجفی زاده ¹ , روشنک خدابخش پیرکلانی ² , اعظم فرح بیجاری ³

1 - دانشجوی‌دکتری روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه‌ الزهرا(س)، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
3 - استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/09/26 تاریخ پذیرش : 1400/09/26 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: طلاق, اسلام, روان‌شناسی مثبت‌گرا, رشد پس از آسیب,

چکیده مقاله :

در جهان‌بینی دینی، به طور عام و در دین اسلام به طور خاص، این مفهوم وجود دارد که درد و رنجی که فرد در زندگی متحمل می‌شود بیهوده و عبث نیست بلکه می تواند زمینه‌ای برای رشد و تعالی انسان باشد؛ مفهومی که در روان‌شناسی مثبت‌گرا به آن رشد پس از آسیب گفته می‌شود. با بررسی آیات و احادیث درمی‌یابیم به رغم اینکه طلاق در اسلام امری مذموم و ناپسند است، اما در شرایطی که هدف اصلی ازدواج، که تامین آرامش زوجین است، محقق نشود جواز طلاق می‌تواند صادر شود. یافته‌های روان‌شناسی نیز همسو با آموزه‌های اسلامی، نشان می‌دهند در شرایطی که کیفیت ازدواج بسیار پایین باشد، طلاق سبب افزایش بهزیستی روانی و به صلاح افراد است. پافشاری بر ادامۀ زندگی مشترک زوج‌های ناهمخوان عواقب زیادی دارد، از جمله طلاق‌های پنهان، خیانت، خودکشی، همسرکشی و مشکلات تربیتی برای فرزندان. اینجاست که ضرورت طلاق رخ می‌نماید. اما طلاق، به رغم پیامدهای منفی‌اش می‌تواند منجر به تغییراتی مثبت در افراد شود، از جمله شناخت عمیق‌تر زندگی، گسترش روابط معنادار باخانواده و دوستان، دستیابی به احساس قدرت درونی، تغییر در اولویت‌های زندگی و درک عمیق‌تر موضوعات معنوی و وجودی. با توجه به اجتناب‌ناپذیر بودن طلاق، لازم است با مطالعه دقیق و موشکافانه همه ابعاد طلاق از جمله پیامدهای مثبت آن، زمینه‌های شکل‌گیری رشد پس از طلاق فراهم گردد.

چکیده انگلیسی:

In the religious worldview and in the religion of Islam in particular there is the concept that suffering that a person suffers in life is not vain, but can be a ground for human growth; a concept in positivist psychology that is called post-traumatic growth. Examining the verses and hadiths, we find that although divorce is a reprehensible thing in Islam, but in a situation where the main purpose of marriage, which is to provide peace for the couple, is not achieved, the divorce is permitted. Psychological findings show that in a situation where the quality of marriage is very low, divorce can increase the psychological well-being of individuals. Insisting on continuing to live together has many consequences for incompatible couples, and this is where the issue of divorce arises. But divorce, despite its negative consequences, can lead to positive changes in individuals, including a deeper understanding of life, the development of meaningful relationships with family and friends, a sense of inner strength, a change in life priorities. Given the inevitability of divorce, it is necessary to study carefully all aspects of divorce, including its positive consequences, to provide the grounds for the formation of growth after divorce.

منابع و مأخذ:

• ارجمند سیاه‌پوش، اسحق، پیرامون، ندا، «بررسی آسیب‌شناختی طلاق عاطفی از دید زنان (20تا39 ساله) و پیامدهای آن بر فرزندان ساکن در شهرک بعثت شهرستان ماهشهر»، مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، شماره 14، 1393.


• آشوری، محمد، معظمی، شهلا، «نگاهی به پدیده همسرکشی در استان فارس»، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 58، 1381.


• افراسیابی، حسین، دهقانی دارامرود، رقیه، «زمینه‌ها و نحوه مواجهه با طلاق عاطفی میان زنان شهر یزد»، زن در توسعه و سیاست، شماره 2، 1395.


• آنترمن، آلن، باورها و آئین‌های یهودی، ترجمه رضا فرزین، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1385.


• بادامچی، حسین، غضنفری، کلثوم، داوری، پروین،"طلاق در دین زردشتی و اسلام"، پژوهش‌های ادیانی، شماره 8، 1395.


• باستانی، سوسن،گلزاری، محمود، روشنی، شهره، "پیامدهای طلاق عاطفی و استراتژی‌های مواجهه با آن"، خانواده‌پژوهی، شماره 26، 1390.


• بخارایی، احمد، جامعه‌شناسی زندگی‌های خاموش در ایران (طلاق عاطفی)، پژواک جامعه، تهران، 1386.


• بهادری، یوسف، ابراهیمی‌پور، قاسم، «جستاری در طلاق»، معرفت، شماره 171، 1390.


• جعفرزاده کوچکی، علیرضا، «مبنای قرآنی الزام زوج به طلاق»، فقه و حقوق خانواده، شماره 64، 1395.


• جلالی، مهدی، آجیلیان مافوق، محمد مهدی، «بررسی سندی و متنی حدیث ابغض الحلال الی الله طلاق در منابع فریقین»، آموزه‌های حدیثی، شماره 1، 1396.


• جهاندارلاشکی، سهیلا، کاکابرایی، کیوان، «الگوی علی روابط بین گرایش به خیانت زناشویی بر اساس مصرف رسانه با میانجی‌گری نگرش‌های ناکارآمد و طلاق عاطفی»، فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، شماره 51، 1399.


• حبیبی‌عسگرآباد، مجتبی، حاجی‌حیدری، زهرا، «علل خیانت زناشویی از دیدگاه زوجین مراجعه کننده به دادگاه خانواده: یک مطالعه کیفی»، خانواده‌پژوهی، شماره 42، 1394.


• حیاتی، مژگان، سلیمانی، شهلا،  «پیامدهای طلاق برای فرد مطلقه: یک مطالعه کیفی»، فصلنامه رویش روان­شناسی، شماره 11، 1397.


• رستمی، محمد حسن، قرائی، فیاض، جلائیان اکبرنیا، علی، موسوی، محمد‌حسین، «رهایی از رنج، در آموزه‌های قرآنی و آیین بودا»، آموزه‌های قرآنی، شماره 18، 1392.


• رودگر، محمدجواد، «نقش دین در رنج‌زدایی و کاهش آلام بشری (با رویکردی به آرای استاد شهید مطهری)»، قبسات، شماره 56، 1389.


• علایی نوین، فروزان، «بررسی حق طلاق زنان در فقه امامیه و حقوق موضوعه»، فدک، شماره 2، 1389.


• قاضی‌نژاد، مریم، عباسیان، ماریا، «مطالعه کیفی عوامل اجتماعی همسرکشی»، زن در توسعه و سیاست، شماره 2، 1390.


• مددی طائمه، زهرا، آقاجانی، طهمورث، صلاحیان، افشین، «مقایسه سلامت عمومی و اختلال خوردن در فرزندان دختر خانواده‌های طلاق رسمی، طلاق عاطفی و همتایان عادی»، مدیریت ارتقای سلامت، شماره2، 1399.


• میرانی، ارسطو، «معنادرمانی دینی رنج در مثنوی معنوی و بهشت گمشده»، پژوهشنامه ادیان، شماره 15، 1393.


• هدایت‌نیا، فرج‌الله، «تسهیل طلاق یا طلاق‌زدایی در حقوق خانواده ایران»، حقوق اسلامی، شماره 47، 1394.


• وحیدا، فریدون، حسینعلی، سبزه، ذاکری، حامد، «تحلیل و بررسی کیفی عوامل موثر بر همسرکشی در بین زنان و مردان (مطالعه موردی زندانیان اصفهان)»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، شماره1، 1394.


• یزدانی، عباس، حقیقتیان، منصور، کشاورز، حمید، «تحلیلی بر کیفیت زندگی زنان دچار طلاق عاطفی(مطالعه موردی: شهرکرد)»، راهبرد اجتماعی و فرهنگی، شماره6، 1392.


• Amato, P. R., & Hohmann‐Marriott, B. A "Comparison of High‐and low‐distress Marriages That End in Divorce". Journal of Marriage and Family, 69(3), 2007.


• Amato, P. R., & James, S, "Divorce in Europe and the United States: Commonalities and Differences Across Nations", Family Science, 1(1), 2010.


• Bourassa, K. J., Sbarra, D. A., & Whisman, M. A. "Women in Very Low Quality Marriages Gain Life Satisfaction Following Divorce". Journal of Family Psychology, 29(3), 2015.


• Calhoun, L., Tedeschi, R., Cann, A., & Hanks, E, "Positive Outcomes Following Bereavement: Paths to Posttraumatic Growth", Psychologica Belgica, 50(1-2), 2010.


• Graff-Reed, Robin L, "Positive Effects Of Stressful Life Events: Psychological Growth Following Divorce", Miami University in Partial, 2004.


• Gustavson, K., Nilsen, W., Ørstavik, R., & Røysamb, E."Relationship Quality, Divorce, and Well-being: Findings from a Three-year Longitudinal Study". The Journal of Positive Psychology, 9(2), 2014;


• Hashemi, L., & Homayuni, H, " Emotional Divorce: Child’s Well-being", Journal of Divorce & Remarriage, 58(8), 2017.


• Hetherington, E. M., & Kelly, J, For Better or for Worse: Divorce Reconsidered, WW Norton & Company, 2003.


• Hoffman, Lawrence A, “The Jewish Wedding Ceremony”, Life Cycles in Jewish and Christian Worship, University of Notre Dame Press, 1996.


• Holmes, T. H., & Rahe, R. H," The Social Readjustment Rating Scale", Journal of Psychosomatic Research, 1967.


• Janoff-Bulman, R, "Posttraumatic Growth: Three Explanatory Models", Psychological Inquiry, 15(1), 2004.


• Joseph, S., & Linley, P. A, " Growth following adversity: Theoretical perspectives and implications for clinical practice", Clinical psychology review, 26(8), 2006.


• Kautilya, Arthashastra, Translated by R. Shamasastry, Bangalore: Government Press, 1915.


• Lorenz, F. O., Wickrama, K. A. S., Conger, R. D., & Elder Jr, G. H, " The Short-term and Decade-long Effects of Divorce on Women's Midlife Health",  Journal of Health and Social Behavior, 47(2), 2006.


• Meyerson, D. A., Grant, K. E., Carter, J. S., & Kilmer, R. P," Posttraumatic growth among children and adolescents: A systematic review", Clinical psychology review, 31(6), 2011.


• Rutter, V. E. "Divorce in Research vs. Divorce in Media". Sociology Compass, 3(4), 2009, p. 707.


• Sbarra, D. A., Hasselmo, K., & Bourassa, K. J, "Divorce and Health: Beyond Individual Differences", Current Directions in Psychological Science, 24(2), 2015.


• Stewart, A. J., Copeland, A. P., Chester, N. L., Malley, J. E., & Barenbaum, N. B, Separating Together: How Divorce Transforms Families, Guilford Press, 1997.


• Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G, " Posttraumatic Growth: Conceptual Foundations and Empirical Evidence". Psychological Inquiry, 15 (1), 2004.


• Thomas, C., & Ryan, M, "Women's Perception of the Divorce Experience: A Qualitative Study", Journal of Divorce & Remarriage, 49(3-4), 2008.


• Wang, H., & Amato, P. R, "Predictors of Divorce Adjustment: Stressors, Resources, and Definitions", Journal of Marriage and Family, 62(3), 2000.


• Wayne House, H. (ed.), Divorce and Remarriage: Four Christian Views, USA, IVP Books, 1995.


• Williams, K," Has the Future of Marriage Arrived? A Contemporary Examination of Gender, Marriage, and Psychological Well-being", Journal of Health and Social Behavior, 44(4), 2003.


• Zhang, Z., & Hayward, M. D, "Gender, the Marital Life Course, and Cardiovascular Disease in Late Midlife", Journal of Marriage and Family, 68(3), 2006.


• Zoellner, T., & Maercker, A, " Posttraumatic Growth in Clinical Psychology—A Critical Review and Introduction of a Two Component Model", Clinical Psychology Review, 26(5), 2006.