نمادشناسی منورا، چراغدان هفت شاخه یهود

محورهای موضوعی : مسیحیت

زینب بنی اسد ¹ , فاطمه لاجوردی ² , شهرام پازوکی ³ , طاهره حاج ابراهیمی ⁴

1 - دانشجوی دکتری ادیان و عرفان، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران
4 - دانشیار گروه ادیان و عرفان، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1399/09/28 تاریخ پذیرش : 1399/09/28 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: منورا, چراغدان, نور, درخت‌زندگی, یهود, ایزد‌بانوان,

چکیده مقاله :

یکی از برجسته ترین نماد های دین یهود، منورا یا چراغدان هفت شاخه ای است که خاستگاه اصلی آن به کتاب مقدس باز می گردد و به باور یهودیان، به فرمان خداوند به موسی و با طراحی خداوند، برای خیمۀ عهد ساخته شد. این چراغدان محبوب‌ترین نماد دینی یهود تا قرون وسطی بود. بخش زیادی از هنر یهود به این نماد اختصاص دارد و نقش آن در دیوارنگاره ها و موزاییک کاری های کنیسه ها، حکاکی بر روی ظروف، حجاری ستون ها، قبور مردگان، تابوت های سنگی، شیشه کاری ها و... دیده می شود. توجه به خاستگاه و ریشۀ این نماد ما را به حوزۀ گسترده ای از معانی، هم‌چون ریشه های مربوط به خود کتاب مقدس، و تأثیراتی که این دین از کهن ترین تمدن های باستان پذیرفته است، می رساند. در بیشتر ادیان و نیز در دین یهود حضور خداوند با نور یا آتش همراه است، که نماد آگاهی و معرفت است. به همین سبب یکی از معانی اصلی این نماد را حضور خداوندی و نور شناخت او می دانند. هم‌چنین آن را نمادی از درخت زندگی و درخت دانش، هفت سیاره، هفت آسمان، هفت روز آفرینش، هفت ملک مقرب... نیز دانسته اند. برخی نیز طرح آن را با ایزدبانوان باروری و درختان مقدس که نماد این ایزدان اند، مرتبط دانسته اند. نوشتار حاضر به بررسی مفاهیم نمادین منورا و ارتباط آن با زمینه های تاریخی و باورهای یهودی می پردازد.

چکیده انگلیسی:

Menorah, one of the most prominent symbols of Jewish religion, has its origin in the Bible, and is believed by Jews that it is made by Moses for the Ark of Covenant, according to the God's command. Menorah was the most popular symbol of Judaism till Middle Ages and it is evident in graffiti and mosaics of synagogues, container engravings, stone carvings, graves of the dead, stone sarcophaguses, glassworks and etc. Focusing on consideration of the symbol’s origins and roots leads us to a wide range of meanings like the roots of Bible itself and the impressions this religion has got from the oldest ancient civilizations. In most religions and also in Judaism the presence of God is accompanied by lite or fire which are the symbols of awareness and wisdom. Such that one of its main meanings is considered to be the symbol of God’s presence and the lite of his recognition. Menorah also is considered to be the symbol of tree of life, tree of knowledge, the seven planets, seven heavens, seven days of creation, seven archangels and etc. Some experts relate its design to fertility goddesses and the sacred trees which are the symbols of those goddesses.

منابع و مأخذ:

• شیمل، آنه ماری، راز اعداد، ترجمۀ فاطمه توفیقی، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب، 1393ش.


• طاهری، صدرالدین، نشانه­شناسی کهن الگوها در ایران و سرزمین­های همجوار، تهران، شورآفرین، 1396ش.


• عهد عتیق: کتاب­های شریعت یا تورات، ترجمۀ پیروز سیار، ج1، تهران، هرمس، 1394ش.


• فرای، نورتروپ، رمزکل: کتاب مقدس و ادبیات، ترجمه صالح حسینی، تهران، نیلوفر، 1379ش.


• کوک، راجر، درخت زندگی، ترجمۀ سوسن تسلیم­زاده و هلینا­مریم قائمی، تهران، جیحون، 1387ش.


• نورآقایی، آرش، عدد نماد اسطوره، تهران، افکار، 1389ش.


• Fine, Steven, The Menorah from The Bible to Modern Israel, USA, Harvard University Press, 2016.


• Hachili, Rachel, The Menorah the Ancient Seven-Armed Candelabrum Origin Form and Significance, Leiden, Brill Press, 2001.


• Solis, Emily, Hanukkah the Feast of Light, USA, Varda Book, 2001.


• Spero, Shubert, “The Menorah: A Study in Iconic Symbolism”, Tradtion, Rabbinical Council of America, vol.14, no. 3, Spring 1974.


• Taylor, E., “The Asherah, the Menorah and the Sacred Tree”, Jurnal of the Study of Old Testement, 1995.


• Wirgin, W., The Menorah as a Symbol of Judaism, Israel Exploration Jurnal, vol.12, no. 2, 1962.