تأثیرات فرهنگ ایران باستان بر فرهنگ اسلامی در دورۀ عباسی

محورهای موضوعی : مسیحیت

قاسم احمدی ¹ , فاطمه لاجوردی ^{2 *} , محمدرضا عدلی ³

1 - دانشجوی دکتری ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه ادیان و عرفان، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه ادیان و عرفان، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/09/26 تاریخ پذیرش : 1400/09/26 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: تعاملات فرهنگی, عباسیان, دبیران زرتشتی, نهضت ترجمه,

چکیده مقاله :

آشنایی مسلمانان عرب با فرهنگ و تمدن ایرانی پس از فتوحات، شیوۀ زندگی و فرهنگ خلفای مسلمان، بخصوص عباسیان را تحت تأثیر قرار داد. در مقابل، تغییر محسوسی در موقعیت ایرانیان به وجود آمد. آنان فرصت یافتند با نفود در دستگاه خلافت، امور کشور را در اختیار خود بگیرند و این امر موجب شد تا آنها در عرصۀ سیاسی ظاهر شوند. همچنین، انتقال مرکزیت سیاسی عباسیان به شرق و در دل سرزمین تاریخی ایران نیز بیش از گذشته بر تجدید حیات عنصر ایرانی در این دوره اثر گذاشت. این فرآیند تاریخی راه را برای ظهور زبان فارسی در دستگاه دیوان سالاری و نیز ترجمۀ متون فارسی به عربی باز کرد و بدین ترتیب، در این دوران شاهد حضور گروه زیادی از دانشمندان ایرانی در عرصۀ علمی و نیز اصرار ایرانیان بر حفظ سنت های ایرانی، از جمله، جشن نوروز و مهرگان هستیم. از این رو، مقالۀ حاضر سعی دارد به بیان تأثیرات فرهنگی ایرانیان بر مسلمانان در خلافت عباسیان بپردازد و روشن سازد که آنچه به نام فرهنگ ایرانی- اسلامی در ایران شکل گرفت چه ارتباطی به فرهنگ ایران باستان داشته است.

چکیده انگلیسی:

Arab Muslims' familiarity with Iranian culture and civilization after the conquest, influenced the lifestyle of Muslims especially Abbasid caliphs. On the other hand, there was a big change in Iranian' situation. They had opportunity to enter the caliphate and take over the affairs of the country. This has made them to appear in the political arena. Also, the transfer of Abbasid political center to the center of historical land of Iran, more than ever influenced the revival of Iranian element in this period. This historical process paved the way for the emergence of Persian language in the bureaucratic system and translating Persian texts to Arabic. Therefore, we are seeing a large number of Iranian scientists in the scientific and their instance on preserving Iranian traditions like the Nowruz and Mehregan celebrities. Hence, the present article attempts to express cultural impact of Iranian on Muslims in the Abbasid caliphate and make it clear what is called the Iranian Islamic culture in Iran what has been related to ancient Iranian culture.

منابع و مأخذ:

• ابن خلدون، عبدالرحمان، مقدمه، ترجمۀ محمدپروین گنابادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1375ش.


• ابن­فقیه، ابوبکراحمدبن­محمدبن­اسحاق همدانی، ترجمۀ مختصر البلدان بخش مربوط به ایران، ترجمۀ ح. مسعود، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1349ش.


• ابن­ندیم، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، تهران، بانک بازرگانی ایران، 1346ش.


• اصفهانی، ابوالفرج ، الأغانی، ترجمۀ محمدحسین مشایخ فریدنی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1358ش.


• آذرفرنبغ فرخزدان، روایت آذرفرنبغ فرخزادان، ترجمۀ حسن رضائی باغ­بیدی، تهران، مرکز دائره­المعارف بزرگ اسلامی، 1384ش.


• آذرنوش، آذرتاش، چالش میان فارسی و عربی، تهران، نشر نی، 1385ش.


• آذرنوش، آذرتاش، راه­های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی (پیش از اسلام)، تهران، نشر توس، 1374ش.


• آموزگار، ژاله، تاریخ اساطیر ایران، تهران، انتشارات سمت،1380ش.


• پورداوود، ابراهیم، گاتها کهن­ترین بخش اوستا، انتشارات مروارید تهران، 1377ش.


• تفضلی، احمد، تاریخ ادبیات پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، نشر سخن، 1378ش.


• توحیدی، علی­بن محمد، الامتاع والموانسه، به کوشش احمد امین و احمد الزین، بیروت، مکتبه مشکاه، 1956م.


• جاحظ بصری، عمرو­بن ­بحر، التاج فی أخلاق ملوک، به کوشش احمد زکی پاشا، قاهره، المطبعه الأمیریه، 1914م.


• جاحظ بصری، عمرو­بن ­بحر، المحاسن و الاضداد، بیروت، ، دار الوسام، 1996م.


• جهشیاری، محمد­بن­عبدوس، الوزرا و الکُتاب، به کوشش عبدالله الصاوی، قاهره، مطبعه عبدالحمید احمد حنفی، 1357ق.


• چوکسی، جمشید گرشاسپ، ستیز و سازش، ترجمۀ نادر میرسعیدی، تهران، ققنوس، 1381ش.


• حدیدی، حسین، خدمات ایرانیان زبان و ادبیات عرب (پژوهشی در ادبیات تطبیقی)، بمبئی، 1386ش.


• حقیقت، عبدالرفیع، خدمات ایرانیان به اسلام، تهران، انتشارات کومش،1380ش.


• خلکان، ابوالعباس شمس­الدین، وفیات الاعیان و أنباء أبناء ­الزمان، بیروت، دار صادر،1972م.


• خوارزمی، ابوعبدالله محمدبن احمدبن یوسف، مفاتیح العلوم، ترجمۀ حسین خدیوجم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1383ش.


• الدینوری، عبدالله­بن­مسلم­قتبه­، عیون­الأخبار، به کوشش یوسف علی طویل، ج2، بیروت، 1998م.


• روایت امید اشوهیشتان، تدوین و ترجمۀ نزهت صفای اصفهانی، تهران، نشر مرکز، 1376ش.


• زرین کوب، عبدالحسین، دو قرن سکوت، تهران، انتشارات جاویدان، 1378ش.


• سالم، عبدالعزیر، تاریخ عرب قبل از اسلام، ترجمۀ باقر صدری­نیا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی،1380ش.


• شایست ناشایست، آوانویسی و ترجمۀ کتایون مزداپور، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1369ش.


• صدیقی، غلامحسین، جنبش های دینی در قرن­های دوم و سوم هجری، تهران، انتشارات پاژنگ، 1372ش.


• صفا، ذبیح الله، گاهشماری و جشن­های ملی ایرانیان، تهران، شورای عالی فرهنگ و هنر مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی، بی­تا.


• فرای، ریچارد ن.، «ایران از سقوط ساسانیان تا آمدن سلجوقیان»، تاریخ ایران، پژوهش دانشگاه کمبریج، به کوشش احسان یارشاطر، ترجمۀ حسن انوشه، تهران، 1389ش.


• فرخ­زادان، ماتیکان گجستگ ابالیش، ترجمۀ ابراهیم میرزا ناظر، تهران، انتشارات هیرمند، 1375ش.


• قمی، شیخ عباس، الکنی و الالقاب، تهران، مکتبه الصدر، 1368ش.


• گزارش گمان شکن، ترجمۀ صادق هدایت، تهران، انتشارات جاویدان، 1322ش.


• محمدی ملایری، محمد، فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و تأثیرآن بر تمدن اسلامی، تهران، انتشارات توس، 1396ش.


• محمدی ملایری، محمد، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، تهران، انتشارات توس، 1379ش.


• مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، انتشارات صدرا، 1359ش.


• میرباقری، علی اصغر و دیگران، تاریخ ادبیات ایران، تهران، 1381ش.


• یاقوت حموی، یاقوت­بن عبدالله، معجم البلدان، ج1، بیروت، دار صادر، 1995م.

 

• Boyce, Mary, Zoroastrianism: Its Antiquity and Constant Vigour, Columbia lectures on Iranian studies, New York: Mazda Publishers in Association with Biblioteca Persica, 1992.


• Boyce, Mary, Zoroastrians Their Religious Beliefs and Practices, London, Boston, Routledge & Kegal Paul, 1979.


• Cook, M. A., "Origin of Kalam", Bulletin of the school of Oriental and African Studies, vol. xliii, part1, 1980.


• Frye, Richard N., The Golden Age of Persia: The Arabs in the East, London, Weidenfeld and Nicolson, 1975


• Spuler, Bertold, Iran in the Early Islamic Period, Leiden. Koninklijke Brill, 2015.