حکمت به مثابه دیالکتیک عقلی و فراعقلی بررسی معرفت¬ متعالی در آموزه¬های یوهانس اسکاتوس اریوگنا

محورهای موضوعی : مسیحیت

قربان علمی ¹ , مجتبی زروانی ² , زهرا شهبازی ^{3 *}

1 - گروه آموزشی ادیان و عرفان، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران
2 - گروه آموزشی ادیان و عرفان دانشکدۀ الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران
3 - دانشجوی دکتری ادیان و عرفان دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1403/08/25 تاریخ پذیرش : 1403/10/08 تاریخ انتشار : 1404/07/05

کلید واژه: طبیعت انسان, الوهیت, دیالکتیک عقلی, دیالکتیک فراعقلی,

چکیده مقاله :

اریوگنا مخاطب را با عبور از مرزهای جزم­اندیشانه لاتین به ساحتی از ادراک رهنمون می­شود که در آن عقل جزئی در وضعیت استعلایی قرار می­گیرد. حصول چنین عقلانیت متواضع و رشد یابنده­ای، ویژگی معرفت پردیسی انسان است که در جمود بینشِ معطوف به محسوسات نمی­ماند و از آن فراتر می­رود. این مشی عقلانی که در نظام فکری متألهین یونانی و بخصوص اریوگنا دیالکتیک ­نامیده می­شود، نه تنها در عرصۀ معرفت­شناسی که در مقولات هستی­شناسی و الهیاتی وی نیز جایگاه ویژه­ای احراز می­کند و اریوگنا ضمن تبیین طبایع الوهی و طبیعت عالم متجلی در کتاب پریفیسئون، مراتب معرفت هستی را تا  نامعرفت نیستی، با گام­های دیالکتیک عقلی و فراعقلی حکمت روشن می­کند. اریوگنا که طبایع جهان را شامل هست (نمود) و نیست (ذات) می­داند، "هست"را موضوع ادراک انسان قلمداد می­کند و از این رو مقولات هستی و نیستی  به شعاع ذهن انسان منوط می­گردد.  این به معنای تقلیل واقعیت به عقل جزئی انسان نیست بلکه قانون آفرینش یا دیالکتیک، علم ذاتی روح و عقل الهی است که در خرد عالی انسان انعکاس یافته است. در عین حال، انسان­شناسی آپوفاتیک اریوگنا عالی­ترین مرتبه معرفت را به نامعرفت سرّ الوهی مختص می­کند که وصول به آن مستلزم فراروی از طبیعت انسان به جذبۀ فراعقلی حکمت است.

 

چکیده انگلیسی:

By crossing the borders of Latin dogmatism, Eriugena leads the audience to a level of perception in which partial reason is placed in a transcendental state. Achieving such a humble and growing rationality is the characteristic of the knowledge of the human being, which does not stay in the stagnation of vision focused on sensations and goes beyond it. Eriugena while explaining the divine nature and the nature of the manifested world in the Periphyseon, explains the levels of knowledge of existence to the ignorance of non-existence, with the steps of rational and meta-rational dialectic of wisdom. Eriugena considers "existence" to be the subject of human perception, and therefore the categories of existence and non-existence are subject to the radius of the human mind.  this does not mean the reduction of reality to the partial intellect of man, but the law of creation or dialectic, the inherent science of the soul and the divine intellect, which is reflected in the supreme wisdom of man. At the same time, Eriugena's apophatic anthropology assigns the highest level of knowledge to the unknowability of the divine head, which requires transcending human nature with the supernatural grace of wisdom.

 

منابع و مأخذ:

اتو، رودولف (1397)، عرفان شرق و غرب، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا، چاپ اول
خواجه¬گیر، علیرضا ( 1389)، رساله کمال و سقوط انسان از دیدگاه مولانا و مایستر اکهارت، راهنما: دکتر قاسم کاکایی، دانشگاه قم، دانشکده معارف و الهیات اسلامی
روشنی¬راد، حامد (1401)، فرونسیس و نسبت آن با حکمت نظری نزد ارسطو، فصلنامه اندیشه فلسفی، دوره سوم : 72-60
ژیلسون، اتین (1395)، تاریخ فلسفۀ مسیحی در قرون وسطا، ترجمه رضا گندمی نصرآبادی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ دوم
قدیس آگوستین (1396)، اعترافات، ترجمه سایه میثمی، تهران: سهروردی
کاپلستون، فردریک (1387)، تاریخ فلسفه جلد دوم: از آوگوستین تا اسکوتوس، ترجمۀ ابراهیم دادجو، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول
کاپلستون، فردریک چارلز (1388)، تاریخ فلسفه، جلد یکم: یونان و روم، ترجمۀ سید جلال¬الدین مجتبوی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هشتم
کربن، هانری (1387)، ارض ملکوت، ترجمه ضیاء¬الدین دهشیری، تهران: انتشارات طهوری، چاپ چهارم
لاسکم، دیوید (1380)، تفکر در دورۀ قرون وسطی، ترجمه سعید حنایی کاشانی، تهران: قصیده، چاپ اول
مجتهدی ، کریم (1397)، فلسفه در قروم وسطی (مجموعه مقالات)، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ ششم
English References Artemi, Eirini (2021), Mystical Knowledge Vision of God, Studia Patristica, in Gregory of Nyssa's Mystical Eschatology, Peeters, Vol.CI, pp: 143-150
Beierwalts, Werner (1990), Eriugena's Platonism, Hermathena, No. 149, Special Issue: The Heritage of Platonism, Published by Trinity College Dublin, pp: 53-72
Bude, Timothy (2011), The Versio Dionysii of John Scottus Eriugena, Centre for Medieval Studeis, University of Toronto
Carabine, Deidre (1994), A Thematic Investigation of the Neoplatonic Concepts of Vision and Unity, Hermathena, Published by Trinity College Dublin, No.157, pp: 43-56
Carabine, Deirdre (2000), John Scottus Eriugena, Oxford University Press
Clasby, Nancy (1993), Danving Sophia: Rahner's Theology of Symbols, Religion& Literature, The University of NotreDame, Vol.25, No.1, pp: 51-65
Cohen, Naomi (2011), philo's place in chain of Jewish tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought, Rabbinical Council of America (RCA), Vol.44, No.1, PP: 9-17
Constas, Maximos (2022), Maximus The Confessor and reception of Dionysius The Areopagite, Oxford Handbook of Dionysius The Areopsgite, ed (Mark Edwards and others), chapter14, Oxford University Press
Cvetković, Vladimir (2011), Predeterminations and Providence in Dionysius The Areopagite and Maximus the Confessor, Chapter Eight in "Dionysius The Areopagite between Orthodxy and Heresy", ed. (Filip Ivanović), Cambridge Scholars Publishing, pp: 135-156
Dionysius The Areopagite (1972), The Divine Names And The Mystical Theology, translated by C. E. Rolt, Sixth Impression, S.P.C.K
D'Onofrio, Giulio (2020), The Speculative System of John Scottus Eriugena and Tradition of Vera Philosophia, in A companion to John Scottus Eriugena, ed. (Adrian Guiu), Vol.86, Brill, pp: 213-238
Echart, Meister (1994), Selected Writings, Oliver Davies, Penguin Books
Erismann, Christophe (2007), The Logic of Being: Eriugena's Dialectical Onthology, Vivarium, Special Issue: The Many Roots of Medieval logic: The Arisotelian and Non Aristotelian Traditions, Published by Brill, Vol.45, No. 2/3, pp: 203-218
Eriugena, Johannes Scotus (1987), periphyseon (The Division of Nature), translated by I.P, Sheldon - Williams, Revised by John I.O'Meara, Canada: Bellarmin
Eriugena, John Scottus (1998), Treatise on Divine Predistination, translated by: Marry Brennan, NotreDame Texts in Medievel Culture, vol 5, University of NotreDame Press
Gregory of Nyssa (1995), Gregory of Nyssa's Mystical Writing, Selected by Jean Daielou, translated by Herbert Musurillo, St Vladimir's Seminary Press, Second Printing
Kavanagh, Catherine (2015), The Impact of Maximus The Confessor on John Scottus Eriugena, The Oxfrd Handbook of Maximus The Confessor, pp: 480-499
Lloyd-sidle, Elena M (2020), A Thematic Introduction to and out line of the Periphyseon for Alumnus, in A Companion to John Scottus Eriugena, ed (Adrian Guiu), Vol.86, Brill, pp: 113-133
Mainoldi, Ernesto Sergio (2014), Creation in Wisdom: Eriugena's Sophiology Beyond Ontology And Meontology, in Eriugena and Creation: Proceedings of Eleventh International Conference on Eriugenian Studies, Willemien Otten and Michael I. Allen (eds), Turnhout: Brepols, pp: 183-222
Mitariu, Christina Andreea (2014), Human Nature and Theognosia according to St. Gregory of Nyssa, Text ʂi discurs religios, VI, PP: 277-285
Moran, Dermot (1989), The Philosphy of John Scottus Eriugena, A Study of Idealism in the Midle Ages, Cambridge University Press, first published
Murphy, Ronald E (1981), Hebrew Wisdom, Journal of American Oriental Society, Vol.101, No.1, pp: 21-34
O'Collins, Gerald (2009), Christology, A Biblical, Historical and Systematic study of Jesus, second edition, Oxford University Press
O'Neill, Dennis (2010). Passionate Holiness: Marginalized Christian Devotions for Distinctive People, Trafford Publishing
Otten, Willemien (1990), The Interplay of Nature And Man In The Periphyseon of Johannes Scottus Eriugena, Vivarium, Published by Brill, Vol. 28. No.1, PP: 1-16
Otten, Willemien (1991), The Anthropology of Johannes Scottus Eriugena, in Brill's Studies in Intellectual History, ed. (A.J.Vanderjagt), Netherland: E.J.Brill, vol 20
Radde- Gallwitz, Andrew (2009), Basil of Caesarea. Gregory of Nyssa, and The Transformation of Divine Simplicity, New York: Oxford University Press, First Published
Shafer, Christian (2006), The Philosophy of Dionysius the Areopagite, Philosophia Antiqua: A series of studies on ancient philosophy, ed. (K.A.Algera and others), Brill, vol XCIX
Tollefsen, Torstein Theodor (2012), Activity and Participation in late antique and early Christian thought, ed. (Gillian Clark, Andrew Louth, Oxford University Press, First Published